 |
Bốn ngày trước khi ông Donald Trump kết thúc nhiệm kỳ tổng thống, một phụ tá ở Nhà Trắng giật mình khi nhìn vào Phòng Bầu dục và thấy các bức ảnh cá nhân của ông vẫn được xếp sau Bàn Kiên định - bàn làm việc dành riêng cho tổng thống Mỹ - như thể không có gì thay đổi.
Ở khu vực bên ngoài, những thùng tài liệu đã được mang đến để đóng gói đồ của trợ lý cựu tổng thống cùng phụ tá cá nhân.
Nhưng tài liệu vẫn được bày tràn lan, trong khi các thùng gần như trống rỗng. Chiếc bàn trong phòng ăn riêng của ông Trump vẫn chất đầy giấy tờ cho đến giờ cuối.
Tuy nhiên, ở tầng trên trong dinh thự của Nhà Trắng, có một vài dấu hiệu cho thấy ông Trump cuối cùng cũng nhận ra thời hạn của mình đã hết. Các tài liệu mà ông tích lũy được trong vài tháng cuối cùng tại nhiệm đã được bỏ vào các thùng carton.
Điều đáng nói là nhiều thùng trong số đó không được gửi đến Cơ quan Lưu trữ Quốc gia.
Văn phòng Cố vấn Nhà Trắng từng nói với Mark Meadows - chánh văn phòng cuối cùng của ông Trump - rằng khoảng 20 thùng tài liệu giá trị cần được chuyển vào kho lưu trữ quốc gia.
Tuy nhiên, một số thùng trong đó, bao gồm cả thùng chứa lá thư của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un và tài liệu đánh dấu tuyệt mật, đã được chuyển đến Florida. Tại đây, chúng được lưu trữ suốt 19 tháng ở các địa điểm khác nhau bên trong Mar-a-Lago.
 |
| Cựu Tổng thống Donald Trump và phu nhân Melania rời Nhà Trắng vào ngày 20/1. Ảnh: New York Times. |
Việc ông Trump không muốn từ bỏ quyền lực, bao gồm từ chối trả lại các tài liệu chính phủ thu thập được khi ông còn đương chức, đã dẫn đến một cuộc chiến pháp lý có khả năng “nhấn chìm” cựu tổng thống và một số phụ tá của ông.
Theo New York Times, trong những giờ phút cuối cùng tại Nhà Trắng, ông Trump đã tập trung vào việc thúc đẩy các lệnh ân xá và phần lớn phớt lờ quá trình chuyển giao quyền lực - điều mà ông luôn cố ngăn cản.
Quá trình chuyển giao tài liệu hỗn loạn
Trong bài phát biểu cuối cùng với tư cách là tổng thống, ông Trump tuyên bố: "Chúng tôi không phải là một chính quyền thường thấy".
Và tuyên bố đó của ông là chính xác không thể chối cãi. Ngay từ những giờ đầu tiên giữ chức, ông Trump đã thể hiện quan điểm độc quyền, mô tả các tài liệu chính phủ và thậm chí cả nhân viên là tài sản cá nhân của riêng mình.
“Chúng là của tôi” là cách ông ấy thường nói, các cựu trợ lý cho biết.
Nhưng trường hợp này không như vậy. Theo Đạo luật Hồ sơ Tổng thống, cho dù là báo cáo trong cuộc họp giao ban an ninh, hay những ghi chú ông Trump thường xuyên xé, xả xuống bồn cầu - tất cả đều là tài sản của chính phủ và cần được đánh giá. Trong hầu hết trường hợp, chúng được chuyển giao như một phần ghi chép quốc gia vào Cơ quan Lưu trữ.
Trên thực tế, các luật sư và trợ lý của ông Trump rất thành thạo về đạo luật hồ sơ, ngay cả khi ông Trump thường xuyên phớt lờ nó. Donald F. McGahn II, cố vấn Nhà Trắng đầu tiên của ông Trump, đã thiết lập một quy trình xử lý tài liệu thích hợp và thuyết trình về luật cho nhân viên, theo các cựu quan chức.
Họ còn cho biết sau cuộc bầu cử năm 2020, các quan chức Nhà Trắng đã tổ chức cuộc thảo luận về việc ai đó cần lấy lại tài liệu mà ông Trump đã tích lũy trong dinh thự suốt nhiều tháng.
 |
| Các trợ lý chuyển các thùng hàng ra khỏi Nhà Trắng vào ngày cuối cùng trên cương vị tổng thống của ông Trump. Ảnh: New York Times. |
Vào cuối nhiệm kỳ, cố vấn Nhà Trắng Pat Cipollone và cấp phó của ông Patrick Philbin, cũng nhận thức rõ việc xử lý các tài liệu lộn xộn của ông Trump là một vấn đề tiềm ẩn, theo những người trong giới.
Nhưng dường như cả hai đã không có cơ hội để giải quyết vấn đề này. Sau cuộc bầu cử, ông Trump đã tranh cãi với ông Cipollone và thường xuyên mắng mỏ vị luật sư vì phản đối những nỗ lực nhằm lật đổ chiến thắng của Tổng thống Joe Biden, theo các cựu quan chức.
