Trả lời phỏng vấn Bloomberg, tiến sĩ Peter Daszak - một thành viên trong đoàn của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) tới Trung Quốc tìm hiểu nguồn gốc dịch Covid-19 - tỏ ra lạc quan về chuyến điều tra. Ông nói nhóm nghiên cứu đã phát hiện “một số manh mối thực sự về những gì đã xảy ra”.
“Tôi cảm thấy chúng tôi sẽ có thể nêu ra những điều giá trị vào cuối chuyến đi - sẽ rất giá trị, nhưng tôi chưa muốn tiết lộ sẽ là những điều gì và về hướng nào”, ông nói. Tiến sĩ Daszak nói rằng các kết luận chính dự kiến được công bố trước khi ông rời đi vào ngày 10/2.
Phát biểu của ông Daszak làm dấy lên hy vọng thế giới sẽ sớm biết được virus SARS-CoV-2 đã bắt đầu lây lan ở Vũ Hán như thế nào. Dù vậy, một thành viên khác của nhóm nghiên cứu nói rằng có thể phải mất nhiều năm để biết tường tận nguồn gốc dịch bệnh và mấu chốt là biết điều gì đã xảy ra trước thời điểm những ca nhiễm đầu tiên được phát hiện ở Vũ Hán.
 |
| Đoàn chuyên gia WHO tới Trung tâm Hồ Bắc về phòng chống và kiểm soát bệnh ở động vật vào ngày 2/2. Ảnh: AFP. |
Ba hướng nghiên cứu
Giới khoa học tin rằng virus có thể đến từ động vật, có thể là dơi, trước khi “nhảy” sang người. Cho đến nay, “họ hàng” gần nhất của virus SARS-CoV-2 được tìm thấy trong một con dơi ở tây nam Trung Quốc, theo South China Morning Post. Nhưng đây hiện chỉ là giả thuyết.
Theo Bloomberg, việc không có đường lây rõ ràng từ dơi sang người đã dẫn đến những đồn đoán rằng virus đã lọt ra từ Viện Virus học Vũ Hán, một cơ sở chuyên nghiên cứu các chủng virus corona ở dơi.
Chưa có bằng chứng cho giả thuyết này, nhưng cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump và các đồng minh của ông vào năm ngoái liên tục dùng tin đồn đó để phát tán thuyết âm mưu cho rằng Trung Quốc gây ra đại dịch.
Giả thuyết này đã bị chính tiến sĩ Daszak và nhiều nhà khoa học bác bỏ.
Đoàn nghiên cứu của WHO đã tới Viện Virus học Vũ Hán và gặp tiến sĩ Shi Zhengli (Thạch Chính Lệ), người đã thu thập và phân tích các chủng virus corona trong hơn một thập kỷ, để tìm hiểu về các ca nhiễm đầu tiên.
“Chúng tôi thực sự phải điều tra mọi hướng”, ông Daszak nói. “Công bằng mà nói, phía nước chủ nhà Trung Quốc cũng đã làm điều tương tự trong nhiều tháng gần đây. Họ cũng làm việc đằng sau hậu trường, đào bới thông tin, kiểm tra và chuẩn bị sẵn thông tin”.
Các thành viên của nhóm WHO chia thành ba nhóm, tập trung vào: sự liên quan của động vật, đặc điểm dịch tễ của virus, và các manh mối từ các mẫu môi trường, theo Bloomberg. Các dữ liệu phân tách trình tự gen giúp các nhà nghiên cứu tìm mối liên hệ giữa các bệnh nhân và động vật hoang dã.
 |
| Tiến sĩ Peter Daszak (phải) và các thành viên của đoàn WHO, ở Vũ Hán ngày 3/2. Ảnh: AFP. |
Tiến sĩ Daszak tập trung vào khía cạnh động vật của dịch bệnh, và ông cho biết việc tới thăm chợ hải sản Hoa Nam là tương đối hữu ích. Đây là nơi phát hiện các ca nhiễm đầu tiên, dẫn tới giả thuyết virus có thể đã “nhảy” từ động vật sang người.
Các nghiên cứu sau đó phát hiện rằng có những ca nhiễm trước những ca tại chợ Hoa Nam, ở những người không liên quan đến khu chợ. Vì vậy, giả thuyết về chợ Hoa Nam trở nên kém thuyết phục.
Tuy nhiên, tiến sĩ Daszak cho biết sau khi tìm hiểu, đoàn của WHO vẫn phát hiện các chỉ dấu quan trọng về vai trò của khu chợ đối với quá trình virus lây lan.
