Trái với dự đoán, trong suốt thời gian triển khai mua tạm trữ 1 triệu tấn quy gạo (2 triệu tấn lúa) diễn ra từ 1/3 đến 15/4 vừa qua, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam vẫn liên tục giảm.
Thấp kỷ lục
Theo các doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại đồng bằng sông Cửu Long, giá chào bán gạo xuất khẩu của Việt Nam hiện chỉ còn 355-365 USD một tấn đối với loại gạo 5% tấm, thấp hơn 10-50 USD mỗi tấn so với các nước xuất khẩu khác như Ấn Độ, Pakistan, Thái Lan...
Tuy nhiên, vẫn rất ít giao dịch được thực hiện trong thời gian qua, dù các doanh nghiệp đã tồn kho khá lớn, do mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo (tương đương 2 triệu tấn lúa) theo chủ trương của Chính phủ. Ngoài ra còn có lượng gạo mà các doanh nghiệp tự mua để kinh doanh.
Với mức giá chào bán như trên, giá gạo xuất khẩu của Việt Nam đang ở mức thấp nhất trong số các quốc gia xuất khẩu gạo chính.
Mức giá này thấp hơn 15 USD một tấn so với gạo Ấn Độ, 25 USD một tấn so với gạo Pakistan và 40 USD một tấn so với gạo Thái Lan. Đây cũng là mức giá bán thấp nhất trong vòng 5 năm qua của gạo Việt Nam.
Giám đốc một doanh nghiệp xuất khẩu gạo tại Tiền Giang cho hay, với mức giá này, các doanh nghiệp mua tạm trữ đang bị lỗ.
Vị này cho hay, hàng tạm trữ đang chất đầy trong kho, trong khi khách hàng vẫn tiếp tục ép giá. Thời hạn hỗ trợ lãi suất đang hết dần khiến các doanh nghiệp phải tìm mọi cách bán hàng để thu hồi vốn trả cho ngân hàng, nếu không sẽ bị xếp hạng tín dụng xấu.
“Nếu không có gì đột biến trong vài tháng tới thì lượng gạo vụ đông xuân vừa qua sẽ chuyển sang vụ hè thu, và như vậy áp lực tiêu thụ gạo cuối năm nay càng thêm khó khăn”, vị giám đốc này nói.
Tính từ đầu năm đến hết ngày 9/4, Việt Nam mới xuất khẩu được 1,073 triệu tấn gạo các loại, giảm trên 250.000 tấn so với cùng kỳ 2014, với giá trị 445,6 triệu USD.
Khó bán
Sau khi kết thúc mua tạm trữ 1 triệu tấn gạo vào ngày 15/4 vừa qua, ông Huỳnh Thế Năng, Phó chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam (VFA), cho biết dù kế hoạch mua tạm trữ đã đạt được, nhưng áp lực về bán hàng với các doanh nghiệp là rất lớn, vì thiếu các hợp đồng xuất khẩu.
“Gạo xuất khẩu từ đầu năm đến nay chủ yếu vẫn từ các hợp đồng đã ký từ trước, hợp đồng mới rất ít”, ông Năng cho biết.
Theo đánh giá của các chuyên gia lúa gạo và bản thân các doanh nghiệp, dù giá gạo Việt Nam giảm là nằm trong xu hướng giảm giá chung của giá gạo thế giới và giá nông sản toàn cầu, nhưng việc giá gạo Việt Nam giảm mạnh nhất và xuống mức thấp nhất thế giới, bởi chúng ta phụ thuộc quá nhiều vào một số thị trường chính. Và khi các thị trường này thay đổi cách thức nhập khẩu gạo hay giảm nhập khẩu là Việt Nam có vấn đề.
 |
|
Thu hoạch lúa hè thu ở Giồng Riềng, Kiên Giang. |
Trong vài ba năm trở lại đây, Việt Nam chủ yếu bán gạo cho các thị trường châu Á, gồm Trung Quốc, Philippines, Indonesia, Malaysia, trong khi việc mở rộng thị trường mới diễn ra rất chậm. Không những vậy, nhiều thị trường châu Phi trước đây Việt Nam có thị phần lớn cũng mất dần, do sự cạnh tranh mạnh mẽ của gạo Ấn Độ và Pakistan.
“Gạo xuất khẩu từ đầu năm 2015 đến nay chủ yếu vẫn từ các hợp đồng đã ký kết từ trước, trong khi hợp đồng mới với số lượng lớn hầu như không có...", ông Huỳnh Thế Năng, Phó chủ tịch VFA cho biết.
Hiếm hợp đồng mới, đầu ra ở đâu?
Theo VFA, tính từ đầu năm đến 13/4/2015, Việt Nam mới chỉ xuất khẩu được 1,144 triệu tấn gạo các loại, với giá trị 472,8 triệu USD.
Đây là mức xuất khẩu thấp nhất trong cùng khoảng thời gian tính từ năm 2008 đến nay (9 năm).
Việt Nam cũng là nước duy nhất trong 6 quốc gia xuất khẩu gạo lớn nhất châu Á (Thái Lan, Ấn Độ, Việt Nam, Pakistan, Myanmar và Campuchia) có lượng gạo xuất khẩu giảm so với cùng kỳ năm trước.
Hiện Việt Nam đã mất vị trí nhà xuất khẩu lớn thứ ba thế giới vào tay Pakistan. Sau khi cùng Ấn Độ và Thái Lan chiếm lĩnh thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam tại châu Phi, Pakistan mới đây đã đàm phán với Chính phủ Philippines về các thỏa thuận thương mại gạo.
Ấn Độ, Thái Lan, Myanmar và Campuchia cũng đang tích cực tiếp xúc với các thị trường chính còn lại của Việt Nam.
Ông Phạm Hoàng Lâm, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Hưng Lâm (An Giang), cho hay các năm trước, khi các thị trường tập trung như Philippines, Indonesia, Malaysia chậm mua gạo của Việt Nam thì Trung Quốc trở thành nơi giải quyết hàng tồn kho.
Tuy nhiên, đến thời điểm này, phía Trung Quốc vẫn còn kiểm soát chặt biên giới, nên buôn bán gạo tiểu ngạch giữa Việt Nam và Trung Quốc diễn ra chậm chạp, càng làm áp lực tiêu thụ gạo của Việt Nam thêm khó khăn hơn.
“Không có thương hiệu, không đa dạng hóa thị trường chính là rào cản để gạo Việt Nam tìm được đầu ra trong giai đoạn này”, ông Lâm cho hay.
Theo thông tin từ Bộ Công Thương, nếu công tác thị trường được quan tâm đúng mức, gạo Việt Nam bảo đảm được chất lượng, giá cả cạnh tranh, thì châu Phi và một số nước Tây Á sẽ là thị trường tiềm năng, do nhu cầu tiêu thụ của người dân ở khu vực này còn rất lớn.
Nhiều chuyên gia kinh tế cho rằng, ngoài việc cần tạo thương hiệu cho gạo Việt, các cơ quan chức năng cần chú trọng hơn nữa biện pháp hỗ trợ doanh nghiệp tìm kiếm thêm nhiều thị trường mới.
