AI là chuyên ngành khoa học máy tính nhằm ứng dụng máy móc, thiết bị vào các công việc đòi hỏi trí tuệ con người. Các nghiên cứu về AI đã xuất hiện từ những năm 1950, tuy nhiên lĩnh vực này mới chỉ được ứng dụng rộng rãi trong 10 năm gần đây.
Trong cuộc Cách mạng Công nghiệp lần thứ 4, AI là nền tảng giúp tăng hiệu suất, thay đổi mối quan hệ giữa người và máy. Đây được xem là loại năng lượng mới tương tự điện trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 2 và 3.
Tại Việt Nam, AI đã được ứng dụng trong một số ngành thuộc nhóm kinh tế - xã hội. Dù vậy, vẫn còn nhiều tiềm năng và thách thức để công nghệ này tiếp tục phát triển, đi sâu vào các lĩnh vực khác nhau trong cuộc sống.
 |
| AI được xem là loại năng lượng mới tương tự điện trong Cách mạng Công nghiệp lần thứ 2 và 3. Ảnh: Forbes. |
AI tại Việt Nam đang được ứng dụng như thế nào?
Theo dữ liệu của Mạng lưới Trí tuệ Nhân tạo Việt Nam - Australia (Vietnam - Australia AI), AI có tiềm năng ứng dụng trong quản lý nhà nước, phục vụ nhu cầu cải tiến chính sách đầu tư, đề án xây dựng thành phố thông minh, chuyển đổi số quốc gia và chính phủ điện tử.
Trong lĩnh vực kinh tế - xã hội, AI đã được ứng dụng trong một số ngành như thương mại điện tử (29%), giao thông vận tải và logistic (18%), giáo dục (13%), bất động sản (12%), tài chính (11%), nông nghiệp (5%) và các lĩnh vực khác (12%).
Với ngành tài chính ngân hàng, AI được ứng dụng trong phần mềm trả lời tự động (chatbot), công cụ phát hiện gian lận và rửa tiền, hỗ trợ quyết định tín dụng. AI trong ngành thương mại có thể nhận diện mã sản phẩm, áp dụng sinh trắc học trong thanh toán điện tử.
 |
Nguồn dữ liệu (1), nguồn cung (2) và nhu cầu (3) về AI trong các ngành kinh tế - xã hội tại Việt Nam. |
Trong ngành giao thông và logistic, AI có thể phục vụ các trạm thu phí không dừng, trung tâm giám sát điều hành giao thông, hệ thống logistic thông minh hay taxi công nghệ. Robot thông minh tích hợp AI cũng được triển khai tại một số bệnh viện nhằm hỗ trợ cán bộ y tế.
Dù vậy, mức độ áp dụng AI trong từng lĩnh vực còn chênh lệch. Một số thách thức khi áp dụng AI vào các ngành kinh tế - xã hội tại Việt Nam gồm cơ sở vật chất, thông tin phục vụ phát triển còn yếu, việc lưu trữ và chia sẻ dữ liệu chưa hiệu quả.
Việt Nam xếp thứ 2 ASEAN về hồ sơ bằng sáng chế AI
Theo dữ liệu của Vietnam - Australia AI, số lượng bài báo quốc tế liên quan đến AI của Việt Nam liên tục tăng, đặc biệt trên các tạp chí quốc tế uy tín. Trong giai đoạn 1996-2018, lượng công bố khoa học của Việt Nam trên cơ sở dữ liệu Web of Science và Scopus đứng thứ 5/10 trong khu vực ASEAN.
Trên Scopus, lượng bài công bố về AI của Việt Nam chiếm khoảng 5,3%, gồm 1.643 bài về kỹ thuật AI lõi, 1.096 bài về thị giác máy tính.
Năm 2010, Việt Nam có 134 công bố khoa học về AI. Sau 7 năm, con số trên đã tăng gấp 4 lần, đạt 532 và 525 bài viết trong các năm 2017 và 2018. Từ 2010-2018, lượng công bố khoa học về AI của Việt Nam là gần 2.500 bài.
Việt Nam có 372 hồ sơ xin cấp bằng sáng chế về AI, đứng thứ 2 trong khu vực ASEAN.