“Giờ đây, chúng tôi đang cố kết nối ba hướng nghiên cứu lại với nhau”, ông Daszak trả lời Bloomberg. “Chúng tôi đã tìm hiểu ba hướng một cách riêng rẽ. Giờ đây chúng tôi sẽ kết hợp lại để xem tất cả đang nói lên điều gì”.
Sẽ mất thêm nhiều năm nghiên cứu
Dù chợ hải sản Hoa Nam bị đóng cửa và được dọn dẹp, tẩy trùng ngay sau khi phát hiện các ca nhiễm, tiến sĩ Daszak nói “nơi này vẫn còn nguyên”. “Mọi người rời đi một cách vội vàng và họ bỏ lại các thiết bị, họ bỏ lại dụng cụ, họ bỏ lại các manh mối - chính là những điều chúng tôi tìm hiểu”.
Theo ông Daszak, các nhà khoa học ở Trung Quốc lấy mẫu môi trường ở khu chợ đã phát hiện ra các điểm có dấu vết virus SARS-CoV-2. Dù cuộc điều tra bây giờ mới được diễn ra, nhà nghiên cứu cũng có lợi thế là giới khoa học đã hiểu hơn nhiều về dịch Covid-19.
“Bây giờ chúng ta biết những điều mà khi đó chúng ta không biết - rằng với mỗi ca bệnh, có nhiều ca khác không triệu chứng hoặc khó phân biệt với cảm, ho thông thường”, ông Daszak nói.
Virus lan truyền thông qua “một dòng sông lây nhiễm phức tạp” và việc truy vết phức tạp, “cần rất nhiều thời gian”, ông nói thêm.
 |
| Xe chở đoàn WHO ra khỏi chợ hải sản Hoa Nam ở Vũ Hán ngày 31/1. Ảnh: Reuters. |
Trong khi đó, một thành viên khác của nhóm WHO nói ông bất ngờ với tính chất phức tạp của việc tìm hiểu nguồn gốc dịch Covid-19, và sẽ còn nhiều năm nghiên cứu ở phía trước.
Tiến sĩ Dominic Dwyer, nhà nghiên cứu vi sinh vật và bệnh truyền nhiễm, nói: “Mọi người biết virus ‘bùng nổ’ từ chợ Hoa Nam ở Vũ Hán như thế nào, nhưng mấu chốt là biết điều gì đã xảy ra trước thời điểm đó”.
Một thách thức lớn là nhiều ca mắc Covid-19 đầu tiên không biết mình đã nhiễm virus.
“Sẽ là ngây thơ nếu nghĩ chúng ta sẽ tìm ra được bệnh nhân số 0”, ông nói với Reuters.
Các ca nhiễm đầu tiên được phát hiện vào tháng 11, “nhưng trước đó một chút mới là giai đoạn thú vị nhất và khó hiểu, khó nghiên cứu nhất”, ông nói thêm.
"Ngay cả với SARS hay Ebola, chúng ta biết tương đối, nhưng không ai biết (nguồn gốc)", ông Daszak nói với Reuters. "HIV: chúng ta không biết chính xác quá trình như thế nào".
Theo Reuters, ngoài chợ hải sản Hoa Nam, nhóm điều tra đã tới thăm các bệnh viện, cơ sở nghiên cứu. Ông Daszak nói với Bloomberg việc cộng tác với phía Trung Quốc đã diễn ra tốt đẹp. Phía WHO đề nghị những nơi muốn tới thăm, những người muốn gặp, và sau đó tới được mọi nơi trong danh sách đó.
Ông Dwyer nói nhóm WHO đã hoàn tất công đoạn tới thăm các địa điểm, và đang soạn ra bản kết quả một cách rõ ràng nhất có thể, vì đây là vấn đề được chú ý lớn, trước khi visa 28 ngày của đoàn hết hạn vào cuối tuần sau.
Ông nói cần nghiên cứu thêm xem virus có thể đã lan truyền trong động vật như thế nào, và tìm hiểu thêm về kháng thể ở những người nhiễm virus nhưng không có triệu chứng.
Mục tiêu trước mắt là “xem xét lại những gì chúng ta biết bây giờ, tổng hợp toàn bộ dữ liệu, và sẽ có một loạt các dự án dài hạn hơn, có thể mất vài năm”, ông Dwyer nói với Reuters.
