Khẩu trang N95 là thiết yếu cho các nhân viên y tế điều trị bệnh nhân Covid-19 vì họ có nguy cơ cao hơn. Nhu cầu tăng vọt đã dẫn đến thị trường khẩu trang cạnh tranh gay gắt, khiến các bang của Mỹ phải đấu giá với chính quyền liên bang, thậm chí khiến các nước tranh cãi nhau về các lô hàng khẩu trang.
Theo Washington Post, chính quyền Mỹ đã bắt đầu nhập khẩu trang muộn, sau đó phải chịu trả giá đắt. Một số cơ quan chính phủ đã mua lượng nhỏ khẩu trang trước nửa đầu tháng 3, nhưng đa phần lượng khẩu được chính phủ Mỹ đặt hàng sau đó (tổng trị giá 600 triệu USD), theo Washington Post, dựa trên hồ sơ mua hàng của chính phủ.
Các công ty lớn như Honeywell và 3M nhận phần lớn đơn đặt hàng, nhưng chính quyền cũng ký những đơn đặt hàng trị giá lớn với bên cung cấp khác đầy nghi vấn, theo Washington Post.
Cơ quan ứng phó khẩn cấp liên bang (FEMA) trao cho công ty Panthera Worldwide một hợp đồng khẩu trang trị giá 55 triệu USD, trong khi công ty này vốn hoạt động trong lĩnh vực huấn luyện quân sự.
 |
| Khẩu trang bên trong một buồng khử trùng ở Somerville, Massachusetts. Ảnh: AP. |
Một trong những người chủ của Panthera nói công ty mẹ của Panthera không có nhân viên nào từ tháng 5/2018, theo một hồ sơ tòa án về một vụ tranh chấp giữa công ty này và các công ty thành viên.
Theo đó, công ty mẹ của Panthera cũng chưa từng sản xuất hay buôn bán vật tư y tế, và không còn được công nhận ở bang Virginia, nơi họ có văn phòng chính, vì lý do không trả một số khoản phí của bang.
Nhưng James Punelli, một quản lý của công ty, cho biết đang làm việc với các đầu mối trong ngành quân sự để thu mua khẩu trang. Ông này khẳng định công ty sẽ cung cấp đầy đủ số khẩu trang, với chất lượng cao, trước ngày 1/5.
“Họ không có khẩu trang. Họ không hoạt động trong lĩnh vực đó”, Robert Starer, một doanh nhân ở Viriginia từng thuê trung tâm huấn luyện từ những người chủ của Panthera, nói với Washington Post. “Liệu họ có mối nào có thể cung cấp khẩu trang không - tôi cũng không biết”.
Ông Starer đang kiện hai người giám đốc của Panthera - ông Punelli và Raymond Jones - cáo buộc họ gian lận khiến công ty của ông thiệt hại.
Hợp đồng mua 10 triệu khẩu trang mà FEMA dành cho Panthera không thông qua đấu thầu, theo Washington Post. Một phát ngôn viên của FEMA giải thích rằng Panthera không phải là “nhà sản xuất, mà là nhà phân phối khẩu trang N95”.
FEMA đang trả Panthera 5,5 USD mỗi khẩu trang, vượt xa giá mà chính phủ đang trả các công ty như 3M.
Trong khi đó, giá khẩu trang mà công ty 3M cung cấp có giá thấp nhất là 63 xu/khẩu trang, giá trung bình là 1,5 USD tùy vào chất lượng.
Một công ty khác, Prestige Ameritech, nhà cung cấp khẩu trang lớn nhất ở Mỹ, đang lấy giá 80 xu một khẩu trang, đối với đơn hàng 12 triệu khẩu trang của FEMA, một phần trong hợp đồng trị giá 9,5 triệu USD ký ngày 7/4.
“Ngoài việc chính phủ liên bang trả giá quá cao cho Panthera, việc quyết định trao hợp đồng cho một thực thể đã phá sản và rõ ràng là không có chuyên môn trong lĩnh vực đang khiến các chuyên gia cảm thấy bất thường”, Washington Post bình luận.
“Có điều gì đó thiếu thiếu ở đây”, Chuck Hagel, cựu bộ trưởng Quốc phòng và là thượng nghị sĩ của đảng Cộng hòa bang Nebraska, nói với Washington Post. “Đó không phải là cách chính phủ mua sắm vật tư. Bạn không nên làm việc với một bên như thế”.
Cơ quan ứng phó khẩn cấp của Mỹ FEMA hiện nhập khẩu vật tư y tế đa phần qua máy bay chở hàng được chính phủ thuê để giảm thời gian giao hàng. Sau đó FEMA chuyển khoảng một nửa lô hàng cho các công ty cung cấp y tế lớn, những công ty này sau đó phân phối cho khách hàng, theo FEMA.
Những người phê phán quy trình này cho rằng như vậy không khác gì “cho không” đối với các công ty tư nhân, nhưng chính quyền lập luận rằng đó là cách để đưa được thiết bị y tế tới các bệnh viện nhanh nhất có thể.
“Mọi quy tắc truyền thống của việc thu mua đang bị ném ra ngoài cửa sổ”, Rick Grimm, giám đốc điều hành Viện Mua sắm Công Quốc gia, thường xuyên tập huấn các chính quyền địa phương về mua sắm công, nói với Washington Post.
Ông Grimm nói khi thị trường bất ổn rất dễ dẫn đến thao túng giá cả và khả năng “có sản phẩm chất lượng kém, không dùng được”.
Jennifer Ehrlich, người phát ngôn công ty 3M, nói công ty chưa tăng giá khẩu trang, và đang kiện các nhà phân phối đang bán khẩu trang 3M với giá quá cao. 3M dự định tăng sản lượng từ khoảng 1,1 tỷ khẩu trang mỗi năm lên 2 tỷ mỗi năm, trong 12 tháng tới.
3M đã đâm đơn kiện vài công ty trong tuần qua có hành vi “chặt chém” và bán hàng giả, bao gồm một công ty cố bán 45 tỷ khẩu trang 3M cho giới chức thành phố New York với giá cao, và một công ty khác muốn bán “hàng chục nghìn khẩu trang 3M mà họ không hề có cho kho dự trữ chiến lược liên bang”, đồng thời giả vờ là công ty con của 3M.
