 |
| Ảnh: Reuters. |
Theo trang Smithsonian Magazine, truyền thống Jólabókaflóð - mùa sách Giáng sinh - của Iceland luôn là một nét ấn tượng của nước này. Vào mùa Giáng sinh, các nhà xuất bản ra mắt nhiều đầu sách mới và người dân Iceland cũng hào hứng mua tặng nhau sách. Sau khi mở những gói quà sách cùng gia đình và bạn bè vào ngày 24/12, họ ngồi thư giãn bên cốc sôcôla nóng bốc khói và đọc sách suốt đêm dài ở vùng cận Bắc Cực.
Gréta Sigríður Einarsdóttir, biên tập viên của Iceland Review, tạp chí tiếng Anh lâu đời nhất tại nước này, cho biết: “Truyền thống này có từ rất lâu đời và lịch sử của nó rất phong phú”.
Lịch sử hình thành văn hóa đọc
Kể từ thế kỷ 12, nhiều nhà văn đã ghi lại lịch sử của Iceland bằng văn học. Lịch sử đó lần đầu tiên xuất hiện ở dạng saga, những câu chuyện đầy chất thơ, hấp dẫn về cư dân và người cai trị đầu tiên của Iceland do các tác giả vô danh sáng tác.
Suốt thời kỳ khó khăn nằm dưới sự cai trị của nước khác, những năm tháng chịu sự khắc nghiệt của kỷ băng hà với mất mùa, nạn đói và đại dịch kéo dài hàng trăm năm, người dân Iceland đã vượt qua được phần nào nhờ thơ ca và văn học. Nhà xã hội học kiêm học giả người Iceland Richard F. Tomasson đã viết trong The Literacy of the Icelanders, một bài báo đăng trên tạp chí Scandinavian Studies năm 1975 rằng: Sự tồn tại của người (Iceland) trong suốt thời kỳ khó khăn 1300-1800 đôi khi được cho là nhờ vào lịch sử, thơ ca và văn học của họ.
Các câu chuyện dân gian Iceland đặc biệt đáng chú ý vì được viết bằng tiếng bản ngữ. Larissa Kyzer, một người Iceland viết: “Sự đóng góp của người Iceland bản địa trong việc viết và đọc bằng ngôn ngữ của họ, ngay cả khi còn là một vùng thuộc địa nghèo khó là một phần lý do khiến ngôn ngữ này phát triển mạnh mẽ như ngày nay”.
Tiếng Iceland hiện đại là ngôn ngữ gần gũi nhất với tiếng Bắc Âu cổ từng được người Scandinavi nói cách đây một nghìn năm. Ước tính 97% dân số Iceland với khoảng 370.000 người nói ngôn ngữ này như tiếng mẹ đẻ của họ ngày nay.
Trong suốt chiều dài lịch sử, cũng chính thói quen viết lách lành mạnh này đã nuôi dưỡng văn hoá đọc. Bắt đầu từ thời Trung cổ, người Iceland đã có một thói quen gọi là kvoldvaka (canh đêm) trong các trang trại cũ. Trong suốt mùa đông dài, tăm tối và khắc nghiệt, những người nông dân nghèo tụ tập cùng nhau trong một căn phòng tại những ngôi nhà nhỏ của họ để giữ ấm.
Alda Sigmundsdóttir, một nhà văn kiêm người sáng lập Nhà xuất bản Little Books ở Reykjavík, giải thích: “Kvoldvaka là khoảng thời gian từ 6 đến 10 giờ tối, khi mọi người làm công việc trong nhà vào mùa đông. Họ sẽ đan len, làm công cụ và dệt. Trong suốt khoảng thời gian này, sẽ có một người được chỉ định đọc cho những người khác nghe”.
Trong khoảng thời gian đó, trẻ em học cách nói chuyện, kể chuyện và đọc truyện. Như Tomasson đã chia sẻ trong cuốn The Literacy of the Icelanders, vào cuối thế kỷ 18 khắc nghiệt, khi bệnh đậu mùa khiến 1/3 dân số nước này thiệt mạng và một vụ phun trào núi lửa kéo dài trong 8 tháng đã giết chết 1/5 dân số và hầu hết gia súc, gần như mọi người Iceland còn sống sót đều có thể đọc được.
Toàn cộng đồng đón chờ văn hóa tặng sách
Thủ thư Ingibjörg Steinunn Sverrisdóttir tại Thư viện Quốc gia và Đại học Iceland cho biết: “Trước thế kỷ 20, quà Giáng sinh thường là những thứ hữu ích, chẳng hạn như quần áo hoặc đồ ăn phụ. Nhưng sau khi các cuộc chiến xảy ra, thời kỳ hiện đại mở ra những truyền thống ngày lễ mới, trong đó có Jólabókaflóð".
Jólabókaflóð bắt nguồn từ quá trình thay đổi của Iceland trong Thế chiến 2. Năm 1944, Iceland là một quốc gia mới độc lập với nền kinh tế thời chiến đang bị bao vây.
