Những điểm nổi bật trong lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua các tác phẩm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng^*

Là một nhà trí thức, nhà lý luận và hoạt động thực tiễn, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã có nhiều công trình nghiên cứu về các vấn đề chính trị, văn hóa, xã hội, xây dựng Đảng...; trong đó, nổi bật nhất là các nghiên cứu về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Trong bối cảnh tình hình thế giới ngày càng diễn biến nhanh chóng, phức tạp, khó lường; ở trong nước, như Văn kiện Đại hội XIII của Đảng nhận định: “Một bộ phận cán bộ, đảng viên phai nhạt lý tưởng, giảm sút ý chí, ngại khó, ngại khổ, suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa””^[1], thì việc nghiên cứu những nhận thức lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua các tác phẩm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng là một công việc có ý nghĩa lý luận và thực tiễn quan trọng, làm sáng tỏ hệ quan điểm về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội; làm rõ hơn đặc trưng, tính chất, phương thức, định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam; củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; làm cơ sở cho đấu tranh phản bác những luận điệu sai trái, thù địch, phản động, cơ hội chính trị...

Những nhận thức lý luận của đồng chí Nguyễn Phú Trọng về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam là sự kế thừa và phát triển của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm khoa học về phát triển trong bối cảnh mới; thể hiện tính thời đại; phản ánh được cơ đồ, tiềm lực, vị thế, uy tín, tinh thần Việt Nam trong thời đại mới.

Hệ thống nhận thức lý luận của đồng chí Tổng Bí thư còn là sự kết tinh của kinh nghiệm thực tiễn và trí tuệ tập thể của Đảng và nhân dân, là sự định hướng cho toàn Đảng, toàn quân, toàn dân ta phấn đấu vì sự nghiệp đổi mới và phát triển của đất nước.

Lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua các tác phẩm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng có những điểm nổi bật sau:

1. Chủ nghĩa xã hội là mục tiêu, lý tưởng của Đảng Cộng sản và nhân dân Việt Nam

Trên cơ sở kế thừa các giá trị khoa học, cách mạng của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, bằng lập luận chặt chẽ, lôgíc, phân tích sâu sắc, chắt lọc từ thực tiễn phong phú, đồng chí Tổng Bí thư đã tổng kết lịch sử phát triển của thế giới đương đại cũng như thực tiễn cách mạng Việt Nam; từ đó khẳng định một cách khoa học về con đường duy nhất đúng cho sự phát triển của đất nước, đó là đi lên chủ nghĩa xã hội.

Một số cuốn sách của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng.

Đồng chí nhấn mạnh: Nhân dân Việt Nam đã trải qua một quá trình đấu tranh cách mạng lâu dài, đầy gian khổ, hy sinh để chống lại ách đô hộ và sự xâm lược của thực dân, đế quốc, bảo vệ nền độc lập dân tộc và chủ quyền thiêng liêng của đất nước, vì tự do, hạnh phúc của nhân dân. Độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội là đường lối cơ bản, xuyên suốt của cách mạng Việt Nam và cũng là điểm cốt yếu trong di sản tư tưởng Hồ Chí Minh. Đi lên chủ nghĩa xã hội là yêu cầu khách quan, là con đường tất yếu duy nhất đúng để đạt được tự do, ấm no, hạnh phúc của nhân dân Việt Nam. Chủ nghĩa xã hội chính là con đường duy nhất đúng để nhân dân ta đi đến cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc.

Theo đồng chí Nguyễn Phú Trọng, “chủ nghĩa xã hội mà chúng ta chủ trương xây dựng không phải là thứ chủ nghĩa xã hội theo nhận thức giản đơn, giáo điều, ấu trĩ trước đây, mà là chủ nghĩa xã hội đã được nhận thức lại theo đúng nghĩa của nó, phù hợp với quy luật phát triển và thực tế Việt Nam”^[2]. Đó là một xã hội dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh; do nhân dân làm chủ; có nền kinh tế phát triển cao, dựa trên lực lượng sản xuất hiện đại và quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp; có nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc; con người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện, các dân tộc trong cộng đồng Việt Nam bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng và giúp đỡ lẫn nhau cùng phát triển; có Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, do Đảng Cộng sản lãnh đạo; có quan hệ hữu nghị và hợp tác với các nước trên thế giới^[3]. Những giá trị đích thực ấy đã trở thành mục tiêu căn bản, định hướng con đường cách mạng mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn, tin tưởng và đang kiên định thực hiện.

