Trước khi Tổng thống Trump gặp các nghị sĩ vào chiều 20/6, ông đã quyết định trả đũa Iran vì bắn hạ một máy bay giám sát không người lái của Mỹ.
“Tại sao ông không nhắm vào nơi đã bắn tên lửa”?, một nhà lập pháp phe Cộng hòa đã hỏi. “Tôi nghĩ rằng ông sẽ thích quyết định này thôi”, ông Trump trả lời, ngụ ý rằng ông đã có mục tiêu khác tốt hơn.
Tuy nhiên, chỉ ba giờ sau, ông Trump đã thay đổi ý định của mình mà không tham khảo ý kiến phó tổng thống, ngoại trưởng hay cố vấn an ninh quốc gia. Tổng thống Trump đã tự mình ra lệnh cho Lầu Năm Góc ngừng cuộc không kích chỉ 10 phút trước khi khai hỏa.
Khi Phó tổng thống Mike Pence và các quan chức khác trở lại Nhà Trắng để theo dõi cuộc không kích và đinh ninh rằng đây sẽ là một đêm dài, họ đã sững sờ khi biết cuộc tấn công đã bị hủy.
 |
| Tướng Amir Ali Hajizadeh, người đứng đầu Lực lượng Không quân của Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran đang kiểm tra các mảnh vỡ có vẻ là của một máy bay không người lái của Mỹ hồi tháng 6 tại Tehran. Ảnh: AFP. |
Quyết định trên của ông Trump cho thấy nhiều điều hơn ở một vị tổng thống thường đe dọa sẽ “tiêu diệt hoàn toàn” kẻ thù nhưng đồng thời cũng hứa sẽ đưa Mỹ ra khỏi các cuộc chiến ở Trung Đông. Dường như ông Trump là một tổng tư lệnh thận trọng hơn so với những gì các nhà phê bình nghĩ. Bên cạnh đó, quyết định hủy tấn công cũng nhấn mạnh sự hạn chế trong số lượng các lựa chọn mà tổng thống có trong cuộc đối đầu này.
Ba tháng sau khi ông Trump hủy lệnh tấn công, một số đồng minh của ông lo ngại việc không trả đũa đã bị Iran coi là một dấu hiệu của sự yếu kém, thúc quốc gia này tấn công các cơ sở dầu mỏ ở Saudi Arabia trong tháng này, điều mà Tehran luôn bác bỏ.
Đáp lại, ông Trump lập luận rằng quyết định của ông là một biểu hiện của sự kiềm chế đáng lẽ phải có của một quốc gia đã lãng phí quá nhiều sinh mạng và tiền bạc ở nước ngoài.
Giờ đây, ông Trump một lần nữa trở lại tình cảnh như hồi tháng 6 với việc cân nhắc trả đũa Iran với cáo buộc nước này đã tấn công cơ sở hóa dầu của Saudi, điều mà Washington cho rằng một sự cao hơn lần trước.
New York Times đã đăng tải bài viết miêu tả lại thực sự những gì đã xảy ra vào ngày 20/6 dựa trên các cuộc phỏng vấn với các trợ lý Nhà Trắng, các quan chức Lầu Năm Góc, các sĩ quan quân đội, các nhà ngoại giao Mỹ và nước ngoài, các nghị sĩ và các cố vấn khác của Tổng thống Trump.
Đòn đáp trả tương ứng
Vài giờ sau khi máy bay không người lái của Mỹ bị Iran bắn hạ, các quan chức cấp cao của Mỹ đã gặp nhau lúc 7h tại văn phòng của ông John R. Bolton, lúc đó là cố vấn an ninh quốc gia. Ngoại trưởng Mike Pompeo, tướng Joseph F. Dunford Jr. - Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân, cùng hai quyền bộ trưởng Quốc phòng khi đó, ông Patrick M. Shanahan (người vừa đã từ chức) và Mark T. Esper, người thay thế ông Shanahan.
Một số mục tiêu tấn công đã được thảo luận trong cuộc họp này. Theo New York Times, Lầu Năm Góc đề nghị tấn công một trong những tàu Iran chở đầy tên lửa mà Mỹ đã theo dõi ở vịnh Oman. Các lực lượng Mỹ sẽ cảnh báo người Iran sơ tán khỏi tàu, quay phim lại và sau đó nhấn chìm chiếc thuyền này bằng bom hoặc tên lửa.
Thương vong mà phương án này gây ra sẽ bằng 0. Vì vậy, ông Shanahan và tướng Dunford lập luận rằng lựa chọn này tương đương với chiếc máy bay không người lái trị giá 130 triệu USD bị hạ mà không có thương vong nào.
