Như hầu hết người dân tại thị trấn Phayao buồn tẻ ở miền núi phía bắc Thái Lan, thầy giáo Mu Suthibutr bầu cho các đảng trung thành với ông Thaksin Shinawatra từ cuộc bầu cử này đến cuộc bầu cử khác, thậm chí ngay cả sau khi nhà lãnh đạo dân túy bị lật đổ trong một cuộc đảo chính của quân đội và phải sống lưu vong từ 2006.
Song hôm Chủ nhật vừa qua, ông Mu đã bỏ phiếu cho ứng viên của một đảng ủng hộ chính quyền quân sự vì ông biết ứng viên đó, một đồng minh cũ của ông Thaksin và giờ đổi phe. Người giáo viên nghĩ rằng ứng viên đó "sẽ hữu ích nhất" cho thị trấn.
Thay đổi áo đỏ, áo vàng
"Nhiều người cảm thấy ông Thaksin sẽ không thể quay lại, vì vậy họ phải bầu cho ai đó họ có thể nhờ cậy thay vì người mà họ mong nhớ", thầy giáo Mu nói.
Đảng ủng hộ chính quyền quân sự giành thắng lợi ở Phayao trong khi lần đầu tiên kể từ năm 2001 một đảng trung thành với ông Thaksin thất bại tại thị trấn này. Nơi đây, giống như như hầu khu vực ở miền Bắc và Đông Bắc Thái Lan, từ lâu đã là pháo đài của phe "áo đỏ", lực lượng ủng hộ cựu thủ tướng Thái Lan.
 |
| Cựu thủ tướng Thaksin Shinawatra đang sống lưu vong nhưng vẫn có ảnh hưởng đến chính trị Thái Lan. Ảnh: AFP. |
Phayao là một phần của sự thay đổi lớn hơn trong nền chính trị Thái Lan khi nước này bước vào cuộc bầu cử đầu tiên sau gần 5 năm dưới sự điều hành của quân đội. Đó là sự chuyển đổi có thể sẽ làm vương quốc Đông Nam Á thậm chí còn khó quản lý hơn.
Trong suốt nhiều năm qua, Thái Lan bị chia rẽ giữa một bên là những người ủng hộ ông Thaksin chủ yếu ở miền Bắc và nông thôn, với một bên là những người chống đối ông kịch liệt - hầu hết là cư dân thành thị và tầng lớp trung lưu, những người coi ông là kẻ mị dân tham nhũng. Giữa hàng loạt những cuộc biểu tình trên đường phố, hai phe được biết đến với tên gọi thông tục là "áo đỏ" và "áo vàng".
Giờ đây, với việc quân đội cắm rễ vào nền chính trị và sự xuất hiện của một lãnh đạo dân chủ có phong cách lôi cuốn, người gợi nhắc cử tri về ông Thaksin khi xưa, không gian chính trị của Thái Lan đang bị phân rã.
Thực tế, cuộc bầu cử tuần qua, lần đầu tiên kể từ đảo chính 2014, đã mở màn cho thế bế tắc chính trị kéo dài vì không đảng nào giành đủ đa số ghế cần thiết tại quốc hội để tự mình lên nắm quyền.
Dù vậy tại thị trấn Phayao, hầu hết người dân chấp nhận kết quả mà qua đó giúp ghế hạ viện đại diện thị trấn này thuộc về đảng Palang Pracharat thân quân đội. Đảng này đang tìm cách để giúp lãnh đạo đảo chính, tướng Prayut Chan-o-cha, trở thành một thủ tướng dân cử.
Những suy nghĩ của cử tri ở đó về thành tích của đảng Pheu Thai phe Thaksin cho thấy sức ảnh hưởng dường như không thể lay chuyển của cựu thủ tướng đang dần sụt giảm như thế nào, kể cả ở cứ địa chính trị của ông sau hơn một thập kỷ ông sống lưu vong.
Mất kết nối?
Bất chấp sự chống đối của tầng lớp tinh hoa "áo vàng" ở Bangkok, các đảng trung thành với ông Thaksin đã giành chiến thắng trong mọi cuộc bầu cử kể từ năm 2001 nhờ vào sự vị thế vững chắc của ông ở miền Bắc và Đông Bắc. Ông Thaksin vẫn có lực lượng ủng hộ trung thành hùng hậu ở các khu vực này, nhưng tỷ lệ ghế của Pheu Thai đã sụt giảm trong cuộc bầu cử năm nay, từ 80,2% năm 2011 xuống còn 63,5%.
 |
| Lực lượng ủng hộ ông Thaksin chủ yếu ở phía bắc và đông bắc Thái Lan. Ảnh: Reuters. |
Việc đánh mất ghế ở các khu vực bầu cử như thị trấn Phayao cho thấy sự vắng mặt của ông Thaksin, cũng như những sai lầm gần đây - một trong những đảng "con" của ông đã đề cử chị gái nhà vua làm ứng viên thủ tướng và đã bị giải tán ngay lập tức - đã khiến ông mất đi phiếu bầu, theo một nhà phân tích.
"Pheu Thai không thể mặc nhiên coi miền Bắc và Đông Bắc là của họ", Titipol Phakdeewanich, trưởng khoa khoa học chính trị tại Đại học Ubon Ratchathani, nhận xét.
Phayao, nơi được bao quanh bởi các trang trại và cách Chiang Mai - quê hương ông Thaksin - khoảng một giờ lái xe về phía bắc, là thị trấn chính trong tỉnh cùng tên.
