 |
Sau khi nữ hoàng qua đời tại Balmoral ở tuổi 96, Thái tử Charles là người kế vị ngai vàng, lấy tên hiệu là Vua Charles III. Ông không chỉ là vua của Vương quốc Anh mà còn là nguyên thủ của 14 chế độ quân chủ đại nghị thuộc khối Thịnh vượng chung.
Ngay sau lễ tấn phong của Vua Charles III tại Anh, các nước thành viên của khối Thịnh vượng chung đã lần lượt tổ chức lễ công bố Vua Charles III là nguyên thủ quốc gia, với buổi lễ trước tiên được thực hiện vào cuối tuần qua ở Canada, New Zealand và Australia.
Tuy nhiên, trước sự ra đi của Nữ hoàng Elizabeth II - vị quân vương được yêu mến của khối - nhiều câu hỏi được đặt ra về việc những quốc gia nào trong số các Vương quốc Thịnh vượng chung sẽ quyết định phá vỡ mối quan hệ hoàn toàn với chế độ quân chủ Anh và tiến tới thể chế cộng hòa, theo New York Post.
Nỗ lực gắn kết
Thành lập vào năm 1887, khối Thịnh vượng chung vốn là một nhóm gồm 56 quốc gia thành viên, hầu hết trong số đó là thuộc địa cũ của Anh, chủ yếu ở châu Phi, châu Á, châu Mỹ và Thái Bình Dương. Ba quốc gia châu Âu là một phần của khối chung này gồm Cyrus, Malta và Vương quốc Anh.
Sau nhiều thập kỷ, 36 quốc gia trong khối đã trở thành các nền Cộng hòa, bao gồm Ấn Độ, Pakistan, Bangladesh và Sri Lanka. Năm nước còn lại - Brunei Darusalam, Lesotho, Malaysia, Eswatini và Tonga - có Quốc vương riêng.
Tính đến ngày 8/9 - thời điểm Nữ hoàng Elizabeth II băng hà - bà vẫn là nguyên thủ quốc gia của 15 nước thuộc khối Thịnh vượng chung, bao gồm cả Vương quốc Anh, gọi là “Vương quốc Thịnh vượng chung” (Commonwealth realm).
14 nước còn lại bao gồm Australia, Canada, New Zealand, Antigua và Barbuda, Bahamas, Belize, Grenada, Jamaica, Papua New Guinea, Saint Kitts và Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent và Grenadines, Quần đảo Solomon và Tuvalu.
Nguyên thủ quốc gia trong chế độ quân chủ chỉ thực hiện quyền hành theo nghi lễ. Điều này đồng nghĩa với việc họ không nắm giữ quyền lực chính thức thực sự.
Do vai trò nguyên thủ quốc gia của Vua Charles III chỉ mang tính biểu tượng, các nhà quan sát cho rằng sẽ có rất ít thay đổi trong Vương quốc Thịnh vượng chung, theo New York Post.
Mục tiêu của khối Thịnh vượng chung là giúp các quốc gia “hợp tác cùng nhau để theo đuổi các mục tiêu chung nhằm thúc đẩy phát triển, dân chủ và hòa bình”, theo trang web của khối.
Nếu bất kỳ quốc gia nào trong số 15 quốc gia thuộc Vương quốc Thịnh vượng chung quyết định thay thế Vua Charles III bằng nguyên thủ quốc gia của riêng họ, các nước này vẫn có thể lựa chọn là một phần của khối Thịnh vượng chung.
 |
| Nữ hoàng Elizabeth II và Thái tử Charles tại cuộc họp của khối Thịnh vượng chung năm 2018. Ảnh: Reuters. |
Lý giải về vai trò của Vua Charles III trong khối Thịnh vượng chung, người phát ngôn của Hoàng gia Anh cho rằng một trong những cách để củng cố đoàn kết là qua những chuyến thăm thường xuyên tới khối này.
Các chuyến thăm cấp nhà nước của ông nhiều khả năng tập trung vào Khối Thịnh vượng chung, khi Vua Charles III "dường như rất quan tâm" tới nhóm này, theo một cận thần.
