Từ nhà máy gần Bắc Băng Dương, công ty khai thác khoáng sản Norilsk Nickel (Nornickel) của Nga chiếm phần đáng kể thị phần đối với hai kim loại quan trọng đối với ngành vận tải và chip máy tính: Nickel và paladi.
Tính đến nay, Mỹ cùng các đồng minh chưa tìm cách trừng phạt Norilsk Nickel hay giới lãnh đạo doanh nghiệp này. Đây cũng là hiện trạng đối với các công ty cung ứng dầu, khí đốt hay các mặt hàng thiết yếu khác cho phương Tây.
Theo các nhà quan sát, đây là bài toán khó mà phương Tây phải đối mặt: Trừng phạt Nga nhưng không ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng các hàng hóa chủ chốt.
Tác động thị trường
Norilsk Nickel sản xuất 5% lượng nickel và 40% lượng paladi mà thế giới tiêu thụ hàng năm. Nickel có nhiều ứng dụng trong đời sống, từ mạ kền tới pin xe điện. Trong khi đó, paladi là kim loại quan trọng trong lĩnh vực xúc tác hóa học và bán dẫn.
Ngoài ra, Norilsk Nickel còn cung cấp một số kim loại khác như cobalt hay đồng.
Giá các kim loại trên - đặc biệt là nickel và paladi - đang trên đà gia tăng kể từ khi Nga mở “chiến dịch quân sự đặc biệt” nhằm vào Ukraine hôm 24/2. Giới kinh doanh quan ngại các biện pháp trừng phạt của Mỹ và phương Tây có thể khiến nguồn cung bị gián đoạn.
 |
| Một mỏ khai thác kim loại của Norilsk Nickel ở Siberia. Ảnh: Reuters. |
Hôm 4/3, giá nickel trên sàn giao dịch kim loại London đạt mức cao nhất trong một thập kỷ, tăng 37% so với đầu năm, Giá paladi cũng tăng 57%, theo Wall Street Journal.
Bất chấp việc giá các mặt hàng chủ chốt tăng cao, giá cổ phiếu của Norilsk Nickel lại đang trên đà sụt giảm - mức giảm đã ở mức 17% so với đầu năm. Hôm 5/3, hãng xếp hạng tín nhiệm Fitch đánh giá các khoản nợ của Norilsk Nickel ở mức “không có giá trị”.
 |
| Tỷ phú Vladimir Potanin, Giám đốc điều hành của Norilsk Nickel. Ảnh: Bloomberg. |
Đây là xu thế chung của nhiều doanh nghiệp Nga trên thị trường. Thiệt hại có thể còn lớn hơn, vì sàn giao dịch Moscow đã đóng cửa sau khi Nga tấn công Ukraine.
Nhiều doanh nghiệp châu Âu đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng để giảm phụ thuộc vào Norilsk Nickel. Các đối tác phương Tây lo ngại nguồn cung có thể bị gián đoạn, hay vô tình vướng phải các lệnh trừng phạt áp đặt lên Nga.
Đây là tình trạng chung của các ngành công nghiệp vốn dựa vào nguồn cung tài nguyên từ Nga. Nhiều nhà máy lọc dầu đang gặp khó khăn trong việc mua dầu từ Nga. Một số nhà máy sản xuất thép của Nga lại gặp khó trong việc xuất khẩu sản phẩm ra nước ngoài, khi các khách hàng lo ngại nguy cơ cấm vận.
Một người phát ngôn của Norilsk Nickel tuyên bố doanh nghiệp này cam kết thực hiện nghĩa vụ đối với khách hàng, đối tác và người lao động. Giám đốc điều hành Vladimir Potanin - người nắm 31% cổ phần doanh nghiệp - từ chối phỏng vấn.
Theo các chuyên gia, sản phẩm của Norilsk Nickel có vai trò quan trọng vì nhu cầu nickel được dự báo sẽ tăng mạnh trong thời gian tới, khi ngành xe điện dần phát triển. Đây là kim loại chịu sự thiếu hụt cao nhất (6%) trong số các kim loại chủ chốt, theo một nghiên cứu của BMO.
Vị thế lớn
Ông Potanin - Giám đốc điều hành Norilsk Nickel - từng giữ cương vị phó thủ tướng Nga dưới thời Tổng thống Boris Yeltsin. Ông được coi là một phần của giới tài phiệt Nga làm giàu vào thập niên 90 của thế kỷ trước.
Bên cạnh đó, ông Potanin cũng là nhân vật quan trọng trong chiến dịch đưa Olympic mùa đông năm 2014 về Nga. Ý tưởng này được cho là hình thành trong một chuyến đi trượt tuyết tại Áo cùng Tổng thống Vladimir Putin.
 |
| Một nhà máy của Norilsk Nickel dưới làn khói. Ảnh: Reuters. |
Bên cạnh ông Potanin, hai nhà tài phiệt nổi tiếng khác - tỷ phú Roman Abramovich và Oleg Deripaska - cũng có nguồn vốn đầu tư tại Norilsk Nickel.
Một trong những mỏ khoáng sản chính của Norilsk Nickel nằm tại thành phố vùng cực Bắc Norilsk ở Siberia. Đây được coi là một trong những khu vực có trữ lượng khoáng sản lớn nhất thế giới, chìm dưới lớp băng dày.
Ít doanh nghiệp nào có vị thế trên thị trường kim loại thế giới lớn như Norilsk Nickel, đặc biệt trong cung ứng paladi.
“Nếu có các lệnh cấm vận và không thể tiếp cận nguồn paladi này, có thể dự đoán sự phá vỡ chuỗi cung ứng ở quy mô toàn cầu”, bà Gabriele Randlshofer, nhà quản lý trong lĩnh vực mua bán kim loại toàn cầu, chia sẻ. “Hiện nay, mọi doanh nghiệp phải theo dõi các nguồn cung của mình”.
“Ông lớn” ngành hóa chất BASF của Đức khẳng định sẽ tiếp tục các thỏa thuận đang có với Norilsk Nickel, nhưng sẽ không tìm cách ký hợp đồng mới.
Trong khi đó, doanh nghiệp Phần Lan Outokumpu, một trong những nhà sản xuất thép không gỉ lớn nhất thế giới, cho biết 6-7% nguồn nickel của họ đến từ Norilsk Nickel, trong khi phần còn lại đến từ thép tái chế.
“Dựa trên tình hình tại Ukraine, chúng tôi đang tìm kiếm những sự thay thế cho nguồn cung nickel từ Nga”, doanh nghiệp trên cho biết.
