Trong 10 năm qua, gần như ngày nào ông Wan Jinjun, 62 tuổi, sống tại Vũ Hán, cũng xuống sông Trường Giang tắm. Ông cho biết bản thân chưa bao giờ thấy đợt khô hạn nào nghiêm trọng như lần này.
Dòng sông dài nhất châu Á đang phải đối mặt với mùa hè khắc nghiệt bất thường. Chỉ một năm trước, ở nơi ông Wan thường tắm, nước dâng lên mức sát bờ sông. Giờ đây, mực nước sông đang ở mức thấp nhất so với cùng kỳ kể từ khi số liệu bắt đầu được thu thập năm 1865 - để lộ ra cát, đá, bùn và đầy mùi hôi thối của cá chết.
“Nước vẫn còn đang xuống”, ông Wan nói với Bloomberg. Ông nói vào tuần trước, ông đã phải đi tới 100 bước ra lòng sông mới có thể đầm mình dưới làn nước để làm mát cơ thể dưới cái nóng 40 độ C.
Không chỉ ảnh hưởng đến niềm vui thường ngày của ông Wan, việc mực nước ở các con sông xuống thấp đang gây ra hậu quả nặng nề tới nền kinh tế Trung Quốc, khi thủy điện vẫn là nguồn cung cấp năng lượng quan trọng đối với quốc gia đông dân nhất thế giới.
Thiếu hụt năng lượng
Sông Trường Giang cạn nước đe dọa tới hoạt động sản xuất của nhiều nhà máy thủy điện quan trọng, gây ra tình trạng thiếu năng lượng nhiều khu vực trên khắp đất nước. Các thành phố lớn phải tắt bớt đèn, ngừng hoạt động thang cuốn và giảm dùng điều hòa bất chấp nắng nóng.
Nhà sản xuất xe điện Tesla đã cảnh báo về khả năng chuỗi cung ứng cho nhà máy tại Thượng Hải bị gián đoạn, trong khi nhà máy của Toyota và CATL - nhà sản xuất pin xe điện hàng đầu thế giới - đã phải đóng cửa tạm thời.
 |
| Một đoạn sông Hán Thủy khô cạn gần nơi đổ vào sông Trường Giang tại Vũ Hán. Ảnh: Bloomberg. |
Với việc biến đổi khí hậu có thể tiếp tục gây ra các đợt nắng nóng và khô hạn trong tương lai, sự việc lần này đặt ra câu hỏi mang tính dài hạn về sự phụ thuộc của Trung Quốc vào thủy điện.
Trung Quốc là quốc gia đầu tư mạnh nhất cho năng lượng Mặt Trời và năng lượng gió. Tuy nhiên, thủy điện vẫn là nguồn năng lượng tái tạo quan trọng nhất khi có tổng sản lượng 1,3 triệu GWh, chiếm 18% tổng sản lượng điện của Trung Quốc năm 2020, theo công ty nghiên cứu chiến lược BloombergNEF.
Dù tình trạng thiếu năng lượng lần này chưa nghiêm trọng bằng năm 2021 - khi lượng than cho nhiệt điện thiếu hụt khiến Trung Quốc phải cắt giảm tiêu thụ điện ở quy mô toàn quốc - nó cũng khiến giới chức gặp thêm thách thức khi vẫn đang phải đối mặt với Covid-19 và khủng hoảng bất động sản.
Điều này cũng ảnh hưởng đến uy tín của giới chức Trung Quốc, vốn từng cam kết không để tình trạng thiếu năng lượng tiếp tục xảy ra.
Tỉnh Tứ Xuyên, nơi đang đối mặt với đợt hạn hán lớn nhất kể từ thập niên 60 của thế kỷ trước, là nơi chịu tác động nặng nề nhất do phụ thuộc nhiều vào thủy điện. Khi công suất phát điện giảm còn một nửa, nắng nóng khiến nhu cầu điện của người dân và doanh nghiệp tăng tới 25%, gây thêm áp lực lên hệ thống.
Tình hình tại Tứ Xuyên cho thấy bất chấp được coi là nguồn năng lượng tái tạo ổn định nhất, thủy điện vẫn không đáng tin cậy bằng điện than, theo nhà phân tích Hanyang Wei tại BloombergNEF.