Heiðar Ingi Svansson, Chủ tịch Hiệp hội các nhà xuất bản Iceland, được thành lập vào năm 1889, cho biết: “Trong tình hình kinh tế khó khăn và suy thoái, đã có sự hạn chế rất lớn với các sản phẩm nhập khẩu. Không có nhiều lựa chọn đối với các mặt hàng có thể chọn làm quà tặng Giáng sinh. Nhưng giấy là một trong số ít hàng hóa không bị hạn chế. Rất nhiều giấy đã được nhập khẩu để sản xuất sách và sau đó được in ở Iceland. Xu hướng này cũng rất phù hợp với văn hoá đọc của người Iceland".
Vào kỳ nghỉ lễ năm 1944, Hiệp hội các nhà xuất bản Iceland đã triển khai Bókatíðindi (bản tin sách) đầu tiên. Theo đó, họ đã liệt kê mọi cuốn sách được xuất bản bằng tiếng Iceland vào năm đó. Bản tin này đã được phân phát miễn phí cho mọi hộ gia đình để người mua hàng có thể chọn tác phẩm cho gia đình và bạn bè của họ.
 |
| Bókatíðindi năm 2022, được ra mắt ngày 15/11, đã thông tin về 682 đầu sách. Ảnh: Smithsonian Magazine. |
Sverrisdóttir nói: “Một số thiên tài tiếp thị đã học hỏi rất nhanh rằng sách là món quà Giáng sinh tuyệt vời nhất. Sách không quá đắt, tiện dụng, dễ bọc và thỏa mãn cơn thèm những câu chuyện mới. Và sách có thể được sử dụng nhiều lần”. Đáp ứng nhu cầu này, cho tới nay, bản tin sách Bókatíðindi đã được in và phân phối hàng năm.
Về phía các nhà xuất bản, họ nhận ra rằng việc ra mắt các ấn bản bìa cứng sang trọng đáp ứng nhu cầu trong mùa nghỉ lễ giúp họ tối đa hóa tiền bản quyền và doanh thu, đồng thời tránh rủi ro dư thừa hàng tồn kho. Svansson nói: Doanh số bán sách vào mùa Giáng sinh hiện chiếm 40% doanh số bán sách hàng năm. Còn nếu tính cả 4 tháng gần sát kỳ nghỉ lễ, con số này lên tới 50% doanh thu ngành sách của Iceland mỗi năm".
Còn đối với các tác giả, sự thành công của tác phẩm mùa Giáng sinh có tác động lớn đối với tên tuổi của họ. Ông Svansson nói: “Nếu đạt được thành công trong thời điểm Giáng sinh, đây sẽ là cốt lõi cho sự thành công của các tác giả tại Iceland”.
Và với đông đảo độc giả, không khí đón chờ mùa sách Giáng sinh đã dần được thổi bùng lên kể từ tháng 10. Các hiệu sách, quán cà phê và trường học tổ chức các buổi giới thiệu và cùng đọc sách, từ đó tạo ra sự lan toả về những cuốn sách sắp ra mắt. Trên mạng xã hội Facebook cũng tràn ngập lời mời tham gia các sự kiện về sách, các bài phê bình và đánh giá về nhiều phân đoạn văn học, các cuộc phỏng vấn tác giả, thông tin cập nhật về bảng xếp hạng sách bán chạy nhất trong kỳ nghỉ hiện tại, cùng nhiều nội dung khác.
Bản sắc văn học giúp ngành xuất bản phát triển
Một cuộc khảo sát gần đây của Trung tâm Văn học Iceland với hơn 1.400 người Iceland cho thấy họ đọc trung bình 2,4 cuốn sách mỗi tháng, gần một phần ba dân số nước này cũng đọc các tác phẩm mỗi ngày và hơn một phần ba số người tham gia đã sử dụng dịch vụ thư viện trong 12 tháng qua.
Thủ đô Reykjavík của Iceland đã trở thành Thành phố Văn học thứ năm của UNESCO vào năm 2011 và Iceland cũng liên tục được xếp hạng trong số các quốc gia có tỷ lệ học, đọc cao nhất trên thế giới.
“Chúng tôi bị những câu chuyện thu hút, đó là niềm đam mê ở cấp quốc gia”, Baldur Bjarnason, một tác giả kiêm nhà nghiên cứu về ngành công nghiệp sách Iceland, nói. Do đó, Jólabókaflóð là một trong những truyền thống giúp người Iceland tiếp tục xuất bản những câu chuyện của họ bằng chính tiếng Iceland.
Nhà thơ, tác giả kiêm dịch giả người Iceland Kári Tulinius nói: “Do phần lớn ngân sách quà tặng ngày lễ của mọi người là dành cho sách, rất nhiều tiền được bơm vào hệ sinh thái văn học. Điều này cũng giúp số lượng tác phẩm được xuất bản ở Iceland nhiều hơn so với những nơi khác và từ đó giúp nền văn học phát triển thịnh vượng hơn ở một quốc gia nhỏ như vậy”.