“Trong thời gian trị vì, Nhà vua sẽ đến thăm mọi quốc gia trong khối Thịnh vượng chung và thường xuyên. Một phần ba tổng số các chuyến công du nước ngoài của Nữ hoàng Elizabeth, trong thời gian trị vì, là đến các nước thuộc khối Thịnh vượng chung”, vị này cho biết.
Bên cạnh đó, Vua Charles III sẽ được thông tin về diễn biến của khối thông qua kênh liên lạc với Tổng thư ký và Ban thư ký của mình tại khối Thịnh vượng chung. Ngoài ra, quân vương cũng sẽ có các cuộc gặp mặt thường xuyên với những người đứng đầu chính phủ các nước thuộc khối này.
Tuy nhiên, nhiều chuyên gia dự đoán rằng việc Vua Charles III kế vị có thể kích động phong trào ly khai chế độ quân chủ và tiến tới thể chế cộng hòa hiện ở 14 nước thuộc Vương quốc Thịnh vượng chung, theo The Sun.
Tiến tới thể chế Cộng hòa
Theo các chuyên gia, một trong những lý do mà Khối thịnh vượng chung vẫn tồn tại đến giờ là tình cảm yêu mến, ngưỡng mộ dành cho Nữ hoàng Elizabeth II.
Tuy nhiên, sự kiện nữ hoàng băng hà có thể mở ra những cuộc thảo luận mới ở các nước trong khối.
“Nếu không vì tình cảm và sự ngưỡng mộ dành cho Nữ hoàng Elizabeth II, bao nhiêu quốc gia trong khối này bây giờ sẽ chọn tách mình khỏi chế độ quân chủ và trở thành nước cộng hòa?”, ông Alastair Bellany, nhà sử học tại Đại học Rutgers chia sẻ với tờ Rutgers Today.
Tuy nhiên, ngay cả trước khi nữ hoàng qua đời, một số quốc gia bao gồm Jamaica, Belize và Bahamas, đã lên kế hoạch từ bỏ chế độ quân chủ.
Tháng 11/2021, Barbados là quốc gia đầu tiên tuyên bố xóa bỏ Nữ hoàng Anh Elizabeth khỏi vị trí nguyên thủ quốc gia sau gần 30 năm. Quốc đảo này vẫn ở lại khối Thịnh vượng chung sau khi trở thành nước cộng hòa.
 |
| Nữ hoàng Anh chụp hình lưu niệm cùng lãnh đạo các nước thành viên khối Thịnh vượng chung năm 2018. Ảnh: Reuters. |
Trong chuyến công du của Hoàng tử William và Công nương Kate đến các nước từng là thuộc địa của Anh hồi tháng 3/2021, trùng với kỷ niệm 70 năm trị vì của Nữ hoàng Elizabeth II, Thủ tướng Jamaica Andrew Holness đã gợi ý rằng đất nước ông đang “tiến lên” và có ý định “hiện thực hóa mong muốn trở thành một quốc gia độc lập, phát triển toàn diện và thịnh vượng”.
Hoàng tử William khi đó đã nói với đám đông trong chuyến dừng chân ở Bahamas rằng Hoàng gia Anh sẽ ủng hộ bất kỳ quyết định nào mà đảo quốc này đưa ra trong việc từ bỏ chế độ quân chủ.
Cùng thời điểm, Bộ trưởng Cải cách Hiến pháp và Chính trị của Belize Henry Charles Usher đã phát biểu trước Quốc hội: “Có lẽ đã đến lúc Belize phải thực hiện bước tiếp theo trong việc sở hữu nền độc lập hoàn toàn. Nhưng đó là vấn đề mà người dân Belize phải quyết định”.
Australia, thành viên của khối Thịnh vượng chung, đã có một số cuộc tranh luận về vấn đề này. Lần gần nhất nước này tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về việc tiến tới chế độ cộng hòa là vào năm 1999. Tại thời điểm đó, 54,9% người dân Australia đã bỏ phiếu ủng hộ Nữ hoàng Elizabeth II tiếp tục làm nguyên thủ quốc gia.
Tuy nhiên, nước này đang dần cho thấy những nỗ lực nhằm xa rời chế độ quân chủ sau khi ông Anthony Albanese nhậm chức thủ tướng hồi tháng 5. Ông Albanese, một người ủng hộ nền cộng hòa, đã đề cử một chức vụ mới chuyên về các vấn đề của nền cộng hòa.
