 |
Mùa hè của những kỳ nghỉ và thời gian đọc sách thư giãn đang đến. Nhiều độc giả sẽ chọn sách bìa mềm vì dễ dàng chia sẻ nội dung cùng nhau, trong khi những người khác sẽ sử dụng thiết bị đọc sách điện tử hoặc sách nói được phát trên điện thoại.
Và đối với những độc giả đang tìm kiếm những thay đổi nhỏ trong cuộc sống để giảm tác động đến khí hậu, việc tìm hiểu sự thân thiện với môi trường của các loại sách có thể giúp họ có thêm cân nhắc khi lựa chọn sách.
Các yếu tố ảnh hưởng đến giá trị môi trường của sách
Tưởng như dễ trả lời nhưng câu hỏi đọc sách in hay sách điện tử/sách nói thân thiện với môi trường hơn lại tiềm ẩn nhiều yếu tố phức tạp. Đó là do phải tính đến sự liên quan của các nguồn tài nguyên được sử dụng trong toàn bộ vòng đời của một tác phẩm: sách và các thiết bị được sản xuất ra sao, vận chuyển như thế nào, sử dụng nguồn nguyên liệu, năng lượng gì và có thể được tái chế hay không.
Ngoài ra, thị phần của các loại sách này cũng cần được xem xét. Hiện nay, xu hướng đọc trên các thiết bị điện tử đang gia tăng, đặc biệt là sách nói. Theo Hiệp hội các nhà xuất bản Mỹ, sách nói đang chiếm thị phần tương đương với sách điện tử trên thị trường sách Mỹ, khoảng 15%. Xu hướng số hóa phát triển nhanh như vậy, nhưng các tác phẩm in hiện vẫn là định dạng phổ biến nhất.
Khi giải thích việc ngành xuất bản hiện chủ yếu tập trung vào việc làm cho sách in trở nên thân thiện với môi trường hơn, thay vì chuyển sang phát triển dòng sách định dạng số, Andrew Albanese, Tổng biên tập tờ Publishers Weekly, cho biết: “Các nhà xuất bản muốn duy trì hoạt động kinh doanh truyền thống mà họ đã xây dựng trong hàng trăm năm qua. Họ muốn đảm bảo hoạt động kinh doanh sách in được thực hiện một cách hiệu quả nhất có thể, sạch nhất có thể và xanh nhất có thể".
Sách truyền thống gây ô nhiễm?
Một điều rõ ràng là xuất bản in truyền thống đi kèm với lượng khí thải carbon cao. Theo dữ liệu năm 2023 từ nhóm nghiên cứu về ngành xuất bản WordsRated, do sử dụng bột giấy và giấy, xuất bản sách in là ngành công nghiệp phát thải khí nhà kính lớn thứ ba thế giới. Riêng tại Mỹ, 32 triệu cây bị chặt mỗi năm để làm giấy in sách. Sau đó còn là quá trình in ấn và vận chuyển, chưa kể đến rất nhiều cuốn sách bị tiêu hủy vì không bán được.
Mặc dù đây là thông lệ hoạt động bình thường trong ngành nhưng các nhà xuất bản dần không còn muốn tiêu hủy sách. Thay vào đó, nhiều bên đang quyên góp những bản chưa bán được, chuyển sang in theo yêu cầu, hoặc, như nhà xuất bản Chronicle Books, đang giảm số lượng in ban đầu để xem các đầu sách bán chạy như thế nào trước khi in thêm.
Chủ tịch Chronicle Books Tyrrell Mahoney cho biết: “Chúng tôi cảm thấy tốt hơn là nên đầu tư thêm một chút công sức để giảm đi khí thải”.
Chronicle Books, giống như nhiều nhà xuất bản khác, cũng đang cố gắng sử dụng loại giấy bền vững hơn. Bà Mahoney cho biết: “Chúng tôi đã tìm ra đối tác tuyệt vời ở Ấn Độ, hiện họ đã tìm ra cách sử dụng vật liệu tái chế làm từ bông để in thành giấy”.