Bên cạnh đó, nó cũng cho thấy thách thức mà Trung Quốc phải đối mặt nếu muốn thôi phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch, khi điện Mặt Trời và điện gió thậm chí còn kém ổn định hơn.
 |
| Một mốc mực nước tại sông Hán Thủy, Vũ Hán, hôm 22/8. Ảnh: Bloomberg. |
Sau cuộc khủng hoảng năm 2021, Trung Quốc bắt đầu tính đến xây dựng thêm các nhà máy điện than. Dưới áp lực của chính phủ, các mỏ than đã tăng sản lượng tới 11% trong năm nay.
Ông Li Shou, một nhà phân tích của tổ chức Hòa bình Xanh, nhận định tình hình tại Tứ Xuyên gợi nhớ lại tình trạng thiếu điện tại tỉnh Hồ Nam cuối năm 2020.
Khi đó, thời tiết lạnh giá ảnh hưởng đến các nhà máy điện gió, trong khi nhu cầu điện để sưởi gia tăng. Chính phủ Trung Quốc khi đó phải chấp thuận xây dựng thêm nhà máy điện than tại tỉnh này.
“Tôi hy vọng họ sẽ không xây thêm nhà máy điện than. Tuy vậy, tôi lo ngại đây là điều họ đang hướng đến”, ông Li nói.
Nhà máy đóng cửa
Tình trạng thiếu điện khiến hàng loạt nhà máy tại Tứ Xuyên bị ngừng cung cấp điện tới ngày 25/8. Nhiều công ty, bao gồm Toyota và CATL, đã phải đóng cửa cơ sở sản xuất trong khu vực. Nhà sản xuất vật liệu polysilicon Tongwei cho biết nhà máy của họ cũng bị ảnh hưởng, khiến nguồn cung sản phẩm cần thiết để chế tạo pin Mặt Trời sụt giảm.
Ảnh hưởng của việc thiếu điện cũng vượt ra khỏi địa phận Tứ Xuyên. Bến Thượng Hải phải tắt điện trang trí, trong khi thành phố Vũ Hán phải dừng hoạt động trình diễn ánh sáng trên sông Trường Giang.
Dù Tứ Xuyên chỉ đóng góp khoảng 5% quy mô GDP của Trung Quốc, tình trạng thiếu điện có thể đặt ra các nguy cơ với nền kinh tế số hai thế giới. Các nhà kinh tế đã hạ dự báo tăng trường của Trung Quốc trong năm nay xuống mức dưới 4%, thấp hơn mục tiêu 5,5% của chính phủ.
 |
| Thang cuốn ở một trung tâm thương mại tại Thượng Hải dừng hoạt động, hôm 22/8. Ảnh: Bloomberg. |
Trung Quốc không đơn độc trong cuộc chiến với nắng nóng và khô hạn gay gắt mùa hè năm nay. Nền nhiệt cao tại châu Âu góp phần khiến mức nước sông Rhine giảm kỷ lục. Ở một số nơi, mức nước có lúc chỉ là 30 cm. Trong khi đó, hạn hán khiến diện tích trồng lúa nước tại Ấn Độ giảm 13% trong năm nay.
Tại Vũ Hán, nhiệt độ thời gian qua thường xuyên vượt mốc 40 độ C. Luo Yi, nhân viên 26 tuổi làm tại một bến phà trên sông Trường Giang, cho biết công ty của anh phải đưa bến phà nổi vào gần bờ hơn để có thêm chỗ cho tàu thuyền di chuyển.
“Đây là mùa hè nóng nhất mà tôi từng nhớ”, anh nói khi tìm chỗ mát trong bóng râm.
Tại trung tâm thương mại Heartland 66 sang trọng hàng đầu Vũ Hán, người dân phải đi bộ trên thang cuốn không hoạt động. Điều hòa được đặt ở mức tiết kiệm năng lượng, khiến quầy thực phẩm trở nên ngột ngạt.
Trong ngắn hạn, tình hình sẽ được cải thiện. Thủ phủ Thành Đô của tỉnh Tứ Xuyên sẽ có mưa trở lại từ ngày 25/8. Tuy nhiên, về dài hạn, Trung Quốc lẫn thế giới sẽ phải đối mặt với thêm nhiều thách thức từ hiện tượng thời tiết cực đoan.
Tại Vũ Hán, cái nóng chưa thể ngăn được ông Wan và nhiều người khác lên đường đi bơi. Dù vậy, ông Jiang Guangming, 65 tuổi, người từng chèo thuyền trên sông từ khi còn nhỏ, bày tỏ nỗi buồn khi nhìn mực nước sông.
“Trong những năm trước, nước sông lên đến mặt đường”, ông nói. “Năm nay, đến cả cát dưới lòng sông còn lộ ra”.
