 |
Ngay cả khi vẫn còn hy vọng được chính phủ Mỹ giải cứu, nhưng những người phụ nữ Afghanistan làm việc với Mỹ trong suốt 20 năm qua đang cố gắng hủy hết mọi thứ liên quan: Xé bỏ các tài liệu bằng tiếng Anh, xóa những ứng dụng mạng xã hội và chôn điện thoại di động xuống đất.
Các quan chức và nhà hoạt động của Mỹ đã mô tả cách phụ nữ Afghanistan tự tìm cách tự bảo vệ bản thân trong tuyệt vọng, kể từ khi Taliban tiếp quản đất nước, vì lo ngại trước những mối đe dọa mà họ phải đối mặt.
Nguy cơ bị tấn công cao
Mọi nỗ lực liên lạc với các cơ quan tị nạn của Mỹ hoặc quốc tế đều là rủi ro mà nhiều phụ nữ Afghanistan không sẵn sàng chấp nhận. Ngay cả việc đến sân bay ở Kabul, để giành được một chỗ trên chuyến bay Mỹ hoặc quốc tế, đã trở thành một quyết định sinh tử.
“Nơi nguy hiểm nhất ở Afghanistan lúc này chính là sân bay Kabul”, Rina Amiri, một cựu nhân viên tại Bộ Ngoại giao Mỹ và Liên Hợp Quốc, cho biết. Những người phụ nữ và gia đình của họ bị kẹt giữa những họng súng, hoặc bị những người ủng hộ Taliban đánh đập, khi họ cố gắng tìm đường tới sân bay để có thể rời khỏi đất nước.
“Thật đáng nguyền rủa khi Mỹ và cộng đồng quốc tế đã đặt những người phụ nữ này vào tình thế phải mạo hiểm không chỉ tính mạng của họ, mà còn của con cái và gia đình”, bà Amiri nói.
Bà Amiri, người gốc Kabul, nhập quốc tịch Mỹ, yêu cầu chính quyền Biden ủng hộ quyền của phụ nữ Afghanistan bằng cách sơ tán ít nhất những người có nguy cơ bị tấn công cao.
 |
Một chiến binh Taliban đe dọa người phụ nữ đang chờ vào sân bay Kabul cùng gia đình hôm 18/8. Ảnh: New York Times. |
Phần lớn các thông dịch viên và viên chức về văn hóa Afghanistan làm việc cho Mỹ hơn 20 năm qua đều là đàn ông và giờ họ đã được cấp quyền đặc biệt để nhập cư. Đó là một lý do mà rất ít phụ nữ trong số hàng nghìn người đã được sơ tán khỏi Afghanistan trong tháng qua, bao gồm hơn 4.800 người tính đến sáng 18/8. Hàng chục nghìn người khác nộp đơn xin thị thực vẫn bị mắc kẹt trên khắp đất nước.
Hứa hẹn các quyền lợi
Thời gian gần đây, chính quyền ông Biden đã mở rộng các chương trình tái định cư và nhập cư để cho phép nhiều người Afghanistan kể cả cả phụ nữ vào nước Mỹ.
Thứ trưởng Ngoại giao Wendy R. Sherman cho biết chính quyền sẽ sử dụng mọi công cụ kinh tế, chính trị và ngoại giao hiện có để đảm bảo quyền lợi cho những người phụ nữ ở lại Afghanistan dưới sự cai trị của Taliban.
Bà Sherman kể lại cuộc gặp gỡ của mình với những phụ nữ Afghanistan trong trại tị nạn vào năm 1997: “Ký ức đó sẽ không bao giờ bị xóa khỏi tâm trí tôi. Xã hội thời đó không thể phát triển và thịnh vượng nếu không có vai trò của phụ nữ và trẻ em gái, và bây giờ cũng vậy”.
 |
| Nhiều báo cáo cho biết phụ nữ Afghanistan thường xuyên bị nhắm mục tiêu, đe dọa, bắt cóc, tra tấn và ám sát. Ảnh: Reuters. |
Hôm 18/8, Mỹ cùng 20 quốc gia và Liên minh châu Âu yêu cầu bảo vệ quyền của phụ nữ Afghanistan, đồng thời cam kết gửi viện trợ nhân đạo và các hỗ trợ khác “để đảm bảo rằng tiếng nói của họ được lắng nghe”.
“Chúng tôi rất lo lắng cho phụ nữ và trẻ em gái Afghanistan về quyền được học tập, làm việc và tự do đi lại của họ", trích thông điệp trong một tuyên bố chung do Bộ Ngoại giao Mỹ công bố.
Nhưng các nhà lập pháp hàng đầu tại Quốc hội cho rằng điều đó không đủ để bảo vệ số ít phụ nữ là chính trị gia, nhà hoạt động nhân quyền, nhà báo, binh lính và những người bảo vệ nền dân chủ - những người đứng đầu danh sách tấn công của Taliban.
Tuần này, hầu hết thành viên đảng Dân chủ và hai thành viên Cộng hòa tại Thượng viện đã thúc giục Ngoại trưởng Antony Blinken và Bộ trưởng An ninh Nội địa, Alejandro N. Mayorkas, đưa những phụ nữ Afghanistan có nguy cơ bị tấn công cao tạm thời đến Mỹ và xử lý thủ tục giấy tờ sau khi họ đã vượt qua nguy hiểm.