Năm 2019, tổng số nhân lực trong ngành Công nghệ Thông tin và Truyền thông (ICT) của Việt Nam khoảng 970.000 người, trong đó lĩnh vực phần mềm và nội dung số chiếm khoảng 180.000 người. Lượng cán bộ nghiên cứu về AI (trong và ngoài nước) là 1.600 người.
 |
Lượng công bố khoa học về AI tại Việt Nam giai đoạn 2010-2018 và bảng so sánh công bố khoa học của các nước trong khu vực Đông Nam Á. |
Theo Vietnam - Australia AI, nhu cầu nhân lực về ICT nói chung và AI nói riêng tại Việt Nam có sự phát triển cao. Dự kiến cần khoảng một triệu nhân sự ICT tại Việt Nam trong năm 2030.
Có 50 trường đại học tại Việt Nam đang đào tạo các chuyên ngành liên quan đến AI. Một số hội thảo quốc tế được tổ chức thường niên như RIVF, KSE, SoICT... Các hội nghị AI được tổ chức gần đây gồm AI4Life, Zalo AI Summit, VietAI Summit và AI4VN. Một số trung tâm AI mới xây dựng như FPT.AI Quy Nhơn, VinAI, Phòng thí nghiệm trọng điểm Hệ thống tích hợp thông minh thuộc Đại học Công nghiệp, ĐHQG TP.HCM.
Theo đánh giá, những thách thức trong đào tạo nhân lực ICT, AI tại Việt Nam hiện nay gồm thiếu những tổ chức đào tạo, nghiên cứu top đầu khu vực và thế giới, doanh nghiệp nội địa chưa nỗ lực nghiên cứu và phát triển, trong khi năng lực nghiên cứu phát triển, ứng dụng AI trong các cộng đồng hàn lâm, công nghiệp chưa tốt.
Hỗ trợ từ chính phủ, đầu tư cho AI của doanh nghiệp
Thời gian qua, chính phủ Việt Nam đã có những chính sách về phát triển AI. Ngày 26/1, chiến lược quốc gia về nghiên cứu, phát triển và ứng dụng AI đến năm 2030 được ban hành. 96 đề tài cấp Nhà nước liên quan đến AI được cấp hơn 169.000 tỷ đồng.
Tuy nhiên, vẫn còn một số thách thức như đầu tư của Nhà nước còn hạn chế, chưa có chiến lược phát triển dữ liệu quốc gia, chưa có khung pháp lý riêng cho AI.
Hiện tại, các Bộ, Ngành có nhu cầu ứng dụng AI mới chỉ dừng lại ở giai đoạn lập kế hoạch. Việc ứng dụng AI trong các ngành trọng yếu (công nghiệp, nông nghiệp và y tế) còn thấp khi chỉ 13,6% doanh nghiệp đầu tư ứng dụng AI, và 36,4% doanh nghiệp dự kiến đầu tư.
 |
| Nhiều sự kiện về AI được tổ chức hàng năm tại Việt Nam. |
Thị trường AI tại Việt Nam vẫn còn nhỏ với 10 tập đoàn lớn về AI (FPT, Viettel, CMC, VNG, VNPT, VinGroup, Google, Amazon, NVIDIA, IBM). Có khoảng 10 quỹ đầu tư mạo hiểm và 65 startup về AI tại Việt Nam. Tuy nhiên, các nền tảng mở cho AI (dữ liệu, phần mềm, ứng dụng) mang đặc thù Việt Nam hầu như chưa có.
Nhằm thúc đẩy phát triển lĩnh vực AI tại Việt Nam, Mạng lưới Hợp tác về Trí tuệ nhân tạo Việt Nam - Australia do Bộ Khoa học và Công nghệ khởi xướng với mục tiêu tập hợp các cá nhân, doanh nghiệp, tổ chức trong nước quan tâm đến ứng dụng AI.
Bước đầu, mạng lưới sẽ tạo cơ hội cho thành viên làm việc với những đối tác của Australia, cập nhật tình hình AI tại Việt Nam, Australia và thế giới. Sau đó, mạng lưới sẽ mở rộng hợp tác với những tổ chức tiềm năng trên nhiều quốc gia, hướng tới xây dựng cộng đồng AI bền vững tại Việt Nam.
Mạng lưới Hợp tác về Trí tuệ nhân tạo Việt Nam - Australia tập hợp 2 đối tượng gồm cá nhân và doanh nghiệp/tổ chức. Cá nhân tham gia mạng lưới được tạo điều kiện kết nối với cộng đồng nghiên cứu, tiếp cận nguồn thông tin, chính sách và chương trình hỗ trợ của Nhà nước.
Các tổ chức tham gia mạng lưới có thể kết nối chuyên gia để tìm giải pháp ứng dụng AI cho doanh nghiệp, kết nối công ty trong và ngoài nước để học hỏi kinh nghiệm triển khai, chuyển giao công nghệ và giải pháp ứng dụng AI.
