 |
Vào mỗi buổi tối, người phụ nữ lấy biệt danh Mona - sống tại Hail - thành phố nằm ở miền Tây Bắc Saudi Arabia - lại mở quán trà ven đường, bật đèn và đợi khách hàng tới. Cô cầm sẵn một bản sơ yếu lý lịch trên tay, hy vọng một trong số những khách hàng có thể cho cô một công việc tốt hơn.
“Mọi thứ hiện tồi tệ hơn”, Mona - từng làm thư ký - đưa ra nhận định, bất chấp những cải cách rộng rãi và giá dầu bùng nổ có thể khiến Saudi Arabia trở thành nền kinh tế phát triển nhanh nhất thế giới trong năm nay.
Số lượng công việc ở Hail - ít nhất là những việc mà Mona quan tâm - rất ít. Việc chính phủ nỗ lực thúc đẩy số lượng việc làm ở Saudi Arabia, đặc biệt là việc cho nữ giới, rất đáng ca ngợi, nhưng kết quả không như ý muốn, Mona nói.
“Họ hỗ trợ cho nữ giới, nhưng sau đó những công việc này sẽ tìm được nhân công ngay lập tức”, cô nói.
Dưới sự giám sát của Thái tử Mohammed bin Salman, Saudi Arabia đang trải qua thời kỳ cải cách nhanh chóng. Riyadh muốn đại tu nền kinh tế vào năm 2030 để hạn chế sự phụ thuộc vào dầu mỏ, mở rộng khu vực tư nhân và giảm bớt các khoản trợ cấp, theo Financial Times.
Kế hoạch tham vọng của vị thái tử quyền lực mang tên “Vision 2030” đặt mục tiêu nâng doanh thu phí dầu mỏ lên 1.000 tỷ riyals (267 tỷ USD) vào năm 2030, theo Reuters.
Tuy nhiên, rủi ro theo sau là những người nghèo, có trình độ học vấn khiêm tốn, đặc biệt là nhóm không sống ở thành phố lớn, sẽ bị tụt hậu phía sau trong cuộc đua tới những công việc lương cao. Những công việc này thường có tại các thành phố lớn.
Tính hai mặt
Kế hoạch cải cách khiến những người vốn dựa vào sự hỗ trợ của chính phủ suốt đời dưới hình thức trợ cấp và việc làm trong khu vực công có khả năng cao sẽ cạnh tranh với việc làm trong khu vực tư.
Theo Sanam Vakil, Phó giám đốc Chatham House phụ trách Trung Đông và Bắc Phi, mặc dù kế hoạch này tái cân bằng các thỏa thuận xã hội và là sáng kiến cần thiết, điều này vẫn chứng kiến một số khó khăn trong quá trình thực hiện.
Những cải cách kinh tế đi kèm với cải cách xã hội, bao gồm cả việc cho phép phụ nữ lái xe và chấm dứt vai trò của cảnh sát tôn giáo. Nhiều người Saudi Arabia trẻ tuổi đã ủng hộ động thái này.
Tuy nhiên, vị thái tử cũng giám sát kế hoạch theo sát những nhóm bất đồng. Những người ủng hộ thái tử coi kế hoạch đó là cần thiết nhằm đảm bảo sự ổn định trong giai đoạn này, theo AP.
Các nhà hoạt động nữ quyền, nhà thuyết giáo ôn hòa, giáo sĩ bảo thủ, nhà kinh tế học và nhà văn tiến bộ nằm trong số những người bị giam giữ hoặc cấm rời khỏi đất nước.
Thậm chí một số hoàng tử và tỷ phú Saudi Arabia cũng không ngoại lệ. Nhiều người đã bị bắt và giam giữ tại Ritz-Carlton trong cuộc truy quét chống tham nhũng thu về hơn 100 tỷ USD tài sản.
 |
| Chính sách cải cách của chính phủ nỗ lực thúc đẩy số lượng việc làm ở Saudi Arabia, đặc biệt là việc làm cho nữ giới. Ảnh: Photothek. |
Kế hoạch này ảnh hưởng tới nhiều đối tượng. Chính phủ - áp dụng thuế VAT vào năm 2018 và tăng gấp 3 lần lên 15% trong thời kỳ đại dịch Covid-19 - quyết định cắt giảm trợ cấp điện và nhiên liệu. Điều này đã thúc đẩy chi phí sinh hoạt. Tỷ lệ thất nghiệp giảm xuống 10,1% trong năm nay, mức thấp nhất kể từ năm 2008.
Trong quý đầu tiên năm 2022, tỷ lệ thất nghiệp của thanh niên là 15%. Hơn 400.000 người đã gia nhập thị trường lao động vào năm ngoái khi chính phủ thúc đẩy tham gia vào khu vực tư nhân. Số lượng phụ nữ trong lực lượng lao động tăng vọt lên mức cao nhất mọi thời đại là 35%.
