Cựu hoàng Bảo Đại. Ảnh: TL.

1. Thư bà Charles viết ngày 18 tháng 9 năm 1946 gửi bà Agnès ở Sài Gòn

Phong bì đựng thư này bị thất lạc

Prades, ngày 18 tháng chín 1946

Agnès thân yêu của ta,

[…]

Cũng xin cám ơn con về những tin tức mà con cho ta biết, và sự vất vả của con đã giúp lá thư của ta đến được địa chỉ cần thiết(1). Có thể ta sắp cũng nghĩ đến M.(2) và đàn con, ngày nào cũng cầu phúc cho họ, cầu cho M. giữ được sức khỏe và lòng can đảm. Thượng để sẽ phù hộ cho họ thoát khỏi mọi hiểm nguy.

Chắc chắn vài ngày nữa ông Le Fol sẽ tới Prades. Theo lời khuyên của ông Didelot, ta có thể nhờ ông Le Fol tới Ngân hàng Đông Dương tại Paris rồi liên hệ với V.(3) để V. gửi qua trung gian là chi nhánh Ngân hàng Đông Dương tại Hong Kong những ý kiến về nhiều công việc và cả vấn đề về quyền sở hữu lâu đài Thorenc. Đối với V. và tất cả thân thuộc của V. cần phải giữ lại được tất cả các cơ sở đó trước khi có quyết định cuối cùng. Còn những khoản chi phí cho nhà nghỉ ở phố Lambelle sẽ rút từ những lợi tức và một phần khoản tiền gửi ở chỗ ông Saintoine - nhân viên phụ trách hối phiếu.

Tiện đây ta cũng muốn nói với các con là, để giải quyết mọi việc liên quan đến việc ông Charles qua đời, ta đang có ý định thu dọn tất cả những đồ gỗ nội thất mà trước kia vợ chồng ta vẫn sử dụng tại nhà nghỉ ở đại lộ Lambelle chuyển về đây cùng với các vật dụng của V. Hồi vợ chồng ta rời khỏi Đông Dương lần cuối cùng, khi về tới Paris ta đã gửi cho V. bản kiểm kê các vật dụng của V. ở nhà nghỉ, cùng với bản kiểm kê các vật dụng đồ gỗ là của riêng của vợ chồng ta, có kèm theo chữ ký của chúng ta, và đề nghị V. ký tiếp theo. Chắc chắn là V. chẳng bao giờ ký, vì con biết đấy, V. rất vô tư với các vấn đề về tiền bạc mua bán. Vì vậy lần này ta gửi tới con một bản sao chép bản kiểm kê ấy để con gửi cho V. ký, sau đó gửi lại cho ta, kèm theo là giấy xác nhận của V. đồng ý cho ta thu dọn các thứ thuộc về ta đi nơi khác. Ta biết rõ việc này chẳng phiền phức gì tới V. cũng như M. cả, nhưng ta muốn mọi việc phải minh bạch sòng phẳng.

[…]

-----------------

1. Tức nơi cựu hoàng đang cư ngụ tại Hong Kong.

2. Tức Nam Phương hoàng hậu.

3. Tức Vĩnh Thụy.

2. Thư bà Charles viết ngày 26 tháng 10 năm 1946 gửi cựu hoàng Bảo Đại ở Hồng Kông

Phong bì đựng thư này bị thất lạc

Prades, ngày 26 tháng Mười 1946

Vinh yêu quý vô cùng của mẹ, Con (1) không thể hình dung nổi mẹ đã xúc động thể nào khi nhận được lá thư quý giá của con. Đã rất lâu rồi, mẹ không được nhìn thấy những nét chữ thân thương của con, không được nghe giọng nói của con. Và bây giờ lá thư yêu quý xiết bao đã tới, nó giúp làm khuây khỏa đi rất nhiều nỗi đau to lớn của mẹ. […]