Tuy nhiên, ông Bolton và ông Pompeo lo ngại rằng tấn công vào mục tiêu như vậy sẽ không đủ sức thuyết phục và đề nghị tấn công vào mục tiêu trên lãnh thổ Iran. Cuối cùng, các quan chức đã đồng ý với nhau những mục tiêu có thể tấn công bao gồm ba hệ thống phòng thủ tên lửa và radar của Iran.
 |
| Hình ảnh tàu sân bay Abraham Lincoln vào tháng 8. Con tàu này đã chuẩn bị tấn công Iran vào ngày 20/6, nhưng mệnh lệnh cuối cùng đã không được đưa ra. Ảnh: The New York Times. |
Các quan chức trên cùng với nhiều quan chức khác đã tiếp tục họp vào lúc 11h trong Phòng Tình huống để báo cáo cho ông Trump. Bốn quan chức đã nói với ông Trump rằng việc tấn công ba mục tiêu trên sẽ dẫn đến khoảng 150 người thương vong, một con số được ước tính từ cách Iran quản lý các cơ sở đặc biệt này. Thương vong sẽ có thể bao gồm các chỉ huy, nhân viên bảo trì và lính canh.
“Chỉ người ẩu tả và ngu ngốc làm điều đó”
Những người trong cuộc họp đó tin rằng ông Trump quyết định tấn công. Ngay sau đó, tàu sân bay Abraham Lincoln, các tàu và máy bay khác đã được triển khai, chuẩn bị cho một cuộc tấn công vào khoảng 21h (giờ Washington).
Tuy vậy, quyết định này vẫn vấp phải sự phản đổi từ các nhân viên của Lầu Năm Góc và tướng Dunford. Theo New York Times, họ lập luận rằng việc giết tới 150 người Iran không tương đương với việc bắn hạ một máy bay không người lái và có thể thúc đẩy Iran phản công. Điều này dẫn đến nguy cơ leo thang thành một cuộc đối đầu trên nhiều mặt hơn.
Tướng Dunford cũng lập luận rằng một cuộc xung đột kéo dài ở Trung Đông sẽ đòi hỏi Mỹ phải đưa nhiều lực lượng hơn tới khu vực, bao gồm cả lực lượng Thái Bình Dương và việc này sẽ có lợi cho Trung Quốc.
Nếu kịch bản tấn công xảy ra, Iran có thể ngay lập tức làm náo loạn kinh tế thế giới bằng cách đặt mìn eo biển Hormuz, chặn tuyến hàng hải có 40% lượng dầu thô thế giới đi qua. Dù Mỹ có đẩy lùi được chiến lược này, giá dầu vẫn sẽ tăng vọt, theo đài NBC News (Mỹ).
Ngoài ra, Iran nhiều khả năng sẽ nhờ cậy các nhóm vũ trang thân Tehran vốn có khả năng gây thương vong khó lường cho Mỹ và đồng minh, theo các chuyên gia.
Phiến quân Houthi ở Yemen sẽ tăng cường bắn tên lửa phá hoại cơ sở hạ tầng của Saudi Arabia. Lực lượng Shi’ite ở Iraq sẽ gây bất ổn, đe dọa hòa bình mong manh ở nước này. Nhóm khủng bố Hezbollah có thể tấn công Israel hoặc lợi ích của Mỹ ở bất kỳ đâu trên thế giới.
Ông Trump dường như đang nghi ngờ quyết định của mình, một phần vì tin tức nói rằng viên chỉ huy Iran bắn hạ máy bay đã tự mình hành động chứ không tuân theo mệnh lệnh cụ thể của chính phủ Iran.
“Tôi nghĩ rằng có thể là một người ẩu tả và ngu ngốc đã làm điều đó”, ông Trump nói với các phóng viên trong Phòng Bầu dục ngay sau buổi trưa.
 |
| Đường phố Tehran vào tháng 6/2019, giữa lúc căng thẳng gia tăng với Mỹ. Ảnh: AP. |
Ông Trump cũng đã chỉ trích các tổng thống trong quá khứ vì đưa ra quyết định tấn công quá nhanh.
Những ngày trước cuộc họp, ông Trump đã nói chuyện với Tucker Carlson, người dẫn chương trình của kênh Fox News. Ông Carlson đã nhắc nhở tổng thống rằng ông ta đắc cử để đưa nước Mỹ thoát khỏi những cuộc chiến bất tận, không phải bắt đầu một cuộc chiến mới.
“Nếu ông để mình bị kéo vào một cuộc xung đột mới bởi chính những người đã đưa Mỹ vào cuộc chiến Iraq, ông có thể quên đi cơ hội tái đắc cử của mình”, ông Carlson nói.
