Hơn 11 năm sau thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất của Nhật Bản, chính phủ nước này đã dỡ bỏ lệnh sơ tán tại một khu vực của ngôi làng Katsurao, cho phép người dân chuyển về nhà của họ. Đây là khu vực được coi là “khó quay lại” - nơi có mức độ nhiễm phóng xạ cao.
"Có vẻ như cuối cùng chúng tôi đã đến vạch xuất phát và có thể tập trung đưa mọi thứ trở lại bình thường”, Kazunori Iwayama, một cư dân cũ của làng Katsurao, nằm cách nhà máy Fukushima I khoảng 40 km, cho biết, CNN đưa tin.
Khu vực từng là "thị trấn ma"
Vào ngày 11/3/2011, trận động đất mạnh 9,0 độ ở ngoài khơi bờ biển của Nhật Bản đã gây ra một trận sóng thần, khiến nhà máy điện gặp sự cố hạt nhân và giải phóng một lượng lớn chất phóng xạ. Đây là thảm họa hạt nhân tồi tệ nhất thế giới kể từ thảm họa Chernobyl năm 1986.
Hơn 300.000 người sống gần nhà máy hạt nhân buộc phải tạm thời sơ tán, trong khi hàng nghìn người khác đã tự nguyện rời đi. Các cộng đồng nhộn nhịp một thời đã biến thành thị trấn ma.
 |
| Các công nhân mở cổng ở Katsurao (Nhật Bản), khi lệnh sơ tán được dỡ bỏ đối với một phần ngôi làng. Ảnh: Kyodo News. |
Nhiều năm sau đó, các hoạt động dọn dẹp và khử phóng xạ quy mô lớn đã cho phép một số cư dân từng sống trong những vùng loại trừ cũ quay trở lại.
Vào ngày 12/6, ông Iwayama chứng kiến một cánh cổng chặn lối vào nhà ông ở làng Katsurao thuộc quận Noyuki được mở lại lúc 8h sáng (theo giờ địa phương).
Một quan chức giấu tên cho biết lệnh sơ tán đối với hầu hết ngôi làng đã được dỡ bỏ vào tháng 6/2016. Hầu hết người trở lại từ năm 2016 đều là công dân cao tuổi.
Tuy nhiên, một số hộ gia đình vẫn đang chờ các khu vực trong làng được khử nhiễm xạ, vị này cho biết. Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida cũng cho biết đợt mở cửa này sẽ là lần đầu tiên người dân được phép sống tại làng Katsurao, được mệnh danh là khu vực "khó quay lại", sau nhiều năm.
Khu vực này có mức độ phóng xạ rất cao, lên tới 50 miliverts. Các cơ quan giám sát an toàn quốc tế khuyến cáo lượng phóng xạ hàng năm nên được giữ chỉ ở mức dưới 20 miliverts.
Vẫn còn nhiều việc phải làm
Chính phủ Nhật Bản kết luận mức độ phóng xạ đã giảm xuống đủ để người dân quay trở lại, mặc dù con số này vẫn chưa được công bố. Hiện tại, chỉ có 4 trong số 30 hộ gia đình cho biết họ có ý định quay trở lại quận Noyuki, vị quan chức của làng cho biết.
Trước khi thảm họa xảy ra, làng Katsurao có dân số khoảng 1.500 người. Nhiều người rời khỏi làng trước đây đã xây dựng lại cuộc sống ở nơi khác, vị này cho biết.
Những người khác có thể vẫn còn lo ngại về phóng xạ. Bất chấp những nỗ lực khử nhiễm xạ, một cuộc khảo sát năm 2020 do Đại học Kwansei Gakuin thực hiện cho thấy 65% người sơ tán không còn muốn quay trở lại tỉnh Fukushima.
 |
| Cảnh sát đi tuần tra sau khi một phần làng Katsurao dỡ bỏ hạn chế vào sáng 12/6. Ảnh: Kyodo News. |
Theo Bộ Môi trường Nhật Bản, tính đến tháng 3/2020, chỉ có 2,4% diện tích tỉnh Fukushima còn cấm người dân sinh sống. Tuy nhiên, vẫn còn rất nhiều việc phải làm.
Quan chức làng Katsurao cho biết khoảng 337 km2 đất ở 7 thành phố trực thuộc Fukushima được coi là "vùng khó quay lại". Trong số đó, chỉ 27 km2 ở sáu thành phố trong tỉnh này là các khu tái thiết cụ thể.
“Điều này đồng nghĩa cần phải làm việc nhiều hơn. Các gia đình khác đang chờ đợi những khu vực họ từng sống được khử nhiễm xạ và khôi phục lại trạng thái bình thường”, ông nói.
Vào cuối tháng này, các hạn chế dự kiến được dỡ bỏ một phần đối với thị trấn Futaba và Okuma - nơi có nhà máy điện hạt nhân Fukushima I. Động thái nới lỏng tương tự dự kiến được thực hiện ở ba thành phố khác vào năm 2023, quan chức này cho biết.
Ông nói thêm rằng mốc thời gian cho các khu vực bên ngoài vùng tái thiết vẫn chưa được quyết định.
"Đây là một cột mốc quan trọng. Nhiệm vụ của chúng tôi là cố gắng và đưa mọi thứ trở về như 11 năm trước hết mức có thể", Hiroshi Shinoki, trưởng làng Katsurao, chia sẻ với báo giới.
Ông Shinoki cho biết ông muốn hồi sinh nền nông nghiệp địa phương - một ngành công nghiệp trọng điểm của khu vực - để lôi kéo cư dân quay trở lại.
Trong những năm gần đây, các quốc gia đã dần nới lỏng lệnh cấm nhập khẩu đối với các sản phẩm từ tỉnh Fukushima. Vào tháng 2, Đài Loan đã dỡ bỏ lệnh cấm đối với thực phẩm từ Fukushima và 4 khu vực khác.
“Chúng tôi vẫn đang hồi phục”, ông Iwayama nói.
“Gạo, trái cây và rau quả của chúng tôi đều đủ tiêu chuẩn… Chúng tôi muốn mọi người biết sản phẩm này là an toàn”, ông cho hay.
