 |
2023 là một trong những năm khó khăn nhất của nền kinh tế thế giới và Việt Nam. Ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 25% so với cùng kỳ (theo Cục Thương mại Điện tử và Kinh tế số), ngành thương mại điện tử (TMĐT) cũng chịu nhiều ảnh hưởng đến từ các yếu tố ngoại cảnh lẫn chủ quan.
Ba tác nhân chính khiến TMĐT bị ảnh hưởng bao gồm: Sự xuất hiện của nhiều tay chơi từ nước ngoài, tâm lý người tiêu dùng thay đổi và cuối cùng là cuộc đua giữa các sàn thương mại điện tử ngày càng gay gắt.
Thay đổi bên trong, cạnh tranh từ ngoài
Ông Tín Lê, CEO AdTek - công ty dịch vụ quảng cáo - chia sẻ, thách thức từ bên ngoài đến từ việc xuất hiện thêm nhiều nhà bán hàng từ Trung Quốc với giá thành rẻ và thời gian giao hàng nhanh chóng.
Sự gia nhập của nhiều “tay chơi” mới khiến cuộc đua kinh doanh trở nên khốc liệt hơn bao giờ hết khi các đơn vị Việt không chỉ phải cạnh tranh về chất lượng, giá cả mà còn về tính đa dạng và sáng tạo của sản phẩm.
Báo cáo “Toàn cảnh thị trường sàn bán lẻ trực tuyến 2023” do Metric - nền tảng thu thập dữ liệu của các sàn TMĐT - công bố vào tháng 1 chỉ ra năm 2023 chứng kiến sự sụt giảm của các nhà bán so với năm 2022, hơn 105.000 nhà bán hàng trên 4 sàn TMĐT buộc phải rời khỏi thị trường bởi không thể cạnh tranh.
Yếu tố tác động tiếp theo và cũng là tác nhân quan trọng nhất, chính là sự chuyển dịch trong tâm lý mua sắm của người dùng. Khác với giai đoạn trước đây, cùng với sự bùng nổ của các mạng xã hội, lớp người tiêu dùng mới đang trở nên “quyền lực” hơn bao giờ hết.
Giờ đây, người tiêu dùng không chỉ là người mua hàng, họ cũng là một reviewer đưa ra đánh giá về chất lượng sản phẩm, dịch vụ nhận được và tất cả đánh giá này được phát tán ngay lập tức trên mạng xã hội. Do đó, người dùng ngày càng nâng cao mức kỳ vọng khi mua sắm và không muốn phải lựa chọn giữa giá cả, chất lượng hay trải nghiệm, mà muốn có cả ba.
 |
| Lớp người tiêu dùng mới đang trở nên “quyền lực” hơn bao giờ hết. |
Thay đổi trong hành vi của người tiêu dùng chính là động lực thúc đẩy các doanh nghiệp phải phát triển những chiến lược mới để tiếp cận thị trường hiệu quả hơn. Đồng thời, yếu tố này khiến cuộc đua giành miếng bánh thị phần của TMĐT trong nước, vốn đã khốc liệt, giờ sẽ càng trở nên căng thẳng hơn bao giờ hết.
Không chỉ còn là cuộc đua về giá, sự cạnh tranh của các sàn TMĐT đã mở rộng sang trải nghiệm khách hàng và mảng giao vận logistics. Hàng loạt tính năng “trendy” được các sàn ứng dụng và đẩy mạnh để bắt nhịp xu hướng của người tiêu dùng như livestream, affiliate (tiếp thị liên kết), gamification (trò chơi trải nghiệm) hay mới đây nhất là trào lưu về short-video…
Bên cạnh các hoạt động shoppertainment (mua sắm kết hợp giải trí), giai đoạn hậu mãi cũng ngày càng được chú trọng khi các sàn TMĐT liên tục cập nhật thời gian đổi trả hàng hóa để nâng cao trải nghiệm và sự tin tưởng khi mua sắm của người dùng.
Mảng giao vận logistics cũng được coi là vùng cạnh tranh mới khi đây là mắt xích quyết định đến trải nghiệm mua sắm liền mạch, kể từ lúc đặt hàng đến khi nhận hàng của người dùng.
 |
| Theo cập nhật mới nhất từ Lazada, thời gian đổi trả hàng hóa của người mua hàng khi với sản phẩm gắn nhãn LazMall và Choice sẽ thay đổi từ 15 ngày thành 30 ngày. |
Tương lai thị trường vẫn sáng
Bất chấp khó khăn, ngành TMĐT Việt Nam vẫn chứng kiến một vài dấu hiệu cho thấy tiềm năng tăng trưởng trong ngắn và trung hạn.
Theo báo cáo từ Metric, thị phần doanh thu của 5 sàn thương mại điện tử đang hoạt động tại Việt Nam so với tổng doanh thu toàn thị trường thương mại điện tử B2C (Business to Customer) đã tăng từ hơn 30% vào năm 2021 lên gần 50% vào năm 2023.
