 |
Sách phi hư cấu (non-fiction) có nội dung dựa trên sự kiện, sự vật... có thật. Người tạo ra nội dung phi hư cấu cần đảm bảo được độ chính xác của các sự kiện, con người, hay thông tin mình trình bày.
Sách phi hư cấu thường có những thể loại như tôn giáo, du lịch, tiểu sử, lịch sử, luật, khoa học chính trị, kinh doanh, kinh tế, nấu ăn, khoa học, nghệ thuật…
Đây là cách gọi để phân biệt với sách hư cấu (fiction) - dòng sách có nội dung là sản phẩm của tưởng tượng. Ở đó, nhân vật, thông tin, sự kiện có thể đã qua nhào nặn, thêm thắt từ thực tế, hoặc hoàn toàn không có thật.
Sách hư cấu thường chia ra thể loại như truyện ngắn, tiểu thuyết; chia theo các dòng (hành động, trinh thám, viễn tưởng, lãng mạn, kinh dị…).
Doanh thu sách phi hư cấu gấp đôi sách hư cấu
Hiện nay, sách phi hư cấu phát triển mạnh, chiếm tỷ trọng lớn, doanh thu cao. Năm 2020, doanh thu sách phi hư cấu toàn cầu cao gấp đôi doanh thu sách hư cấu.
Theo báo cáo “Thị trường sách phi hư cấu toàn cầu 2021” của The Business Research Company, thị trường sách phi hư cấu cho người lớn toàn cầu năm 2020 đạt 24,3 tỷ USD, dự kiến tăng lên 26,8 tỷ USD vào năm 2021 với tốc độ tăng trưởng kép hàng năm (CAGR) là 10,5%. Thị trường sách phi hư cấu được dự báo đạt 35,65 tỷ USD năm 2025.
Trong khi đó, thị trường sách hư cấu toàn cầu đạt 12,22 tỷ USD năm 2020, dự kiến giảm xuống 12,21 tỷ USD năm 2021, giảm 0,1%.
“Nhu cầu về sách hư cấu ngày càng giảm do người tiêu dùng chuyển sang đọc sách điện tử, đọc qua Internet ngày càng tăng trong thời gian ở nhà phòng chống dịch Covid-19", trích báo cáo của The Business Research Company. Đơn vị này dự đoán thị trường sách hư cấu giảm còn 10,8 tỷ USD vào năm 2025.
Không phải đến thời điểm cả thế giới chịu tác động của Covid-19 sách phi hư cấu mới được quan tâm. Theo Forbes, “trong ngành công nghiệp xuất bản, doanh thu sách phi hư cấu dành cho người lớn đang tăng vọt so với doanh thu sách hư cấu, sự gia tăng này đã diễn ra trong nhiều năm qua”.
Ở Mỹ, ngành công nghiệp sách chiếm 30% thị phần xuất bản thế giới. Doanh thu sách phi hư cấu dành cho người lớn đạt 6,2 tỷ USD năm 2017, trong khi doanh thu sách hư cấu đạt 4,3 tỷ USD.
Tại Anh, thị trường sách phi hư cấu cũng ngày một tăng trưởng. Theo nghiên cứu thị trường của Statista, doanh thu sách phi hư cấu và sách tham khảo của Anh tăng từ 924 triệu USD năm 2009 lên 1,2 tỷ USD năm 2019.
 |
| Sách phi hư cấu A Promised Land của Barack Obama ra mắt tháng 11/2020, trở thành sách bán chạy nhất năm 2020 với 2,6 triệu bản. Ảnh: Getty. |
Độc giả Việt ngày càng quan tâm sách phi hư cấu
Tại Việt Nam, sách phi hư cấu cũng đang phát triển, ngày càng được nhiều người lựa chọn. Khi nhắc tới những cuốn sách bán chạy (trên 100.000 bản) vài năm nay, ngoại trừ những cuốn truyện dài của Nguyễn Nhật Ánh, nhiều sách ăn khách khác đều là phi hư cấu như: Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu? (tác giả Rosie Nguyễn, đã bán 350.000 bản tới hết năm 2020), Muôn kiếp nhân sinh (tác giả Nguyên Phong, đã bán 210.000 bản tới hết năm 2020).
Thị trường sách phi hư cấu liên quan dịch được quan tâm. Ngoài các dòng sách kỹ năng, cung cấp tri thức, sách kinh doanh… vốn được nhiều người quan tâm, sách kiến thức nền tảng cũng được chú ý hơn.
Omega+ là đơn vị chuyên xuất bản sách nền tảng khoa học, xã hội mang tính hàn lâm, sách triết học, lịch sử, kinh tế, xã hội. Dòng sách này vốn dành cho lượng nhỏ độc giả, khó tiêu thụ, được coi là thị trường ngách của xuất bản.
