Vita Sackville West là nhà thơ, cô có một cuộc hôn nhân dài và hạnh phúc với Harold Nicolson.
Trong khi đó Virginia và người chồng của mình, Leonard Woolf cũng có mối quan hệ vợ chồng khá hòa hợp, nhưng Virginia không có hứng thú tình dục với Leonard. Điều đó cũng không phải bất ngờ, bởi thời đó, những cuộc hôn nhân không có tình dục cũng khá phổ biến.
Virginia Woolf và Vita Sackville West đã tình cờ gặp nhau, và rồi nhanh chóng bị cuốn vào nhau, trở thành tình nhân. Vita là người khá phóng khoáng trong tình dục, và thường xuyên theo đuổi những người phụ nữ khác, nên giữa Woolf và Vita, có thể có một mối quan hệ tình dục say đắm. Nếu mối tình này không diễn ra, Orlando sẽ không được sáng tác.
Sách đề tặng Vita Sackville West, người tình đồng giới
Orlando được đánh giá là “bức thư tình dài và quyến rũ nhất trong lịch sử văn học” mà Virginia Woolf dành cho người yêu đồng giới.
 |
| Nhân vật Orlando trong phim. |
Cuốn sách đã nhanh chóng trở nên nổi tiếng và được độc giả khắp nơi say đắm. Mặc dù, trong lịch sử văn học, Orlando không phải là tác phẩm hư cấu đầu tiên nhắc đến chuyển giới. Hóa thân của Ovid là một tác phẩm vừa trào phúng vừa nghiêm túc về sự biến chuyển của vật thể - đặc biệt là hình hài con người, thành cây cối hay thú vật, hay thần linh biến thành người để theo đuổi tình nhân.
Trong Nghìn lẻ một đêm cũng có cốt truyện và tình huống về chuyển giới và cải trang thành giới tính khác. Shakespeare ưa thích việc giả trang, và vào thời ông, vì phụ nữ bị cấm đóng kịch trên sân khấu nên tất cả các vai phụ nữ đều là trai giả gái. Họ chìm trong những mối tình say đắm cùng nhau, và bản chất chúng đều là những mối tình đồng tính.
Vita Sachville West chính là hình tượng ngoài đời của Orlando. Vita vốn là một người đam mê hóa trang. Cô thường hóa trang thành đàn ông, để tận hưởng sự tự do. Trong cuốn Orlando, Woolf đã “đảo ngược” tình huống đó, khi Orlando trở thành phụ nữ, phải vận những bộ trang phục phức tạp, đã tự mình cảm nhận sự khó chịu mà các cô gái bình thường vẫn hay chịu đựng. Ấy cũng chính là câu chuyện “nữ quyền” Woolf vẫn luôn hướng đến trong các tác phẩm của mình.
Orlando có nhiều chi tiết dựa trên lịch sử của gia tộc Sackvilles, với bối cảnh chủ yếu là Knile House, một trong những biệt thự cổ còn tồn tại ở Hạt Kent, nước Anh. Đến năm 1566, đây là nơi thuộc quyền sở hữu của Thomas Sackville, em họ của Nữ hoàng Elizabeth I, cụ kỵ của Vita Sachville West.
 |
| Virginia Woolf và Vita Sackville West - đôi tình nhân đồng giới. |
Orlando biến thành phụ nữ khi tỉnh dậy sau một giấc ngủ dài. Nhưng anh ta đối diện với trạng huống ấy một cách bình thản lạ lùng. Khi chứng kiến bộ dạng của mình trong hình hài một người phụ nữ, anh ta phán: “Khác giới, nhưng cùng một người”.
Từ khi biến thành phụ nữ, cuộc đời anh ấy (cô ấy) bước vào những cuộc phiêu lưu mới, những gặp gỡ mới. Đôi lúc trong những khi chán chường, Orlando vẫn cải trang thành đàn ông, để tìm kiếm niềm hoan lạc chốc lát. Orlando vẫn đi đi về về giữa hai giới tính.
