Trên khắp nước Anh, nhiều trạm xăng đã hết nhiên liệu dự trữ.
Hình ảnh người dân Anh xếp hàng dài chờ mua xăng gợi nhớ đến cuộc khủng hoảng xăng dầu những năm 1970, khi biện pháp cấm vận của các nước xuất khẩu dầu mỏ khiến giá nhiên liệu tăng mạnh. Tuy vậy, cuộc khủng hoảng lần này không đến từ việc thiếu xăng, mà gây ra bởi sự thiếu hụt tài xế vận chuyển.
Không chỉ xăng dầu, toàn bộ chuỗi cung ứng bị ảnh hưởng. Khu hàng bán thịt tại nhiều siêu thị bị vét sạch. Một số nhà bán lẻ cảnh báo tình trạng này có thể ảnh hướng đến cả kỳ nghỉ Giáng sinh khi đồ chơi, cây thông Noel và cả thực phẩm có nguy cơ thiếu hụt.
Theo Hiệp hội Vận tải đường bộ Anh (RHA), nước này cần thêm khoảng 100.000 tài xế xe tải để đạt mức nhu cầu. Tình trạng này được gây ra bởi nhiều nhân tố, trong đó có đại dịch Covid-19 và Brexit.
Nguyên nhân khủng hoảng
Đại dịch Covid-19 làm gián đoạn quá trình thi và lấy bằng lái cho tài xế xe tải. Trong năm 2020, số lượng thí sinh lấy được bằng lái giảm 25.000 người so với năm 2019.
 |
| Các phương tiện giao thông tại Anh xếp hàng mua xăng. Ảnh: NBC News. |
Một số tài xế cũng buộc phải cách ly khi tiếp xúc với bệnh nhân Covid-19, khiến số lượng nhân sự trong ngành vận tải tạm thời bị thiếu hụt. Bên cạnh đó, nhiều tài xế xe tải rời Anh về nước do đại dịch. Theo RHA, đa số không quay trở lại.
Trước đó, khoảng 20.000 tài xế từ châu Âu rời Anh sau Brexit, gây nên một áp lực lớn lên các công ty vận tải. Trong nỗ lực để thu hút lao động trong lĩnh vực này, chính phủ Anh đã tăng giới hạn giờ làm việc, thúc đẩy quá trình cấp phép và cung cấp 5.000 giấy phép lao động thời hạn 3 tháng cho tài xế người nước ngoài.
Ngoài ra, tài xế xe tải tại Anh có xu hướng lớn tuổi hơn lao động thông thường. Độ tuổi trung bình của họ là 55, trong đó số người dưới 25 tuổi chiếm chưa đầy 1%. Mỗi tuần có khoảng 2.000 tài xế bỏ nghề, thường với lý do nghỉ hưu. Trong khi đó, ngành vận tải Anh chỉ tìm được khoảng 1.000 người thay thế.
“Số lượng tài xế bỏ nghề cao hơn số người mới tham gia”, ông Rod McKenzie, thành viên RHA, chia sẻ. “Do đó, mỗi tuần, một lĩnh vực nào đó trong chuỗi cung ứng sẽ sụp đổ”.
Theo ông McKenzie, ngành vận tải cần cho người trẻ thấy công việc của một tài xế hấp dẫn hơn những gì họ nghĩ. Tuy vậy, giá thành đào tạo có thể là một thách thức lớn.
“Chúng ta muốn người trẻ trở thành tài xế xe tải. Tuy vậy, giá thành đào tạo rất cao - ít nhất là 5.000 bảng (6.700 USD), thông thường là khoảng 7.000 bảng (9.400 USD). Đối với nhiều người trẻ, đây là số tiền họ không thể chi trả”, ông McKenzie nhận định.
 |
| Nhiều tài xế xe tải tại Anh đã già. Ảnh: BBC. |
“Chúng tôi đã tìm cách giảm gánh nặng tài chính đối với họ. Một trong những vấn đề được giải quyết là mức lương. Thu nhập của nhiều tài xế đã gia tăng đáng kể, lên tới 40.000-50.000 bảng (54.000-67.000 USD) mỗi năm”, ông McKenzie cho biết.
Tuy vậy, mức thuế đang là một rào cản lớn. Quy định mới của Anh khiến nhiều tài xế xe tải không được coi là lao động tự do mà phải trở thành nhân viên của một doanh nghiệp, khiến họ phải đóng thuế nhiều hơn. Thu nhập của một số tài xế giảm đến 25%.
Tác động trên nhiều lĩnh vực
Cuộc khủng hoảng trong chuỗi cung ứng hiện nay tại Anh được nhận thấy rõ nhất ở ngành xăng dầu. Chính phủ Anh phải đặt quân đội vào trạng thái sẵn sàng để tham gia phân phối xăng dầu cho người dân.
Tuy vậy, đây không phải lĩnh vực duy nhất đứng trước nguy cơ thiếu hụt. Các sản phẩm tươi - như sữa - chịu ảnh hưởng nặng nề. Một số nông dân phải đổ bỏ sữa do không có người đến lấy.
Người tiêu dùng cũng phải đối mặt với nhiều kệ hàng thịt trống trải trong siêu thị. Tình trạng tích trữ hàng hóa đã xuất hiện. Một số hiệp hội trong ngành công nghiệp này cảnh báo tình hình có thể xấu đi vào dịp Giáng sinh.
Hiệp hội Chế biến thịt Anh (BMPA) nhận định tình trạng này đến từ sự thiếu hụt nhân công gây ra bởi Brexit và đại dịch Covid-19.
 |
| Cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng ảnh hướng đến cả các mặt hàng thiết yếu như thịt. Ảnh: Reuters. |
“Các ngành công nghiệp đang cạnh tranh với nhau để giành lao động. Cuộc khủng hoảng khiến nhiều người lao động ở các ngành nghề có ý nghĩa chiến lược như chế biến thực phẩm và an sinh xã hội chuyển sang các ngành nghề khác, nơi họ có thể nhận được mức lương cao hơn 20-30%”, người phát ngôn của BMPA cho biết.
Nông dân tại Anh đang cảnh báo nước này có thể thiếu gà tây cho Giáng sinh, do các quy định về visa được thay đổi quá chậm, khiến nhiều người lao động từ nước ngoài không thể kịp đến Anh.
Trong kỳ nghỉ lễ Giáng sinh tới, người Anh có thể thiếu cả đồ chơi lẫn cây thông Noel. 70% đồ chơi trên thế giới đến từ Trung Quốc. Tuy vậy, châu Á đang phải đối mặt với tình trạng thiếu container, khiến phí vận chuyển tăng nhiều lần. Thời gian vận chuyển cũng tăng gấp đôi, khiến các cửa hàng không còn nhiều thời gian chuẩn bị.
Phí vận chuyển và sự thiếu hụt lao động cũng có thể ảnh hưởng đến thị trường cây thông Noel. Mỗi năm, người Anh mua từ 8 đến 10 triệu cây thông, trong đó khoảng 1-3 triệu cây được nhập khẩu từ các nước châu Âu khác.
Tuy vậy, khủng hoảng chuỗi cung ứng khiến việc nhập khẩu khó khăn hơn, trong khi lao động tại chỗ không đủ để chăm sóc và thu hoạch sản phẩm.
