 |
| Các quan chức Taliban đã xác nhận sự hiện diện của thủ lĩnh tối cao Hibatullah Akhundzada tại Hakimia madrassa. Ảnh: AFP. |
Thủ lĩnh tối cao Taliban Hibatullah Akhundzada còn sống hay đã chết? Nhiều người Afghanistan tới nay chưa thể có câu trả lời cho câu hỏi này, ngay cả những nhà phân tích tận tâm nhất cũng không khỏi hoài nghi ai đang thực sự lãnh đạo Taliban.
AFP đã lần theo dấu vết của nhà lãnh đạo bí ẩn này và tìm ra những điều khó giải thích.
Ngày 30/10, hai tháng sau khi một phát ngôn viên của Taliban khẳng định ông Akhundzada vẫn còn sống và khỏe mạnh ở Kandahar, những tin đồn về việc thủ lĩnh này đã có bài phát biểu tại một trường học kinh Koran lan truyền ở khắp thành phố phía nam.
Các quan chức Taliban đã xác nhận sự hiện diện của ông tại trường trung học Hồi giáo Hakimia, kèm theo một đoạn băng ghi âm kéo dài hơn 10 phút.
"Cầu cho đấng tối cao sẽ tưởng thưởng cho những người Afghanistan bị áp bức, đã dũng cảm chiến đấu với những kẻ ngoại đạo trong suốt 20 năm", giọng nói già dặn và vang vọng của nhân vật được cho là ông Akhundzada nổi lên trong đoạn ghi âm.
Trước đây, những thông tin công khai về vị thủ lĩnh chủ yếu chỉ được cung cấp trong các văn bản công bố hàng năm vào những ngày lễ của người Hồi giáo.
Sau thông báo của quan chức Taliban, trường trung học Hakimia đã trở thành điểm thu hút đám đông người ủng hộ Taliban - những người một mực tôn kính vị thủ lĩnh này nhưng cũng không thể che giấu sự tò mò.
"Vừa xem vừa khóc"
Khi vị thủ lĩnh tối cao đến thăm Hakimia, ông đã được "trang bị vũ khí" và có "ba nhân viên an ninh" tháp tùng, người đứng đầu bộ phận an ninh của trường trung học này, Massum Shakrullah, chia sẻ với AFP.
"Ngay cả điện thoại di động và máy ghi âm" cũng không được phép mang vào bên trong, ông nói thêm.
 |
| Vị thủ lĩnh sinh ra ở làng Sperwan, Afghanistan. Ảnh: AFP. |
Một trong những sinh viên của trường, Mohammed, 19 tuổi, nói rằng "tất cả đều dõi theo ông ấy và khóc".
Tuy nhiên, khi được hỏi liệu có thể xác nhận đó chắc chắn là Akhundzada hay không, Mohammed cho biết anh và các bạn học đã vui mừng đến mức "quên cả xem mặt".
Việc che giấu thông tin về thủ lĩnh Taliban trở thành nhiệm vụ đặc biệt quan trọng trong thập kỷ xung đột vừa qua ở Afghanistan, khi các cuộc tấn công bằng máy bay không người lái của Mỹ gia tăng.
Akhundzada trở thành thủ lĩnh tối cao của Taliban sau khi người tiền nhiệm của ông, Mullah Akhtar Mansour, bị ám sát trong một cuộc tấn công như vậy vào năm 2016.
Akhundzada nhanh chóng nhận được sự hậu thuẫn của thủ lĩnh Al Qaeda, Ayman al-Zawahiri, người đã ca ngợi ông là “vị lãnh đạo của những người trung thành”.
Taliban chỉ mới công bố một bức ảnh của thủ lĩnh Akhundzada cách đây 5 năm, với bộ râu xám, khăn xếp trắng và ánh mắt đầy quyền lực. Tuy nhiên, bức ảnh này đã được chụp trước đó hai thập kỷ.
"Đã chết từ lâu?"
Các quan chức của chính quyền Afghanistan cũ và nhiều nhà phân tích phương Tây nghi ngờ rằng ông Akhundzada đã chết cách đây nhiều năm.
Đối với họ, chuyến thăm đến trường trung học Hakimia chỉ là một “vở kịch” được dàn dựng cẩn thận.
Điều này từng có tiền lệ, Taliban đã cử người giả dạng vị thủ lĩnh đầu tiên của họ, Mullah Omar, trong vòng hai năm sau khi ông qua đời vào năm 2013.