Tìm kiếm tiếng nói riêng cho những người phụ nữ
Sự khác biệt về giới ấy bao hàm những hệ quả về xã hội và pháp luật. Rất nhiều người đàn ông Woolf biết, trong đó có chồng bà, Leonard, và chồng của chị gái Vanessa, Clive Bell, được giáo dục tại Cambridge. Virginia và Vanessa được giáo dục tại gia, hình thức phổ biến cho con gái nhà thượng lưu. Phụ nữ hầu hết không được đi học.
Khi Woolf viết Orlando, hơn 8 triệu phụ nữ tuổi 30 trở lên đã thắng trong cuộc bỏ phiếu cho Nghị định Đại diện cho Nhân dân năm 1918. Với đàn ông, độ tuổi là 21. Năm 1928, khi tiểu thuyết được hoàn thành, mọi phụ nữ trên 21 tuổi đã bình đẳng cùng đàn ông trong các cuộc tuyển cử.
Chưa đầy hai tuần sau khi Orlando được phát hành, Woolf đến Girton cho buổi giảng thứ hai của mình, với cái tên Phụ nữ và Sáng tạo. Tuần trước đó, bà đã có mặt ở Newnham. Woolf tóm tắt lại hai bài giảng của mình thành bài luận nổi tiếng Căn phòng riêng, xuất bản 1929.
 |
| Orlando là một tác phẩm quan trọng trong sự nghiệp sáng tác của Virginia Woolf. |
Virginia Woolf trăn trở về sự bất công xã hội và kinh tế giữa hai giới tính, bất công bắt nguồn từ phân biệt giới tính được che đậy như những sự thực khách quan của thế giới. Orlando đã mở đường cho những khám phá nghiêm túc và đáng lo ngại về vị thế của phụ nữ. Nhân vật chính dành nhiều năm ròng lấy lại tài sản của mình, và cuối cùng bị tước đoạt một cách hợp pháp sau khi anh tỉnh dậy trong bộ dạng con gái.
Orlando là một nhà thơ - có thể không giỏi cho lắm - nhưng khi là đàn ông, dù bất tài anh ta cũng được đánh giá kỹ. Trong khi những người con gái giỏi nhất có khi không được chú ý. “Nhưng chúng ta phải tiếp tục viết”, bà nói với những cô gái trẻ tại Cambridge, “vì trong 100 năm tới, với căn phòng của riêng mình và tiền của riêng mình, sẽ không còn những giới hạn do phân biệt giới tính lên khả năng của phụ nữ và sức sáng tạo của họ”.
Orlando thường bị phê phán là tác phẩm trào phúng, kém quan trọng hơn Bà Dalloway hay Đến ngọn hải đăng. Nhưng tác phẩm hoàn toàn vượt xa những tác phẩm thời kì của nó trong tranh luận về giới và bình đẳng giới.
 |
| Hình ảnh Virginia Woolf được thể hiện trong bộ phim The Hours (2002). |
Đặt một phép so sánh với cuốn The Well of Loneliness , nhân vật Radclyffe Hall, người thích được gọi là John, là một phụ nữ đồng tính tin rằng: phụ nữ yêu phụ nữ là những người bị sinh ra trong hình hài sai lầm. Điều này đưa đồng tính nữ tới đau khổ suốt đời.
Cuốn tiểu thuyết đó bị cấm tại Anh và đã bị đưa ra tòa. Virginia Woolf đồng ý làm nhân chứng, với niềm tin vào tự do ngôn luận và chống cấm đoán, nhưng e ngại khi phải nói The Well of Loneliness là văn chương. Bà đã đúng khi e ngại, cuốn sách đó không phải văn chương.
Hai tác phẩm, cùng một năm, cùng chủ đề gây tranh cãi. Nhưng Virginia Woolf, vì bà biết viết, biết quyến rũ người đọc, vì bà hài hước, có thể vì bà đang yêu, và phong cách văn của bà bay bổng với sự tự nhiên, duyên dáng, đã thành công trong việc luồn qua những kiểm duyệt.
Trong khi The Well of Loneliness củng cố tất cả những định kiến về giới tính và ham muốn tình dục. Cuốn sách bị cấm. Orlando phá vỡ hết những định kiến ấy, nó lại trở thành sách bán chạy.