Thêm vào sự hỗn loạn đó là sự vắng mặt của nhân viên Nhà Trắng Derek Lyons - người quản lý các thủ tục giấy tờ bên trong khu hành pháp, nhưng đã từ chức vào ngày 18/12/2020.
Điều đó khiến nhiệm vụ giám sát quá trình chuyển đổi chính quyền - điều mà cựu Tổng thống Trump không muốn hợp tác - đẩy lên đầu ông Meadows, người không có nhiều kinh nghiệm.
Trong những tuần cuối cùng của chính quyền Trump, Nhà Trắng đã gửi email cho tất cả văn phòng và hướng dẫn chi tiết về việc trả lại tài liệu. Ông Meadows đã theo dõi và khuyến khích các văn phòng tuân thủ, theo một nguồn thạo tin.
Ông cũng đảm bảo với các nhân viên Nhà Trắng rằng ông sẽ nói chuyện với ông Trump về việc bảo mật hồ sơ, bao gồm những hồ sơ được cất giữ trong dinh thự.
Tuy nhiên, bất kể ông Meadows có thực hiện những lời hứa đó hay không, vào đầu năm 2021, sau khi ông Trump rời Nhà Trắng, các quan chức của Cơ quan Lưu trữ nhận ra rằng họ đang thiếu một số tài liệu quan trọng.
 |
| Ông Trump cầm một bức thư mà ông nói là của nhà lãnh đạo Triều Tiên Kim Jong Un, trong cuộc gặp với thủ tướng Nhật Bản vào năm 2018. Ảnh: New York Times. |
Các nhà lưu trữ nhấn mạnh trong số đó có bức thư được gửi từ nhà lãnh đạo Triều Tiên và một bức thư khác do người tiền nhiệm Barack Obama để lại. Cả hai đều có giá trị lịch sử quan trọng.
Họ đã liên hệ với Scott Gast, người từng là luật sư tại Văn phòng Luật của Nhà Trắng dưới thời ông Trump, và ông Philbin. Hai người đàn ông, cùng với ông Meadows và 4 quan chức khác, đã được ông Trump bổ nhiệm vào ngày cuối cùng tại nhiệm để làm việc với Cơ quan Lưu trữ Quốc gia.
Ông Philbin sau đó cho biết bản thân sẽ liên hệ với ông Meadows để giải quyết việc này.
Nhưng các quan chức lưu trữ đã không có được những gì họ muốn cho đến khi họ tới Mar-a-Lago và lấy 15 thùng tài liệu vào tháng 1/2022.
Vấn đề sau đó tiếp tục được đưa lên Bộ Tư pháp Mỹ, mở đầu cho một cuộc khám xét chưa từng có tiền lệ trong lịch sử nước này sau đó.
Lệnh giải mật và ân xá cuối cùng
Vào thời kỳ cuối của chính quyền Trump, một trong số ít các cuộc tranh luận xung quanh tài liệu chính phủ tập trung vào “Bão lửa” (Crossfire Hurricane) - chiến dịch của FBI điều tra nghi vấn Nga tham gia vào nỗ lực tranh cử tổng thống của ông Donald Trump năm 2016.
Trong những tuần cuối cùng tại nhiệm, ông Meadows, với sự khuyến khích của cựu tổng thống, đã thúc giục các cơ quan thực thi pháp luật liên bang giải mật tập tài liệu về Crossfire Hurricane.
Những tài liệu này bao gồm thông tin chưa được công bố về quá trình điều tra của FBI và tin nhắn văn bản giữa hai cựu quan chức hàng đầu của tổ chức này là Peter Strzok và Lisa Page - những người đã chỉ trích gay gắt ông Trump trong các cuộc trao đổi riêng tư.
Trong khi FBI lo lắng rằng việc tiết lộ thêm thông tin có thể làm tổn hại đến tổ chức, ông Meadows đã bác bỏ những lập luận đó, nói rằng bản thân ông Trump muốn thông tin được giải mật và phổ biến.
 |
| Cựu Tổng thống Mỹ đã yêu cầu giải mật tài liệu nằm trong chiến dịch điều tra nghi vấn Nga can thiệp bầu cử Mỹ của FBI. Ảnh: New York Times. |
Bên cạnh việc giải mật, ông Trump dành phần lớn những giờ cuối cùng trên ghế tổng thống cho một loạt lệnh ân xá.
Cựu Tổng thống Mỹ đã ân xá 73 người, gồm cựu chiến lược gia trưởng Steve Bannon, và giảm án cho 70 người chỉ vài giờ trước khi ông rời Nhà Trắng.
Đó cũng là thời điểm mà nhiều hoặc có thể là tất cả thùng tài liệu trong dinh thự của ông Trump được chuyển đến Mar-a-Lago mà không rõ chính xác khi nào hoặc bằng phương tiện gì.
Cùng chiều hôm đó, ông Biden đến Phòng Bầu dục và tìm thấy một lá thư từ người tiền nhiệm nằm trong ngăn kéo.
Bức thư dài hai trang với nét chữ đặc biệt của ông Trump là một trong những tài liệu đầu tiên mà ông Biden sẽ phải chuyển giao cho Cơ quan Lưu trữ khi kết thúc nhiệm kỳ.