Bản thân ông Akhundzada "đã chết từ lâu và không có vai trò gì trong việc tiếp quản Kabul", một quan chức an ninh của chính quyền đã sụp đổ của Afghanistan nói với AFP.
Ông cho rằng Akhundzada đã bị giết cùng với anh trai của mình trong một vụ tấn công liều chết ở Quetta, Pakistan, "khoảng ba năm trước".
"Không ai xác nhận và cũng không ai phủ nhận" cái chết của Akhundzada, ông nói thêm. Trong khi đó, Lầu Năm Góc và CIA không trả lời yêu cầu bình luận của AFP về tin đồn này.
Học giả lỗi lạc
Ở Panjwai, một huyện trên cao nguyên khô cằn rộng lớn gần Kandahar, mọi người đều biết đến Akhundzadas - dòng họ các nhà thần học nổi danh.
Niamatullah, một chiến binh trẻ tuổi và học trò cũ của vị thủ lĩnh tối cao, cho biết vào cuối những năm 1970, Hibatullah Akhundzadas rời đến Pakistan lần đầu tiên.
Sau đó, ông đã trở thành một học giả tiếng tăm và nhận được danh hiệu "Sheikh al-Hadith" - danh hiệu dành riêng cho các học giả lỗi lạc nhất về những câu nói của Nhà tiên tri Mohammed.
 |
| Abdul Qayum, một dân làng ở Sperwan - quê hương của thủ lĩnh Taliban. Ảnh: AFP. |
Ông trở về quê hương vào đầu những năm 1990 và tổ chức các cuộc tham vấn với nhừng người từ "thành phố và Pakistan", Abdul Qayum, một dân làng 65 tuổi, nhớ lại.
Theo những đoạn trích từ tiểu sử chính thức, Akhundzadas nhanh chóng nhận được sự chú ý và tín nhiệm khi Taliban nắm quyền ở Kabul vào năm 1996.
Sau khi điều hành trường trung học Hồi giáo địa phương, ông trở thành thẩm phán tòa án tỉnh Kandahar, sau đó là người đứng đầu tòa án quân sự ở Nangarhar, miền Đông Afghanistan cho đến năm 2000.
Vào thời điểm Taliban bị đẩy lùi vào cuối năm 2001, ông đang đứng đầu tòa án quân sự của Kabul. Akhundzada sau đó trốn đến Pakistan, tìm nơi trú ẩn ở Quetta.
Sự thông thạo luật Hồi giáo đã giúp ông trở thành người đứng đầu hệ thống tư pháp của Taliban và là người huấn luyện nổi tiếng của cả một thế hệ chiến binh được huấn luyện ở Quetta.
"Trung tâm quyền lực"
Akhundzada được xem là "trung tâm quyền lực của Taliban", một thành viên Taliban ở Pakistan cho biết.
Ông chia sẻ đã gặp vị thủ lĩnh tối cao ba lần, lần cuối cùng vào năm 2020. Akhundzada không sử dụng công nghệ hiện đại, ông nói thêm.
Vị thủ lĩnh thường sử dụng điện thoại cố định và thư từ để liên lạc với các quan chức Taliban - những người đã thành lập chính phủ đương thời.
Ông cũng là người “bật đèn xanh” cho cuộc tấn công cuối cùng lật đổ chính quyền Afghanistan và theo dõi các hoạt động của lực lượng này từ Kandahar, thành viên Taliban cho biết.
Nguồn tin này cũng cho rằng đối với Taliban, nỗi sợ ám sát vẫn tiếp tục, ngay cả sau khi kết thúc chiến tranh với người Mỹ. Đó là lý do những thông tin về Akhundzada vẫn tiếp tục được giữ kín.
Nếu ông thực sự đã chết, việc công khai thông tin này có thể sẽ dẫn đến sự trỗi dậy của tổ chức Nhà nước Hồi giáo IS-K và những lo ngại về nhánh Hồi giáo cực đoan đối thủ - Sunni.
Thành viên Taliban này cho biết: “Nếu họ thông báo rằng Akhundzada không còn nữa và chúng tôi đang tìm kiếm một thủ lĩnh mới, điều đó sẽ gây chia rẽ trong nội bộ Taliban và IS-K có thể lợi dụng tình trạng này”.
Bất chấp những lời đồn đoán, Taliban khẳng định rằng thủ lĩnh của họ đang "lãnh đạo một cách có trật tự" và "không cần thiết" để ông phải xuất hiện công khai.