Cuộc họp bất ngờ
Vào lúc 15h, ông Trump đã triệu tập hàng chục nghị sĩ của cả hai đảng trong Phòng Tình huống, một hành động hiếm có. Ông Pence, ông Pompeo, ông Shanahan, ông Esper, ông Bolton và Pat A. Cipollone, cố vấn của Nhà Trắng, cũng tham gia cuộc họp này.
Ông Trump dường như không chắc chắn lắm về việc cần làm gì để đối phó với vụ bắn hạ máy bay không người lái. Đảng Dân chủ đã đề nghị ông phải thận trọng và cảnh báo rằng một cuộc tấn công bằng quân sự có thể gây mất ổn định khu vực.
 |
| Ngoại trưởng Mike Pompeo (trái) và ông John R. Bolton, khi đó là cố vấn an ninh quốc gia, vào ngày 20/6 tại Phòng Bầu dục. Họ đã thúc đẩy ông Trump tấn công Iran. Ảnh: New York Times. |
Lần này ông Trump đã thực sự lắng nghe họ nói. “Ấn tượng mà tôi có được là tổng thống thực sự lo lắng về việc rơi vào một cuộc xung đột rộng lớn hơn”, Hạ nghị sĩ Adam Smith cho biết. “Tôi nghĩ thật tốt khi tổng thống gọi chúng tôi tới đây”, ông Smith nói thêm.
“Ông ấy thực sự đã lắng nghe. Điều này, thật lòng mà nói, làm tôi ngạc nhiên một chút”.
Ông Trump không tiết lộ quyết định của mình với các nhà lập pháp. Tuy nhiên, các lực lượng đã sẵn sàng. Hơn 10.000 thủy thủ và phi công đang hành động. Kế hoạch bao gồm bắn tên lửa hành trình Tomahawk từ ít nhất hai tàu hải quân trong khu vực. Các máy bay chiến đấu của tàu sân bay sẽ không tham gia vào cuộc tấn công nhưng sẽ được triển khai trên biển Bắc Arab để chống lại bất kỳ nỗ lực trả đũa nào của Iran.
“Lệnh tấn công đã không được đưa ra”
Khi thời điểm tấn công đến gần, ông Trump nhận được con số ước tính rằng 150 người Iran sẽ bị giết trong vụ tấn công. Tại sao ông Trump đột nhiên bám sát vào ước tính vào thời điểm này thay vì khi thương vong được thảo luận tại cuộc họp trước đó vẫn còn là một bí ẩn đối với nhiều quan chức.
Một số người cho rằng ông bị ảnh hưởng bởi ông Carlson hoặc các đồng minh khác rằng việc tái đắc cử của ông sẽ gặp khó khăn và ông Trump đang tìm kiếm sự an toàn.
Khi quyết định được đưa ra, ông Pence, ông Pompeo và ông Bolton đều không ở Nhà Trắng và tổng thống không gọi họ để thông báo. Thay vào đó, ông Trump đã ra lệnh cho Lầu Năm Góc ngừng cuộc tấn công.
Trong trung tâm chỉ huy của tàu Abraham Lincoln, chuẩn đô đốc Michael E. Boyle, chỉ huy của nhóm tấn công tàu sân bay sẵn sàng chờ mệnh lệnh tấn công cuối cùng. “Tất cả các hệ thống đều bật, tất cả các đèn đều chuyển màu xanh, chúng tôi đang chờ lệnh”, chuẩn đô đốc Boyle nói với New York Times. “Nhưng lệnh tấn công đã không được đưa ra”.
Khi các cố vấn hàng đầu của tổng thống Mỹ trở lại Nhà Trắng và biết được chuyện gì đã xảy ra, họ đã rất sửng sốt.
Những người ủng hộ ông Trump như Thượng nghị sĩ Lindsey Graham và các cố vấn như ông Bolton, người đã rời Nhà Trắng trong tháng này sau những bất đồng sâu sắc với ông Trump, bao gồm cả cuộc tấn công đã bị hủy bỏ này, cho rằng việc triển khai lực lượng cho một hoạt động quân sự và sau đó hủy bỏ nó khiến Iran trở nên liều lĩnh hơn.
Ông Philip Gordon, người từng là cố vấn ở Trung Đông cho cựu tổng thống Barack Obama, nói: “Ông ấy đã đưa ra các chính sách gây áp lực tối đa đối với Iran. Các chính sách này đảm bảo sẽ dẫn đến phản ứng mạnh mẽ của Iran. Tuy nhiên, ông ấy không sẵn sàng đáp lại một cách mạnh mẽ, và Iran biết điều đó”.