Mức tăng trưởng doanh thu của riêng 5 sàn nói trên đang tăng cao và nhanh hơn mức tăng trưởng chung của toàn thị trường. “Điều này cho thấy sự thay đổi trong thói quen mua sắm của người tiêu dùng Việt Nam”, báo cáo viết.
Sự thay đổi dễ nhận thấy nhất của người tiêu dùng là gia tăng tần suất mua sắm trên thương mại điện tử. Theo một khảo sát do Lazada Việt Nam và Buzzmetrics thực hiện cuối năm 2023, 100% người tiêu dùng được hỏi đều có truy cập nền tảng thương mại điện tử mỗi ngày, trong đó tần suất chủ yếu là 1-2 lần/ngày (chiếm khoảng 51%), và có tới 48,5% người tiêu dùng cho biết họ sử dụng thương mại điện tử trên 3 lần/ngày.
Ngoài gia tăng tần suất, người tiêu dùng cũng chốt đơn nhiều hơn, gần 40% người tiêu dùng mua sắm với số lượng từ 20 đơn hàng trở lên mỗi tháng, tương đương mỗi ngày một đơn.
Ghi nhận từ hệ thống ECI của Buzzmetrics tính trên các sàn thương mại điện tử tại Việt Nam cũng cho thấy một con số thú vị về tỷ lệ đóng góp tổng giá trị giao dịch hàng hóa (GMV) của những ngày bình thường và những ngày chịu tác động của các đợt khuyến mãi (trung bình chiếm ~26% tổng số ngày/năm).
Theo đó, những ngày bình thường trong năm đang đóng góp 81,9% vào tổng lượng GMV, trong khi những ngày có đợt khuyến mãi chỉ đóng góp 18,1% vào tổng lượng GMV. Điều này cho thấy mua sắm trên TMĐT giờ đây không chỉ giới hạn trong các dịp lễ lớn, người tiêu dùng xem TMĐT là kênh phục vụ nhu cầu mua sắm thường nhật của họ.
“Cửa sáng” nào cho các doanh nghiệp kinh doanh TMĐT?
Với tất cả thách thức và cả tiềm năng nội tại, có thể thấy thị trường TMĐT Việt Nam vẫn có nhiều tiềm năng phát triển. Tuy nhiên, “cửa sáng” chỉ dành cho những ai chịu thay đổi và nhìn thấy “cơ” trong “nguy”. Giờ đây những doanh nghiệp trong ngành thương mại điện tử khi trụ lại đều phải có chiến lược bài bản, rõ ràng.
Thực tế, rõ nhất là động thái tinh gọn lại bộ máy nhân sự của các sàn thương mại điện tử lớn tại Việt Nam như Shopee, TikTok Shop và Lazada là một trong những đơn vị đầu tiên thực hiện “nước đi” thay đổi táo bạo này.
Song song đó, những “ông lớn" cũng liên tục mở rộng và nâng cấp các tính năng để phục vụ người tiêu dùng tốt hơn. Đơn cử, Lazada với những cải tiến về mặt công nghệ nhằm nâng cao trải nghiệm khách hàng ở mọi “mắt xích” trải nghiệm, từ tìm kiếm đến nhận hàng.
Ngoài một số công nghệ từng được giới thiệu trong thời gian trước như AIGC (Artificial Intelligence Generated Content) được thiết kế để trợ giúp thương hiệu, nhà bán hàng trên nền tảng, hay công nghệ thực tế ảo VR nhằm gia tăng sự tương tác với khách hàng, giờ đây, Lazada còn ứng dụng AI để đa dạng hóa thông tin sản phẩm, nhằm nâng cao tỷ lệ mua sắm khi vào trang sản phẩm của khách hàng.
Một trong những tính năng mới được triển khai là ứng dụng AI để tạo ra một lượng lớn các câu hỏi thường gặp về thông tin và chất lượng sản phẩm. Những “câu hỏi mồi” này sẽ được những người mua trước đó trả lời, qua đó cung cấp thêm nhiều thông tin thực tế cho người mua mới và thúc đẩy quyết định mua hàng của họ một cách hiệu quả
  |
Chỉ sau thời gian ngắn triển khai, tính năng mới của Lazada đã tạo ra hơn 2,2 triệu câu hỏi và thu thập được hơn 1,5 triệu câu trả lời từ người mua thực tế. |
Riêng với các thương hiệu và nhà bán hàng, họ buộc phải linh hoạt hơn trong xây dựng chiến lược về giá, thiết kế các gói sản phẩm, ví dụ theo hướng bán combo, đa dạng nguồn hàng chất lượng bởi người tiêu dùng giờ đây coi trọng cả chất lượng lẫn giá cả hàng hoá.
Ông Tín Lê cũng dự báo: “TMĐT tại Việt Nam dù đối mặt những thách thức vẫn tiếp tục phát triển mạnh trong 3 năm tới, bởi xu hướng dịch chuyển sang mua sắm trực tuyến của người tiêu dùng khiến thương hiệu gia tăng đầu tư cho mua sắm online và sự cạnh tranh giữa các sàn thương mại điện tử có thể hỗ trợ mở rộng thị phần nhanh hơn”.