Người dân thị trấn thường tụ tập gần một hồ nước lớn ở trung tâm để cho cá ăn hoặc ngồi trong quán cà phê - và, sau cuộc bầu cử, họ vui vẻ nói về chính trị.
Một cách giải thích mà một số người đưa ra cho chiến thắng của đảng Palang Pracharat ở đây là ứng viên, doanh nhân giàu có Thammanat Prompao, nổi tiếng trong cộng đồng và cũng là chủ tịch của một đội bóng đá địa phương.
Ông Thammanat, lãnh đạo nổi bật của Pheu Thai trong nhiều năm, nói với Reuters rằng ông đổi phe vì ông tin rằng nếu đảng cũ của ông giành được quyền lực, họ sẽ chỉ đem đến thêm xung đột.
Ông giành được ghế hạ viện với 52.417 phiếu bầu, so với khoảng 21.971 phiếu của ứng viên đảng Pheu Thai, theo kết quả được công bố hôm 28/3.
Phayao không phải là khu vực bầu cử duy nhất mà đảng ủng hộ chính quyền quân sự thuyết phục được một người trung thành với Thaksin trước đây gia nhập - khoảng 30 trong tổng số ứng viên của đảng tại 350 khu vực bầu cử trên toàn quốc từng là nghị sĩ Pheu Thai hoặc là những người ủng hộ nổi bật.
 |
| Những người ủng hộ đảng Palang Pracharat thân quân đội. Ảnh: Reuters. |
Chẳng hạn, Pheu Thai phàn nàn rằng họ đã đặt một nhà thi đấu thể thao địa phương để tổ chức một cuộc mít tinh vào ngày 10/1 nhưng các quan chức tỉnh đã thu hồi giấy phép một ngày trước khi sự kiện dự kiến diễn ra.
"Đã xảy ra sự lạm dụng quyền lực nhà nước và lợi dụng các quan chức tại khu vực", bà Arunee nói.
Tiếng nói mới
Không rõ liệu những sự việc như vậy gây ra ảnh hưởng tiêu cực thế nào, một số cử tri từng bỏ phiếu cho ông Thaksin nói rằng họ có lý do riêng để thay đổi suy nghĩ.
Sự xuất hiện của tỷ phú trẻ tuổi, theo đường lối dân túy Thanathorn Juangroongruangkit, người cam kết sẽ chấm dứt chế độ "độc tài" quân sự, có vẻ như đã lấy bớt phiếu bầu của ông Thaksin. Đảng Future Forward của ông đứng thứ ba tại thị trấn Phayao với 16.326 phiếu.
Tai Puttasarn, 45 tuổi, cho biết chị đã luôn bỏ phiếu cho Pheu Thai nhưng lần này chị đã bỏ phiếu cho Future Forward của ông Thanathorn vì ông là tiếng nói mới, với những đề xuất để thoát khỏi vòng xoáy tàn khốc của các cuộc biểu tình ủng hộ và chống đối Thaksin.
Lựa chọn Thanathorn giống như khi tôi chọn ông Thaksin trong quá khứ. Cả hai đều là những "chính trị gia thú vị", chị nói.
 |
| Tỷ phú trẻ Thanathorn Juangroongruangkit là gương mặt mới thu hút cử tri trong cuộc bầu cử năm nay. Ảnh: Reuters. |
Suteep Thepawong, người bán thức ăn cho cá cho những ai muốn cho cá trong hồ ăn, nhớ lại khi ông Thaksin, lúc còn là thủ tướng, giới thiệu chương trình chăm sóc sức khỏe giá rẻ giúp cải thiện đời sống người dân ở miền bắc.
Song đã hơn 11 năm kể từ khi ông Thaksin rời Thái Lan để thoát khỏi bản án tham nhũng mà ông nói là có động cơ chính trị, và Suteep cảm thấy đã đến lúc phải bước tiếp.
Lần này tôi không bỏ phiếu cho Thaksin vì ông ấy không còn ở đây nữa", anh Suteep nói. "Thanathorn giờ đang ở đây".
Có những lời giải thích khác cho màn thể hiện tốt hơn dự kiến của đảng Palang Pracharat. Hầu như không cử tri nào xác nhận chuyện họ bị đe dọa như thông tin ở nhiều nơi khác tại miền bắc, nhưng một số người thừa nhận họ đã nhận tiền.
Một ngư dân địa phương cho biết ông đã được trả 500 baht để bỏ phiếu cho ứng viên Thammanat của Palang Pracharat.
"Tôi cần phải bỏ phiếu cho ông ấy, nếu không sẽ là gian dối", ngư dân này nói. "Sẽ là tội lỗi nếu tôi không làm những gì tôi hứa. Nếu tôi nhận tiền, tôi phải làm theo".
Ông Thammanat phủ nhận có chuyện mua bán phiếu bầu trong chiến dịch của mình.
 |
| Hồ ở trung tâm thị trấn Phayao. Ảnh: Reuters. |
Suteep, người bán thức ăn cho cá đã chuyển từ phe Thaksin sang phe Thanathorn, không cho rằng việc mua bán phiếu bầu đã ảnh hưởng đến kết quả bầu cử, nói rằng hầu hết mọi người chỉ lấy tiền và bỏ phiếu theo ý thích.
Song anh nói anh ấn tượng với việc rất nhiều người đã bỏ phiếu cho đảng Future Forward của tỷ phú trẻ Thanathorn, dù đảng này không cho tiền.
"Palang Pracharat sẽ không có được ghế trong lần tới", anh nói thêm. "Tôi nghĩ rằng Future Forward sẽ lật đổ họ trong cuộc bầu cử tiếp theo".