"Chúng tôi và các nhân viên thường xuyên nhận được các báo cáo về việc phụ nữ bị đe dọa, bắt cóc, tra tấn và ám sát phụ nữ vì công việc của họ. Phụ nữ cần được bảo vệ để tránh phải chịu những hậu quả trong phản ứng của chính phủ Mỹ", các thượng nghị sĩ viết trong một bức thư hôm 16/8.
Trong phát biểu hôm 16/8, ông Biden cho biết Mỹ sẽ “tiếp tục lên tiếng bảo vệ các quyền cơ bản của người dân Afghanistan, bao gồm phụ nữ và trẻ em gái".
Phía Taliban cho rằng họ đã phát triển về mặt xã hội hơn so với 20 năm trước, khi những kẻ cực đoan đánh đập phụ nữ mà không cần cảnh báo trước, yêu cầu họ phải mặc burqa kín mít, hạn chế ra nơi công cộng, từ chối phụ nữ làm việc và không cho đi học.
"Chúng tôi đảm bảo rằng sẽ không có bạo lực đối với phụ nữ", phát ngôn viên của Taliban, Zabihullah Mujahid, nói với các nhà báo hôm 17/8.
Ông cam kết sẽ không có chuyện thành kiến với phụ nữ và nói thêm họ có thể tham gia vào xã hội nhưng “trong giới hạn của luật Hồi giáo”.
Cần chính sách rõ ràng
Chính quyền Biden đã cảnh báo Taliban rằng Afghanistan sẽ không nhận được hỗ trợ tài chính nếu họ quay lại nguồn gốc cực đoan, bao gồm cả việc đàn áp phụ nữ.
Hôm 16/8, Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc đã chỉ rõ rằng để Taliban được coi là một chính phủ hợp pháp và nhận được viện trợ, thì họ không chỉ từ chối hỗ trợ và cung cấp nơi trú ẩn cho các tổ chức khủng bố, cho phép tiếp cận nhân đạo vào Afghanistan, mà còn phải bảo vệ nhân quyền, đặc biệt cho phụ nữ và trẻ em gái.
Lisa Curtis, giám sát chính sách đối với Afghanistan, Trung và Nam Á trong Hội đồng An ninh Quốc gia dưới thời chính quyền Trump, cho biết: “Mỹ cần thận trọng công nhận Taliban. Chúng ta cần bằng chứng rõ ràng về nhân quyền và duy trì quyền của phụ nữ từ phía họ".
Tài sản Ngân hàng Trung ương Afghanistan nắm giữ tại Mỹ đã bị phong tỏa và các khoản viện trợ trực tiếp khác của Mỹ cho chính phủ ở Kabul đã bị tạm dừng để ngăn Taliban sử dụng sai nguồn vốn.
Chỉ hai tháng trước, Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ thông báo sẽ gửi 266 triệu USD viện trợ để giúp đỡ những người Afghanistan đang phải vật lộn với tình trạng thiếu lương thực và quần áo do xung đột gây ra. Tổng số tiền tài trợ cho Afghanistan đã được lên gần 3,9 tỷ USD kể từ năm 2002.
Phần lớn số tiền đó để chi trả cho việc giáo dục phụ nữ Afghanistan, đào tạo việc làm và đảm bảo họ được tiếp cận tốt hơn với các dịch vụ chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em và các dịch vụ chăm sóc sức khỏe khác.
Một chương trình do Mỹ tài trợ, được gọi là Promote (Thúc đẩy), đã chuẩn bị cho gần 24.000 phụ nữ từng tham gia lao động và trau dồi kỹ năng đàm phán cho 5.000 người để thúc đẩy bình đẳng giới, bao gồm cả trong tiến trình hòa bình với Taliban hiện không còn tồn tại.
Một chương trình viện trợ khác của Mỹ đào tạo các nữ hộ sinh đã thành công đến mức trở thành một dự án hàng đầu của Ngân hàng Thế giới và được Liên minh châu Âu tài trợ.
Trong khi một số trường học trên khắp Afghanistan vẫn hoạt động, thì nhiều trường khác phải đóng cửa. Ở một số vùng, Taliban cho phép phụ nữ là bác sĩ và nhân viên y tế được mở các phòng khám. Trong các lĩnh vực khác, phụ nữ không chắc liệu họ có được ra ngoài mà không có chồng giám hộ hay không.
 |
| Mỹ cảnh báo Taliban rằng Afghanistan sẽ không nhận được hỗ trợ tài chính nếu còn cực đoan và đàn áp phụ nữ. Ảnh: New York Times. |
“Tôi muốn ra ngoài, tôi muốn lái xe”, Fahima Saman trả lời phỏng vấn hôm 17/8. Cô đã yêu cầu thay đổi danh tính vì sợ Taliban trả đũa.
Fahima, 29 tuổi, là giáo viên trung học và là mẹ của 2 đứa trẻ, cho biết cô và chồng chưa bao giờ nộp đơn xin nhập cư vào Mỹ, vì cả hai đều có việc làm và tin rằng tương lai của Afghanistan sẽ ổn định hơn so với quá khứ.
Khi mối đe dọa từ Taliban xuất hiện, Fahima đã không đến Đại sứ quán Mỹ hoặc tìm đến nhà ngoại giao quốc tế để xin giúp đỡ, sợ rằng những người Afghanistan khác nghĩ cô đang làm điều gì đó không đúng hoặc trái đạo đức.
Fahima không tin rằng Taliban sẽ tôn trọng quyền của cô: “Mọi thứ giờ đây đều tồi tệ và nguy hiểm".