Các nhà xuất bản khác cũng đang xem xét lại việc thiết kế sách. Nhiều người có thể sẽ ngạc nhiên khi biết một số phông chữ thân thiện hơn với môi trường vì sử dụng ít mực và ít giấy hơn.
Lucy Albanese, Giám đốc thiết kế cao cấp của nhà xuất bản Harper Collins, cho biết: “Cho đến nay, cách điều chỉnh tinh tế trong thiết kế đã giúp giảm được hơn 200 triệu trang trên tổng 227 đầu sách kể từ tháng 9 năm ngoái”.
 |
| Giấy là nguồn nguyên liệu lớn trong xuất bản. Ảnh: Liveabout. |
Tính bền vững của xuất bản điện tử
Xét về nguyên liệu, xuất bản điện tử dường như có lợi thế đáng kể so với xuất bản in vì không cần giấy, do đó không cần nguồn cung gỗ, bột giấy và quá trình vận chuyển nguyên vật liệu. Hơn nữa, các công ty công nghệ sản xuất máy đọc sách điện tử như Amazon hay công ty bán máy đọc sách điện tử Kindle dẫn đầu thị trường cũng có triển khai các chương trình tái chế các thiết bị cũ để hạn chế rác thải điện tử ra môi trường.
Corey Badcock, người đứng đầu bộ phận tiếp thị và phát triển sản phẩm Kindle cho biết: “Bằng cách phát triển thiết bị đọc sách điện tử để giảm đọc sách in, máy đọc sách Kindle đã giúp tiết kiệm khoảng 2,3 triệu tấn khí thải carbon trong khoảng thời gian 2 năm”.
Tuy nhiên, các thiết bị kỹ thuật số cũng thải ra lượng khí thải carbon đáng kể, chủ yếu ở giai đoạn sản xuất. Vỏ của chúng được làm bằng nhựa có nguồn gốc từ nhiên liệu hóa thạch và khoáng chất trong pin cũng đòi hỏi phải khai thác nhiều tài nguyên quý, đồng thời cần thời gian phân rã hoàn toàn lâu hơn nhiều rác thải từ sách in.
 |
| Các thiết bị kỹ thuật số cũng thải ra lượng khí thải carbon đáng kể, chủ yếu ở giai đoạn sản xuất. Ảnh: New York Post. |
Loại sách nào thân thiện với môi trường hơn?
Câu trả lời ngắn gọn cho câu hỏi này là: Còn tùy. Mike Berners-Lee, giáo sư về tính bền vững tại Trung tâm Môi trường Lancaster ở Vương quốc Anh, cho biết: “Không có câu trả lời rõ ràng” cho điều trên.
Ông cũng chia sẻ thêm về giá trị ô nhiễm của các loại sách này để độc giả cân nhắc. Đầu tiên, một thiết bị đọc sách điện tử trung bình có lượng khí thải carbon khoảng 80 pound (36,2 kg).
Con số này tương đương với khối lượng của 36 cuốn sách bìa mềm nhỏ.
Thêm vào đó, một yếu tố cần tính đến là sự ham mê đọc sách của độc giả. Ông Berners-Lee nói: “Nếu bạn mua một thiết bị đọc sách điện tử và đọc rất nhiều sách trên đó thì bạn đã giúp bảo vệ môi trường. Nhưng nếu bạn mua thiết bị và chỉ đọc được vài cuốn trên đó và lại thay đổi suy nghĩ muốn quay lại đọc sách bìa mềm thì đó là quyết định không có lợi ích gì”.
Đọc được sách hay, hãy gửi review cho Znews
Bạn đọc được một cuốn sách hay, bạn muốn chia sẻ những cảm nhận, những lý do mà người khác nên đọc cuốn sách đó, hãy viết review và gửi về cho chúng tôi. Znews mở chuyên mục “Cuốn sách tôi đọc”, là diễn đàn để chia sẻ review sách do bạn đọc gửi đến qua Email: books@zingnews.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.
Trân trọng
