Cuộc đời trôi dạt
30 tuổi, anh Nguyễn Thọ Hồng (huyện Phú Tân, tỉnh An Giang) đã sống trên đất Thái Lan ngót nghét 15 năm. Năm Hồng mới 8 tháng tuổi, cha mẹ đã bế Hồng lên ghe ngược dòng Mekong mưu sinh bằng nghề đánh bắt cá. Đứa em gái kế Hồng ra đời, cám cảnh lênh đênh sông nước khiến con cái không được học hành, cha mẹ Hồng quyết neo ghe, tìm một công việc khác sinh sống. Lúc đó Hồng đã lên 12 tuổi, cũng như bao đứa trẻ cùng cảnh, Hồng không được đến trường.
 |
| Anh Ân và chị Hương bán trái cây trong chùa Trai Mít. |
Chút vốn liếng tiếng Thái vỡ lòng Hồng học được từ người dân bản địa nơi ngày xưa cha thỉnh thoảng cho ghe cập bến không đủ để Hồng tự bươn chải nơi đất khách. Nghe người ta giới thiệu, Hồng tìm đến một ngôi chùa của người Thái ở gần chợ nổi Damnoen Saduak thuộc tỉnh Ratchaburi nằm cách thủ đô Bangkok khoảng 100km để vừa bán hàng rong vừa học tiếng Thái.
Hồng nhớ lại: “Hồi đó chùa này có khá nhiều người Việt tá túc. Sư thầy nói tiếng Việt rất giỏi, họ sẵn sàng chỉ dạy mọi thứ mình cần”. Nơi đất khách, Hồng làm đủ thứ nghề, từ bán dừa tươi, hàng lưu niệm đến thợ hồ, khuân vác… Vài năm sau, khi chợ nổi Thái Lan trở nên sầm uất, du khách đến tham quan mua sắm ngày một đông, Hồng có được một chỗ dừng chân để buôn bán ở chợ này.
Vẫn không thoát khỏi cảnh sông nước, cửa hàng nhỏ gọn được bố trí trên chiếc ghe nhỏ cập trong chợ nổi, bên dưới chiếc cầu bắc từ khu này qua khu kia. “Cửa hàng” anh Hồng bán các món nướng xuyên que của người Thái.
Cũng như những “cửa hàng” ăn uống khác trong chợ nổi, người thuê phải bỏ ra một khoản tiền không nhỏ gọi là tiền chỗ. Số tiền nhiều hay ít tùy thuộc vào địa thế cũng như giá trị món hàng bán. Bán hàng ăn như anh Hồng, mỗi tháng phải trả cho ban quản lý 3.000 baht (tương đương 2,1 triệu đồng). Anh Hồng nói: “Tiền thuê chỗ bán như vậy là chấp nhận được, vẫn dễ kiếm tiền hơn mai chạy chỗ này mốt chạy chỗ kia”.
Anh Hồng không phải là người Việt duy nhất buôn bán ở chợ nổi. Theo chỉ dẫn của anh, chúng tôi tìm đến cửa hàng bán quần áo, giầy dép của chị Bùi Thu Nga ở cuối chợ. Biết chúng tôi là người Việt, chị Nga hồ hởi khoe: “Chị bán ở đây hơn 5 năm rồi. Cuộc sống có vất vả nhưng tương đối dễ thở hơn thời gian bán trái cây ở tỉnh Ratchaburi. Có được chỗ buôn bán thế này với người Việt mình là không dễ chút nào, phải cố mà giữ”.
Chị Nga sống ở Thái Lan 15 năm, riêng ở tỉnh Ratchaburi cũng tròn 10 năm. Chồng chị Nga là người Thái, làm tài xế. Chị Nga có được cửa hàng hoành tráng ở chợ nổi là từ người chị chồng bị mất sức lao động sang lại.
Những ngày tháng nhớ đời
Cơ duyên mà vợ chồng anh Ân, chị Hương (huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh) mưu sinh trên đất Thái cũng hết sức tình cờ. Cách đây 6 năm, anh Ân đi du lịch theo đoàn. Sau chuyến đi, anh tách đoàn ở lại. Nơi anh tá túc không đâu khác là nơi cổng chùa Trai Mít (chùa Phật Vàng) - một ngôi chùa nổi tiếng ở thủ đô Bangkok. Được vài hôm, anh Ân đã bị chính quyền địa phương bắt giam vì tội nhập cư bất hợp pháp. Anh bị giam 48 ngày nơi đất khách.
Sau khi được thả ra, anh về Việt Nam làm giấy tờ rồi cùng vợ trở lại Thái Lan bằng đường bộ bắt đầu cuộc mưu sinh. Anh Ân cho biết: “Ở trong nhà tù Thái Lan không phải lao động nặng nhọc. Cơm ngày ba bữa, mỗi ngày còn nhận được 200 baht (tương đương 140.000 đồng)…”.
