Khi cả thế giới chú ý đến vụ đụng độ chết người giữa binh sĩ Ấn Độ và Trung Quốc ở khu vực biên giới trên dãy Himalaya, thì cũng trong tuần đó, tàu ngầm Trung Quốc đi qua vùng biển gần Nhật Bản, khiến Tokyo phải huy động một loạt máy bay và tàu chiến để theo dõi hoạt động của nó.
Cùng thời gian này, máy bay chiến đấu Trung Quốc liên tục áp sát không phận Đài Loan.
 |
| Ảnh vệ tinh cho thấy Trung Quốc đóng quân ở thung lũng Galwan, gần khu vực biên giới tranh chấp với Ấn Độ. Ảnh: Reuters. |
Quân đội Trung Quốc đang ngày càng tăng cường hoạt động khiêu khích các quốc gia láng giềng trong suốt mùa xuân và sang cả mùa hè.
Động thái diễu võ dương oai này đã gây báo động trên khắp châu Á, và cả ở Washington, theo New York Times.
Tăng cường hoạt động quân sự
Sự hung hăng của quân đội Trung Quốc phản ánh sự tự tin và năng lực được cải thiện của lực lượng này, nhưng cũng cho thấy Bắc Kinh không ngại đối đầu, cụ thể là với Mỹ, từ vấn đề đại dịch Covid-19, số phận của Hong Kong và những thứ mà Trung Quốc coi là cốt lõi với chủ quyền.
Dù tuyên bố những hành động gần đây đều mang tính phòng vệ, những động thái của quân đội Trung Quốc đều làm tăng nguy cơ xung đột vũ trang.
Đó dường như là điều đã xảy ra đêm 15/6, khi lính Trung Quốc và Ấn Độ ẩu đả ở khu vực biên giới tranh chấp giữa hai nước trên dãy Himalaya.
Đây là cuộc đụng độ đẫm máu nhất giữa Ấn Độ và Trung Quốc kể từ năm 1967. Theo các nhà phân tích và báo cáo của tình báo Mỹ, vụ việc cũng gây ra thương vong cho quân đội Trung Quốc - lần đầu tiên binh sĩ nước này thiệt mạng khi tham chiến sau gần ba thập kỷ.
"Tôi cho rằng nguy cơ súng tình cờ phát nổ đang tăng lên", ông Wu Shicun, Chủ tịch Viện nghiên cứu Biển Đông, phát biểu tại một hội nghị ở Bắc Kinh trong tuần này khi công bố báo cáo về hoạt động quân sự của Mỹ ở khu vực.
Trung Quốc từ lâu đã sử dụng vũ lực để củng cố các tuyên bố chủ quyền và lợi ích quốc gia, nhưng hiện tại nước này đang làm thế với hoả lực quân sự lớn hơn bao giờ hết.
"Sức mạnh (của quân đội Trung Quốc) đang tăng lên với tốc độ lớn hơn nhiều so với các cường quốc khác trong khu vực. Điều này thực sự mang lại cho Bắc Kinh nhiều công cụ hơn để thúc đẩy chương trình nghị sự ngày càng quyết đoán và hung hăng hơn", ông Adam Ni, Giám đốc Trung tâm Chính sách Trung Quốc, tổ chức nghiên cứu của Australia có trụ sở tại Canberra, nhận định với New York Times.
 |
| Tốc độ hiện đại hoá và cải tổ của quân đội Trung Quốc được gia tăng đáng kể dưới thời ông Tập Cận Bình. Ảnh: Xinhua. |
Việc quân đội Trung Quốc gia tăng cường độ hoạt động trong năm nay là kết quả của chương trình hiện đại hoá bắt đầu từ thập niên 1990 và được tăng tốc đáng kể dưới thời Chủ tịch Tập Cận Bình.
Ông Tập thanh lọc quân đội, xử lý các chỉ huy tham nhũng hoặc thiếu trung thành, chuyển trọng tâm tác chiến của Quân Giải phóng Nhân dân (PLA) từ chủ yếu phụ thuộc vào lục quân sang các hoạt động phối hợp linh hoạt với không quân và hải quân, cũng như tăng cường năng lực chiến đấu trên không gian mạng.
Bắc Kinh cũng ưu tiên quân đội trong bối cảnh quốc gia bị ảnh hưởng bởi đại dịch. Thủ tướng Lý Khắc Cường tháng trước tuyên bố Trung Quốc sẽ tăng chi tiêu quốc phòng thêm 6,6% vào năm nay, lên gần 180 tỷ USD, bằng một phần tư ngân sách quốc phòng của Mỹ, bất chấp việc thu ngân sách của Trung Quốc dự đoán giảm vì tác động của Covid-19 và suy thoái kinh tế toàn cầu.
Thách thức thật sự với hải quân Mỹ
Tại Quốc hội, ông Tập đề cao vai trò của quân đội trong việc kiểm soát sự bùng phát virus corona tại Vũ Hán, và cảnh báo đại dịch sẽ tạo ra thách thức với an ninh quốc gia.
Theo ông, Trung Quốc nên tăng cường chuẩn bị cho các đụng độ quân sự, linh hoạt thực hiện huấn luyện quân sự và cải thiện toàn diện năng lực quân đội để thực hiện các nhiệm vụ quân sự.
Lực lượng vũ trang Trung Quốc được cho là vẫn thua xa quân đội Mỹ, nhưng PLA đang bắt kịp ở một số lĩnh vực, bao gồm việc mở rộng sức mạnh hải quân và triển khai tên lửa chống hạm và phòng không.
