Nằm ở vị trí đắc địa ngay trung tâm Sài Gòn, thương xá Tax không chỉ nổi tiếng nhờ vị trí thương mại có giá tuyệt vời, mà còn là nơi chứng kiến sự thăng trầm lịch sử thương mại của thành phố thương cảng Sài Gòn, ghi một dấu ấn sâu đậm trong ký ức người dân.
Địa điểm tòa nhà Grands Magasins Charner de Saigon lúc đầu là cơ sở thương mại mở cửa vào năm 1914, đến năm 1921 công ty “Société Coloniale des Grands Magasins” được thành lập với số vốn 12 triệu francs từ công ty mẹ “l’Union Commerciale Indochinoise et Africaine” mua lại và quản lý cửa hàng GMC.
 |
| Số vốn đầu tiên bỏ vào để xây dựng thương xá Tax lên tới 12 triệu francs. |
Phòng Thương mại Sài Gòn (Chambre de Commerce de Saigon) trong kế hoạch phát triển cảng Saigon đã khuyến khích sự thành lập công ty “Société Coloniale” và phát cổ phiếu ở Đông Dương thay vì ở chính quốc Pháp, để người dân ở Đông Dương (Việt, Hoa, Pháp) có cơ hội đầu tư vào nền kinh tế đang phát triển ở Nam Kỳ.
Theo kế hoạch này của Phòng thương mại Sài Gòn thì các công ty mới được thành lập ở Sài Gòn phải phát cổ phiếu đầu tư, với vốn ít nhất là 50% từ Đông Dương. Sở dĩ có kế hoạch này là do kinh nghiệm đúc rút từ những hoạt động thương mại và kỹ nghệ ở cảng Sài Gòn, vốn phụ thuộc quá nhiều vào tiền đầu tư của các nhà tư bản ở Pháp và nước ngoài, trong khi những người này không hề biết gì về Sài Gòn và các xứ sở ở Đông Dương.
Ngoài công ty “Société Coloniale”, các công ty kỹ nghệ hóa học “Société Industrielle de Chimie” (1922) và công ty tín dụng “Crédit foncier d’ Extrême-Orient” phát hành cổ phiếu lấy vốn địa phương cũng rất thành công.
Từ năm 1921, cửa hàng GMC ở Sài Gòn buôn bán rất phát đạt, và cho đến cuối quý III, tức 30/9/1922, lợi nhuận là 6% cho mỗi cổ phiếu và giá cổ phiếu tăng từ 500 francs lúc đầu lên 614 francs. Công ty vì thế bán thêm nhiều cổ phiếu để có thêm vốn đầu tư từ những nhà đầu tư ở Sài Gòn-Chợ Lớn, lúc này với tổng dân số là 300.000, cải tiến xây dựng lại phát triển cửa hàng phong phú hơn. Đây là một kế hoạch khôn ngoan, vì nếu không thì số vốn ở Sài Gòn-Chợ Lớn cũng sẽ chảy ra nước ngoài.
Với vốn mới, công ty xây lại tòa nhà GMC và khánh thành trang trọng vào ngày 26/11/1924, với sự tham dự của ông Eutrope, đại diện cho toàn quyền Nam Kỳ. Từ đó cửa hàng GMC được nhiều người biết đến. Năm 1925, cảng Saigon có đăt trên nóc tòa nhà GMC một kèn để báo hiệu khi có tàu từ Pháp mang thư từ và hành khách đến cập cảng Sài Gòn.
Công ty “Société Coloniale” cũng điều hành cửa tiệm nổi tiếng ở Hà Nội là “Grands Magasins Réunis de Hanoi” (còn gọi là nhà Godard, sau này là cửa hàng Bách hóa tổng hợp). Kiến trúc của hai cửa hàng “Grands Magasins Réunis de Hanoi” và “Grands Magasins Charner de Saigon” rất giống nhau.
Cửa hàng GMC trở thành nơi mua sắm của giới sành điệu thượng lưu Pháp-Việt-Hoa có tiền. Hầu như tất cả hàng của các cửa hiệu lớn ở Paris cũng có mặt ở đây. Tháng 12/1925, khi toàn quyền Alexandre Varenne đến Sài Gòn, vợ của ông là bà Varenne sau đó có đến cửa hàng Grands Magasins Charner để mua sắm, một người bạn ông giám đốc GMC đã giới thiệu ông với bà Varenne. Trong cuộc trò chuyện với bà Varenne, ông giám đốc GMC đã đoan chắc với bà rằng cửa hàng GMC đón tiếp tất cả các phụ nữ An Nam bất kể giai cấp xã hội của họ.
Địa chỉ của GMC, theo Niên giám địa chỉ thương mại, kỹ nghệ toàn Đông Dương vào năm 1933 cho biết công ty sở hữu là “l'Union Commerciale Indochinoise et Africaine”. Như vậy trong vòng khoảng 10 năm, số vốn vào cửa hàng GMC của công ty “l’Union Commerciale Indochinoise et Africaine” đã tăng hơn gấp 3 lần.
Quảng cáo các tiệm trong cửa hàng GMC được đăng trên các báo ở Sài Gòn như trên tờ “Echo Annamite” (Tiếng gọi An Nam). Trong đó có những cửa hàng bán các mặt hàng như đồng hồ, kính đeo mắt, rượu, thuốc lá, thuốc tây, nước hoa, dịch vụ du lịch, Salon de Thé, Bar Américain, Salon de Manucure v.v…. Sau này còn có súng đạn đi săn.
Tuy vậy, trong khoảng giữa và cuối thập niên 1920, vào thời kỳ trước và trong lúc khủng hoảng kinh tế thế giới, đã có những khó khăn và thay đổi quan trọng. Theo tuần báo “L'Eveil économique de l'Indochine" (Thức tỉnh kinh tế Đông Dương) ra ngày 8/8/1926 cho biết, vì sự khủng hoảng mất giá của đồng Francs, nên hàng hóa đã ngưng bán theo tiền Francs và dùng tiền piastre Đông Dương bắt đầu từ ngày 26/7/1926. Các hàng vẫn còn để giá tiền Francs sẽ được đổi ra tiền piasters Đông Dương theo tỉ suất 20 Francs là 1 đồng Piastre. Và bắt đầu từ đấy cửa hàng GMC dùng tiền Đông Dương.
Khoảng thập niên 1960, cửa hàng GMC được đổi tên là Thương xá Tax, và vẫn là trung tâm thương mại với các cửa hàng thanh lịch sang trọng. Sau năm 1975, cũng như Grands Magasins Réunis ở Hà Nội lúc trước, thương xá Tax đã trở thành cửa hàng bách hóa tổng hợp.
Ngày hôm nay, thương xá Tax lại thay đổi lần nữa với sự trùng tu lớn lao hơn các thay đổi lúc trước. Nếu mặt tiền vẫn giữ được nét xưa thì tòa nhà mới này cũng vẫn sẽ là một biểu tượng của thành phố, mặc dầu có sự tiếc nuối của một tòa nhà cũ nhiều kỷ niệm trong lòng người Sài Gòn.