“Phát triển kinh tế, tạo việc làm và thúc đẩy đầu tư trên khắp cả nước là vấn đề mang dấu ấn của thái tử, do đó mọi công dân đều cần tham gia theo cách nào đó”, Karen Young - thành viên nghiên cứu cấp cao tại Trung tâm Chính sách Năng lượng Toàn cầu của Đại học Columbia - cho biết.
Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) đã ca ngợi những cải cách và khuyến nghị điều chỉnh thuế, đẩy mạnh chi tiêu xã hội có mục tiêu. Năm 2021, GDP của Saudi Arabia đạt 3,2%, theo Economic Times. Nhờ giá dầu bùng nổ, dự báo GDP nước này sẽ đạt 7,6% trong năm nay.
Lần này, chính phủ có kế hoạch sử dụng lợi nhuận để tăng trữ lượng và đầu tư vào quỹ đầu tư quốc gia vốn đang giám sát các dự án trị giá hàng chục tỷ USD. Lạm phát năm nay của Saudi Arabia nằm trong số những nước thấp nhất trong G20, với chỉ số giá tiêu dùng tăng khoảng 3% vào tháng trước.
Nhiều nơi đang săn đón người Saudi Arabia có bằng cấp và kinh nghiệm, nhưng nhiều công việc chỉ xoay quanh mức lương tối thiểu 1.000 USD/tháng. Mặc dù số tiền này cao hơn nhiều so với mức lương của nhóm di cư tính làm cùng công việc, một số công dân phàn nàn như vậy vẫn là chưa đủ. Có người thậm chí đã phải đảm nhận tới 2 công việc.
Nỗ lực giải quyết mặt trái
Hail là nơi chứng kiến rõ tác động của kế hoạch cải cách, nơi các tòa nhà mới mọc lên xung quanh thành phố, trong khi ngày càng nhiều người Saudi Arabia mua nhà bằng các khoản thế chấp do chính phủ hỗ trợ. Tỷ lệ sở hữu nhà ở đã tăng từ 47% vào năm 2016 lên hơn 60% trong năm nay.
“Có rất nhiều cơ hội, miễn là bạn muốn làm việc”, Ahmed - tài xế Uber - chia sẻ, nói thêm anh đang tiết kiệm để bắt đầu nhượng quyền kinh doanh nhà hàng của riêng mình.
 |
| Tỷ lệ thất nghiệp tại Saudi Arabia giảm xuống 10,1% trong năm nay, mức thấp nhất kể từ năm 2008. Ảnh: AFP. |
Tuy nhiên, Omar - một người Saudi Arabia bảo thủ về mặt xã hội - không hài lòng với những thay đổi. Anh cảm thấy khó chịu và chỉ tay về phía những người đàn ông và phụ nữ nhảy múa cùng nhau ở buổi hòa nhạc tại Riyadh khi đây là điều không thể tưởng tượng được vài năm trước. Không chỉ vậy, anh còn cho rằng điều kiện sống trở nên khắc nghiệt hơn.
“Có trữ lượng dầu mỏ hàng đầu thế giới, có ngành du lịch. Nhưng tiền đi đâu hết thì không biết”, anh nói. “Tôi thuê một người bản địa và trả cho anh ấy số tiền tối thiểu khoảng 800 USD. Anh ấy có thể làm gì với nó chứ? Làm sao sống được với số tiền đó?”.
Các quan chức chính phủ nói họ biết về việc một số người bị bỏ lại phía sau, do đó họ có kế hoạch xây dựng những dự án phát triển khu vực, đào tạo nghề và hỗ trợ gia đình thành lập doanh nghiệp.
Họ cũng sẽ mở rộng chương trình Saudisation, trong đó thuê thêm người Saudi Arabia trong các lĩnh vực. Hồi tháng 6, tòa án chỉ đạo chi trả trực tiếp khoảng 2,8 tỷ USD cho những người đăng ký an sinh xã hội và chương trình thu nhập cơ bản Citizen Account.
Một quan chức cho biết hàng trăm tỷ riyals đã được chính phủ và khu vực tư nhân đầu tư hoặc cam kết đầu tư vào các khu vực. Con số này bao gồm 60 tỷ riyals cho khu vực phía bắc, bao gồm cả Hail.
Trong khi đó, nhiều người ở Hail đang chuyển tới thủ đô để kiếm việc làm. Một số người đã quay trở lại khi cảm thấy không hợp với cơ hội tại đây.
Một người đàn ông trẻ tuổi bán thuốc lá bất hợp pháp từ cốp ôtô ở Hail cho biết anh ta đã trở về từ Riyadh sau khi chỉ tìm được các công việc tại nhà hàng. “Tôi không gặp may”, anh nói.