Tất cả suy nghĩ của mẹ trong lúc này là muốn được đến bên con trong khi con đang trong cảnh ngộ phiêu dạt, buộc phải xa cách Mariette và đàn con yêu quý của mình. Mong con đừng sờn lòng nản chí, rồi sẽ đến ngày các con được sum họp bên nhau trong tổ ấm của mình. Điều mà mẹ lo ngại nhất lúc này là con bắt buộc phải ăn không ngồi rồi trong một xứ sở mà con đang đơn độc. Vì vậy, với tất cả tấm lòng của một người mẹ, mẹ cầu mong tất cả những người thân thuộc sẽ nhích lại gần chúng ta, để con tổ chức lại một cuộc sống bình yên, trong một hoàn cảnh dễ chịu, để rồi từ đó con có được niềm vui thực thi trách nhiệm của một người chủ của gia đình. Mariette và Bambina(1) cũng đã viết thư cho mẹ, và những bức thư này đã khiến mẹ rất vui mừng.

Cám ơn con đã gửi thư chúc mừng ngày sinh nhật mẹ, và kèm theo là tờ giấy ủy quyền để mẹ thu hồi các đồ gỗ nội thất của căn nhà ở đại lộ Lambelle(2). Việc này sẽ tạo điều kiện cho mẹ thuê một nhà nghỉ khác thuận lợi hơn. Sau ngày 15 tháng 11, mẹ sẽ đi Paris gặp ông Le Fol để cùng thu xếp việc này. Mẹ nghĩ việc thuê một nhà nghỉ để làm chỗ ở sẽ dễ dàng. Có lẽ cũng cần phải trao trách nhiệm cho chủ nhà sửa sang lại nhà cửa và sau đó là lắp đặt lại lò sưởi từ lâu đã không dùng đến. Con thích trang trí nội thất như thế nào? Đồ gỗ, các vật dụng, thảm treo tường bày biện ra sao? Giá cả những tấm thảm treo tường này đắt lắm đấy, nhưng chủ nhà vẫn có thể mua được, nhưng mẹ muốn con cho biết ý định của con về đồ gỗ.

Mẹ sẽ báo cho con biết ngay những gì đã làm được cùng với Le Fol trong bức thư sau. Còn cơ sở ở Thorenc(3) sẽ giao cho bà Montigneux cùng với những người gác cổng, làm vườn cùng trông coi. Chi phí vào việc này cũng rất lớn đấy, vì ngoài số tiền 15.000 franc để trả lương cho những người trông coi nhà cửa sẽ còn nhiều khoản chi lặt vặt khác, tiền thuế cũng khá cao, rồi còn tiền sửa sang bảo quản, tiền bảo hiểm nữa.

Mẹ sẽ viết cho con sau khi đã tính toán với Le Fol. Mẹ sẽ cùng đi với Le Fol đến nhà... (nét chữ đoạn này bị nhòe - ND)... là nơi mẹ gửi một số tiền vốn quan trọng. Khoản tiền lãi từ số tiền vốn này cộng với tiền cho thuê nhà nghỉ có lẽ sẽ đủ trang trải các chi phí ở Thorenc. Mẹ sẽ thông báo tất cả mọi việc với con sau. Điều cần thiết nhất lúc này là con phải gửi một giấy ủy quyền cho Le Fol để thuê nhà nghỉ và để lĩnh các khoản tiền cần thiết ở bà Saindouin.

Le Fol là người con có thể hoàn toàn tin cậy được, vì anh ta rất tận tụy với con. Có bất cứ thắc mắc gì con cứ hỏi mẹ, đừng ngần ngại. Mẹ rất sung sướng nếu giúp được con bất cứ việc gì. Gabrielle và các con của cô ấy gửi lời thăm hỏi thân thiết đến con. Cháu trai gọi mẹ bằng dì ruột là Jacques Bonission hiện đang ở trong một tu viện ở gần Huế, khá gần với lăng mộ Đức vua Khải Định. Cuộc đời này quả là có rất nhiều điều kỳ lạ.

Chúc con mọi sự tốt lành! Cũng như ngày xưa, mẹ ôm hôn con thắm thiết, đứa con trai của mẹ.

Charles

-----------------

1. Nguyên văn là “Vous” nhưng chúng tôi dịch là “con” theo cách xưng hô Việt Nam (ND).

2. Tức công chúa Phương Mai. 2. Chi tiết này chứng tỏ căn nhà ở đại lộ Lambelle cũng do cựu hoàng sở hữu.

3. Một bất động sản khác của cựu hoàng.