Chị Hương tâm sự: “Ổng sống ở Sài Gòn hơn 5 năm nhưng chỉ về quê hai lần vào dịp Tết. Lần nào ổng muốn về, tôi cũng phải cho tiền để mua vé xe quay lại Sài Gòn. Sang đây cuộc sống tương đối đỡ hơn, mỗi tháng cả hai vợ chồng tích lũy không dưới 5 triệu đồng”.
Hai vợ chồng anh Ân, chị Hương là chủ nhân của hai chiếc xe… đẩy. Anh đẩy xe bán dừa lạnh, trái cây, còn chị đẩy xe bán kem tươi. Địa điểm bán hàng của anh chị là chùa Trai Mít, nơi hằng ngày có rất đông du khách Việt Nam đến tham quan. Để trở thành người nhập cư hợp pháp có thời hạn trên đất Thái, mỗi tháng vợ chồng anh Ân phải nộp cho chính quyền sở tại 4.900 baht, bao gồm các khoản bảo hiểm, lưu trú, an ninh… Khi đóng tiền, chính quyền sẽ cấp cho một tờ giấy nhỏ, ghi chữ và con số loằng ngoằng như mật mã, trong đó thể hiện đầy đủ tên tuổi, quốc tịch, nơi tạm trú, nghề nghiệp…
 |
| Giấy chứng nhận cư trú hợp pháp trên đất Thái. |
Ngoài số tiền phải nộp cho chính quyền sở tại, hai vợ chồng phải thuê nhà với giá 3.500 baht ở gần chùa Trai Mít để tiện đi lại mua bán. Vào giờ rỗi, khi cần, chị Hương có nhiệm vụ thay chồng bán, anh Ân phụ giúp nhà chùa dọn dẹp, khuân vác đến thợ hồ… “Thấy mình chịu khó nên nhà chùa rất thương, tạo điều kiện cho mình có nơi buôn bán ổn định” - anh Ân nói.
Theo chị Hương, trước đây ở khu vực chùa Trai Mít có không dưới 10 người Việt sinh sống. Về sau, vì mua bán không thật thà, du khách phản ánh nên chính quyền đã trục xuất, không cho lưu trú ở đây nữa. Tuy nhiên, người làm ăn gian dối chỉ là số ít, những người còn lại bỏ về nước hoặc chuyển đến tỉnh khác mưu sinh. Sau nhiều năm sống trên đất Thái, chị Hương đúc kết: “Người Thái rất quý trọng người Việt. Họ sẵn lòng giúp đỡ, bất kể mình là ai, làm gì. Nhưng điều mà người Thái tối kỵ là không thật thà”.
Bán hàng kiêm hướng dẫn viên
Những ngày đầu mới đến đất Thái, không riêng anh Ân, chị Hương mà nhiều người Việt đang sống và làm việc ở đây đều nhìn nhận rằng, để bán được hàng thì bản thân phải là một hướng dẫn viên có chuyên môn cao. Theo chị Nga - một người Việt sống lâu năm ở Thái, hầu hết các điểm tham quan nổi tiếng ở Thái Lan, từ Phuket, Pattaya đến Bangkok chị đều nắm tất. Bất kỳ thắc mắc từ văn hóa, phong tục tập quán, kinh tế, chính trị… chị Nga đều trả lời chính xác những thông tin cập nhật mới nhất.
Ngay cả người bản địa hiểu về văn hóa của dân tộc tộc mình còn mơ hồ huống chi người Việt. Để có được kiến thức, người Việt trên đất Thái phải đầu tư thời gian tìm hiểu, đọc sách báo. Những gì mà họ có được không phải học thuộc lòng, khi cần thì sổ một tràng mà phải cung cấp những số liệu, dẫn chứng cụ thể theo từng chủ đề, nội dung.
Nói như anh Ân: “Muốn có lợi cho mình, trước hết hãy cho du khách thấy được cái lợi của họ. Với người đi du lịch, bỏ đồng tiền ra là họ lấy lại chất lượng dịch vụ, những thông tin cần thiết ở nơi họ đến. Dù chỉ là người bán hàng rong nhưng mình làm được như vậy thì người không có nhu cầu cũng phải mua hàng của mình”.
Ông Khun Kin - người Chiang Rai, làm bảo vệ khu chợ nổi Thái Lan, 10 năm trước cũng là một hướng dẫn viên có nghề - cho biết: “Người Việt đến các điểm du lịch sinh thái ở Chiang Rai đều thuê hướng dẫn viên là người bán hàng rong. Mỗi tour 5-7 ngày có giá từ 5.000 - 7.000 baht”.