Tính đến cuối năm ngoái, Trung Quốc có ít nhất 335 tàu chiến, nhiều hơn con số 285 tàu đang trong biên chế của quân đội Mỹ, theo báo cáo của Congressional Research Service, cơ quan nghiên cứu chính sách Quốc hội Mỹ.
Báo cáo cho biết Trung Quốc giờ đây đặt ra "thách thức lớn đối với năng lực của hải quân Mỹ trong việc đạt được và duy trì sự kiểm soát trong thời chiến đối với các vùng biển ở phía Tây Thái Bình Dương - thách thức đầu tiên mà hải quân Mỹ phải đối mặt kể từ khi Chiến tranh Lạnh kết thúc".
Sau khi bà Thái Anh Văn tái cử lãnh đạo Đài Loan hồi đầu năm, PLA đã tăng cường các hoạt động áp sát không phận cũng như vùng biển xung quanh hòn đảo này.
Một trong hai tàu sân bay của quân đội Trung Quốc cùng 5 tàu hộ tống đã đi qua vùng biển phía đông hòn đảo hồi tháng 4. Trong khi đó các máy bay chiến đấu của PLA liên tục áp sát không phận Đài Loan trong những tuần qua, động thái mà các nhà phân tích cho là để kiểm tra năng lực phòng thủ của hòn đảo.
Trung Quốc có kế hoạch tổ chức cuộc tập trận vào tháng 8 tới, và có các thông tin cho rằng nội dung diễn tập sẽ mô phỏng một chiến dịch chiếm quần đảo do Đài Loan quản lý.
 |
| Xe tăng của PLA trong lễ duyệt binh nhân kỷ niệm 70 năm ngày quốc khánh Trung Quốc năm 2019. Ảnh: Getty. |
Bắc Kinh cũng mở rộng yêu sách trên Biển Đông, ngang nhiên lập quận hành chính mới tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa thuộc chủ quyền Việt Nam, và tiến hành cản trở hoạt động khai thác dầu khí của Malaysia.
Trên biển Hoa Đông, một tàu ngầm Trung Quốc lần đầu tiên được phát hiện ở khu vực gần vùng biển Nhật Bản kể từ năm 2018.
Điều này diễn ra sau khi căng thẳng giữa Tokyo và Bắc Kinh gia tăng liên quan đến quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư.
Khả năng đối đầu tăng lên trước bầu cử
"Mỗi khi Trung Quốc thấy rằng đang bị thách thức trong các tranh chấp chủ quyền ở thời đại này, họ sẽ phản ứng bằng đường lối rất cứng rắn", ông Taylor Fravel, Giám đốc Viện nghiên cứu An ninh tại Viện Công nghệ Massachusetts, chuyên gia về quân đội Trung Quốc, nhận định.
"Trung Quốc chưa từng thực sự có khả năng cần thiết về mặt hàng hải, cho tới tận 10 hoặc 15 năm trước", ông Fravel nhận định và nhắc tới sự tích tụ ổn định của không quân và hải quân Trung Quốc.
"Điều đó cho phép Trung Quốc thúc đẩy yêu sách chủ quyền ở Biển Đông và biển Hoa Đông nhiều hơn trước", ông Fravel nói thêm.
PLA cũng tăng cường hoạt động trên bầu trời khu vực. Tướng Charles Q. Brown Jr, chỉ huy Lực lượng Không quân Thái Bình Dương Mỹ, nói rằng cho tới gần đây, Trung Quốc chỉ thỉnh thoảng thực hiện các nhiệm vụ sử dụng máy bay ném bom H-6, nhưng hiện nay những chuyến bay này gần như được thực hiện hàng ngày. Mặc dù đã cũ, những chiếc H-6 đã được nâng cấp và trang bị tên lửa mới.
Bất chấp việc tăng cường hoạt động gần đây, sức mạnh của quân đội Trung Quốc vẫn chưa được thử thách.
Vụ đụng độ với binh sĩ Ấn Độ hôm 15/6 chỉ sử dụng vũ khí là gạch đá và gậy gộc, vì vậy khó có thể coi đây là bài kiểm tra năng lực sẵn sàng chiến đấu. Thêm vào đó, việc Trung Quốc không công bố thương vong cũng đặt ra những câu hỏi về khả năng huấn luyện và kỷ luật.
 |
| Tiêm kích F-16 của Đài Loan tiếp cận máy bay ném bom H-6 của quân đội Trung Quốc hồi tháng 2 năm nay. Ảnh: Reuters. |
Mặc dù căng thẳng với Ấn Độ là vấn đề nóng, nhưng đó không phải là ưu tiên hàng đầu của quân đội Trung Quốc: đương đầu với những gì mà nước này coi là sự xâm lấn của Mỹ ở khu vực xung quanh Trung Quốc.
Mỹ cũng đã đẩy mạnh các hoạt động quân sự ở khu vực. Tàu chiến Mỹ xuất hiện nhiều lần hơn ở Biển Đông và Washington cũng tăng cường hỗ trợ cho Đài Loan.
Đây là những vấn đề chắc chắn được thảo luận trong cuộc gặp diễn ra tháng này giữa Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo và nhà ngoại giao hàng đầu Trung Quốc Dương Khiết Trì ở Hawaii.
Trung Quốc đổ lỗi cho Mỹ vì những căng thẳng trong khu vực, cáo buộc quân đội Mỹ thường xuyên can thiệp vào nơi nước này không có tuyên bố chủ quyền.
Ông Zhu Feng, Giám đốc điều hành Trung tâm Nghiên cứu Hợp tác Trung Quốc về Biển Đông, người đóng góp vào báo cáo về hoạt động quân sự của Mỹ tại đây, cảnh báo rằng khả năng đối đầu sẽ tăng lên khi cuộc bầu cử tổng thống Mỹ đang đến gần.