Năm 2016, Omega+ được lập ra như một thương hiệu của Alpha Books, xuất bản mới 5 đầu sách. Số sách mới của đơn vị này làm ra trong năm 2020 là 39 cuốn, với 242.000 bản. Một số sách ăn khách của đơn vị này là Sapiens: Lược sử loài người đã bán khoảng 100.000 bản. Bộ sách Biến động của Jared Diamond ra mắt năm 2020 đã phát hành 8.000 bộ, chưa kể trước đó những cuốn lẻ trong bộ sách cũng có con số phát hành cao (Súng, vi trùng và thép gần 30.000 bản).
Trước những biến chuyển lớn lao của thế giới, tác động của Covid-19, mọi người có nhu cầu học hỏi, trang bị kiến thức, nên sách phi hư cấu được quan tâm.
Ông Vũ Trọng Đại
Ông Vũ Trọng Đại, Giám đốc điều hành Alpha Books, kiêm Giám đốc Omega+, dự đoán sách phi cấu sẽ tăng mạnh trong thời gian tới.
Ông cho rằng sách Omega+ nói riêng, sách phi hư cấu nói chung phát triển là do nó tạo món ăn tinh thần mới cho bạn đọc, tạo ra làn sóng tìm hiểu khoa học nền tảng.
Bên cạnh đó, yếu tố thời cuộc cũng tác động tới lựa chọn sách của độc giả. “Trước những bước chuyển lớn lao của thế giới, kỷ nguyên mới, thách thức khủng hoảng xã hội… mọi người có nhu cầu rất lớn trong việc học hỏi, trang bị kiến thức về nhiều mặt khác nhau. Dịch bệnh Covid-19 cũng khiến nhu cầu đọc thay đổi, nhu cầu đọc phi hư cấu tăng lên”, ông Vũ Trọng Đại nói.
Sự phát triển của sách phi hư cấu khiến một đơn vị làm sách văn chương nổi tiếng như Nhã Nam cũng tham gia sân chơi đang có nhiều độc giả này.
Dù là đơn vị chuyên làm sách hư cấu, song cuốn sách bán chạy nhất của Nhã Nam lại là sách phi hư cấu. Cuốn Nhật ký Đặng Thùy Trâm ra mắt tháng 7/2005, chỉ sau 9 tháng phát hành đã bán hơn 400.000 bản.
Từ lâu, Nhã Nam đã xuất bản những cuốn sách phi hư cấu lớn của thế giới như Vũ trụ, Lịch sử chiến tranh, các công trình lịch sử, văn hóa nổi tiếng của Việt Nam… nhưng số đầu sách không nhiều.
Gần đây, sách phi hư cấu được đơn vị này làm nhiều hơn, đặc biệt chứng kiến sự gia tăng của dòng sách về chăm sóc sức khỏe, an toàn thực phẩm, sách cung cấp kiến thức nền tảng về lịch sử, triết học, kinh tế học, nghệ thuật…
Nhã Nam cũng khai thác sách của các tác giả phi hư cấu trong nước, một số tác giả nổi bật là Đặng Hoàng Giang (Thiện, ác và smartphone, Bức xúc không làm ta vô can, Điểm đến cuộc đời…); Rosie Nguyễn (Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu?, Mình nói gì khi nói về hạnh phúc?…), Trần Quang Đức (Ngàn năm áo mũ)…
Ông Nguyễn Xuân Minh - Giám đốc bản quyền Nhã Nam - thông tin tỷ trọng sách phi hư cấu cho người lớn chiếm 30% sách của Nhã Nam. Nếu tính cả sách thiếu nhi, sách phi hư cấu sẽ nhiều hơn sách hư cấu.
“Dòng sách phi hư cấu chúng tôi hướng đến là sách khoa học dành cho độc giả đại chúng, phổ biến kiến thức, nghệ thuật tư duy, sách kỹ năng, sách self-help…”, ông Nguyễn Xuân Minh chia sẻ.
Đại diện Nhã Nam cho biết đơn vị này đã chuyển hướng để dàn đều các dòng sách của mình từ 5 năm nay.
“Chúng tôi sẽ làm nhiều loại sách, chứ không chuyên về văn học, tất nhiên văn học vẫn là mảng giá trị cốt lõi. Việc mở rộng dòng sách đã được chuẩn bị từ mấy năm trước, đến nay chúng tôi có danh sách sách phi hư cấu dầy dặn”, ông Minh nói.
Lý giải cho việc sách phi hư cấu phát triển, ông Minh cho rằng độc giả hiện nay ngoài sách văn chương còn đọc những kiến thức thực tế, tìm hiểu kiến thức để tăng hiểu biết, áp dụng trong cuộc sống.
