Những mâu thuẫn gay gắt giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới khiến hội nghị cấp cao APEC tại Papua New Guinea cuối tuần qua không thể đạt được tuyên bố chung. Đây là lần đầu tiên điều này xảy ra trong 25 năm hoạt động của diễn đàn này.
Căng thẳng có thể tiếp tục phủ bóng những đàm phán thương mại sắp tới giữa Washington và Bắc Kinh, mà gần nhất là hội nghị G20 tại Argentina cuối tháng 11, theo South China Morning Post.
Hai phái đoàn không thèm nhìn mặt nhau
Rạn nứt quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc được thể hiện rõ trong màn công kích qua lại giữa Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Phó tổng thống Mỹ Mike Pence tại APEC.
Cả hai đều không thèm lắng nghe quan điểm của nhau, đồng thời đổ lỗi cho phía còn lại về chiến tranh thương mại. Trong khi ông Tập chỉ trích chính sách “Nước Mỹ trước tiên” và chủ nghĩa bảo hộ của Washington, ông Pence lại tập trung mỉa mai sáng kiến Vành đai, Con đường mà Bắc Kinh đang thúc đẩy.
 |
| Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (trái) và Phó tổng thống Mỹ Mike Pence lần lượt công kích chính sách thương mại của bên còn lại tại APEC. Ảnh: AFP. |
Ngày 19/11, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Cảnh Sảng khẳng định có nhiều quốc gia đang phát triển phản đối chủ nghĩa bảo hộ thương mại. Ông nói lập trường của Trung Quốc không phải là nguyên nhân đàm phán thương mại Bắc Kinh – Washington chưa đạt được thỏa thuận.
“Đa số các thành viên APEC đều phản đối chính trị dựa trên sức mạnh và bắt nạt kinh tế”, ông nói nhưng không nêu cụ thể những quốc gia chia sẻ quan điểm của Trung Quốc.
Ít nhất 3 đại biểu tại Papua New Guinea mô tả bầu không khí giữa phái đoàn Mỹ và Trung Quốc tại hội nghị cấp cao APEC là “vô cùng căng thẳng”. Các đại biểu của Bắc Kinh thậm chí đã bỏ khỏi khán phòng ngay sau bài phát biểu của ông Tập, không thèm nghe diễn văn của phó tổng thống Mỹ được sắp xếp ngay sau đó.
“Một số đại biểu rời khỏi trung tâm hội nghị. Những người còn nán lại thì đứng bên ngoài khán phòng. Họ không muốn nghe bài diễn văn của ông Pence”, một đại biểu ở Papua New Guinea kể lại.
Trả lời họp báo tại APEC, Phó tổng thống Pence khẳng định “đã có cuộc đối thoại dễ chịu” với ông Tập. Trong khi đó, một đại biểu khác tiết lộ các quan chức Mỹ và Trung Quốc luôn giữ khoảng cách, không muốn tiếp xúc với nhau.
“Tôi nhớ phái đoàn Mỹ và Trung Quốc không ai trao đổi riêng với nhau. Họ đến phòng họp theo nhóm, khi rời đi cũng theo nhóm. Không hề có cơ hội để các cá nhân gặp riêng trò chuyện”, vị đại biểu này cho biết.
Các đại biểu giấu tên cũng khẳng định sự đối đầu căng thẳng giữa Mỹ và Trung Quốc đã đặt nước chủ nhà Papua New Guinea vào tình thế vô cùng khó xử.
Mỹ có thể thuyết phục phương Tây tăng áp lực
Theo giới quan sát ngoại giao, thái độ thù địch giữa phái đoàn hai nước tại diễn đàn kinh tế khu vực vừa qua cho thấy đối đầu địa chính trị Mỹ - Trung đang ngày càng nghiêm trọng. Washington có thể tìm cách tối đa hóa áp lực nhắm vào Bắc Kinh trước thềm cuộc gặp giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tại Thượng đỉnh G20 cuối tháng này.
Ông Liu Weidong, chuyên gia quan hệ Mỹ - Trung tại Viện Khoa học Xã hội của Trung Quốc, cho rằng Bắc Kinh là bên chịu áp lực lớn hơn Washington trong cuộc chiến thương mại hiện nay.
 |
| Phó tổng thống Mỹ Mike Pence và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe tại hội nghị ở Papua New Guinea. Ảnh: AP. |
“Cuộc thượng đỉnh này có ý nghĩa quan trọng với Trung Quốc hơn với Mỹ. Tuy nhiên, các nhà đàm phán và giới hoạch định chính sách cả 2 phía đều sẽ tìm cách gia tăng áp lực trong nửa tháng tới”, ông đánh giá.
Trong thời gian qua, ông Tập thường mô tả Trung Quốc như ngọn cờ đầu của tự do thương mại, tạo hình ảnh tương phản với chủ nghĩa bảo hộ và chính sách “Nước Mỹ trước tiên” của ông Trump.
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích cho rằng nhà lãnh đạo Trung Quốc khó tìm được sự ủng hộ từ lãnh đạo các nền kinh tế lớn khác như Đức, Pháp hay Liên minh châu Âu (EU). Dù sợ kẹt trong chiến tranh thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới, nhiều thành viên của G20 vẫn có cùng mối lo ngại với Mỹ về các chính sách thương mại mà Trung Quốc đang thực thi.
“Trung Quốc cần có sự chuẩn bị. Phương Tây có thể không nghiêng hẳn về Trung Quốc hay Mỹ, nhưng sẽ âm thầm chấp nhận một số biện pháp mà Mỹ đưa ra nhằm gia tăng áp lực lên Trung Quốc”, ông Liu dự đoán.
Ông đồng thời khuyên rằng Bắc Kinh phải chủ động điều chỉnh luật bảo vệ sở hữu trí tuệ và hạ thuế nhập khẩu để chấm dứt chiến tranh thương mại.
Quan hệ Mỹ - Trung sẽ tiếp tục căng thẳng
James Floyd Downes, giảng viên chính trị học so sánh tại Đại học Trung Văn Hong Kong, cảnh báo quan hệ giữa hai cường quốc đang đứng trên bờ vực và sẽ tiếp tục tuột dốc.
“Trong thời gian tới, khả năng rất cao chúng ta sẽ chứng kiến hai siêu cường gia tăng tranh giành quyền lực trên trường quốc tế. Vai trò của APEC dường như đã suy giảm. Cả Mỹ và Trung Quốc không dùng diễn đàn này để xây dựng các chính sách thực chất, nhưng tận dụng để đấu khẩu và đề cập những nội dung nhỏ nhặt tái khẳng định lợi ích quốc gia của mình”, Downes đánh giá.
 |
| Tổng thống Donald Trump và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình dự kiến sẽ có cuộc gặp bên lề hội nghị G20 tại Argentina ngày 30/11. Ảnh: Reuters. |
Hội nghị cấp cao APEC tại Papua New Guinea không thể đạt được tuyên bố chung cũng phần nào thể hiện sự đối đầu căng thẳng giữa phái đoàn hai nước.
Theo một nguồn tin giấu tên trong chính phủ Trung Quốc, phái đoàn nước này đã phản đối kịch liệt một dòng ngắn trong dự thảo tuyên bố chung APEC 2018 về “các hoạt động thương mại không công bằng”. Mỹ thường xuyên sử dụng cụm từ này nhằm cáo buộc Trung Quốc giới hạn thị trường, ép công ty nước ngoài chuyển giao công nghệ, do thám công nghiệp, trợ cấp sản phẩm và đánh cắp sở hữu trí tuệ.
Trong khi đó, Shi Yinhong, chuyên gia quan hệ quốc tế tại Đại học Nhân dân Trung Quốc ở Bắc Kinh, vẫn lạc quan hy vọng Mỹ và Trung Quốc không leo thang chiến tranh thương mại. Ông cho rằng các bên đều hiểu không thể đẩy bên còn lại trên bàn đàm phán vào đường cùng.
“Các nước phát triển như Nhật Bản, Australia và tại châu Âu đều đang rất cẩn trọng. Mỹ có lẽ muốn ép Trung Quốc ký kết một thỏa thuận. Trung Quốc có thể chấp nhận một số nội dung, nhưng chắc chắn thỏa thuận sẽ bị khước từ nếu các yêu sách về kinh tế và công nghiệp quá khắt khe”, Yinhong nhận định.