Đồng chí Tổng Bí thư đã luận giải một cách thuyết phục rằng: Tại sao chúng ta lại lựa chọn chủ nghĩa xã hội, mà không phải là chủ nghĩa tư bản? Theo đồng chí, lịch sử luôn luôn là dòng chảy liên tục, có quá khứ, hiện tại và tương lai, có phát triển và kế thừa, kế thừa và phát triển. Không ai được quay lưng lại quá khứ, phủ nhận quá khứ, cũng như không nhìn thấy tương lai, chối bỏ tương lai. Chủ nghĩa tư bản có lịch sử phát triển mấy trăm năm, nó vừa phủ nhận chế độ phong kiến, vừa kế thừa những thành tựu của chế độ phong kiến. Chủ nghĩa tư bản đạt được những thành tựu kỳ diệu, nhưng chủ nghĩa tư bản không thể là vĩnh hằng; những khuyết tật, những mâu thuẫn từ trong bản chất của nó nhất định phải được giải quyết thì xã hội mới tiến lên được^[4]. [...]

Trong đời sống chính trị, một khi quyền lực của đồng tiền chi phối thì quyền lực của nhân dân sẽ bị lấn át. Tại các nước tư bản phát triển, các cuộc bầu cử được gọi là “tự do”, “dân chủ”, dù có thể thay đổi chính phủ, nhưng không thể thay đổi được các thế lực thống trị; đằng sau hệ thống đa đảng trên thực tế vẫn là sự chuyên chế của các tập đoàn tư bản^[6]. Các phong trào phản kháng xã hội bùng nổ mạnh mẽ tại nhiều nước tư bản phát triển trong thời gian qua là một thực tế hết sức rõ ràng cho thấy sự thật về bản chất của thể chế chính trị tư bản chủ nghĩa. Thực tế là các thiết chế dân chủ theo công thức “dân chủ tự do” mà phương Tây ra sức quảng bá, áp đặt lên toàn thế giới không hề bảo đảm để quyền lực thực sự thuộc về nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân - yếu tố bản chất nhất của dân chủ. Hệ thống quyền lực đó vẫn chủ yếu thuộc về thiểu số giàu có và phục vụ cho lợi ích của các tập đoàn tư bản lớn. Một bộ phận rất nhỏ, thậm chí chỉ là 1% dân số, nhưng lại chiếm giữ phần lớn của cải, tư liệu sản xuất chủ yếu, kiểm soát tới 3/4 nguồn tài chính, tri thức, hầu hết các phương tiện thông tin đại chúng chủ yếu và do đó chi phối toàn xã hội. Từ đó, đồng chí Tổng Bí thư khẳng định: Chúng ta cần một xã hội mà trong đó sự phát triển là thực sự vì con người, chứ không phải vì lợi nhuận và bóc lột, chà đạp lên phẩm giá con người[7].

Đồng chí cũng nhấn mạnh, việc lựa chọn chủ nghĩa xã hội không chỉ là hợp quy luật vận động khách quan của lịch sử, mà chính là con đường mà Chủ tịch Hồ Chí Minh, bằng kinh nghiệm thực tế phong phú của mình kết hợp với lý luận cách mạng, khoa học của chủ nghĩa Mác - Lênin, đã đưa ra kết luận sâu sắc rằng, chỉ có chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa cộng sản mới có thể giải quyết triệt để vấn đề độc lập cho dân tộc, mới có thể đem lại cuộc sống tự do, ấm no, hạnh phúc thực sự cho tất cả mọi người, cho các dân tộc. Đây cũng chính là con đường mà Đảng ta, nhân dân ta đã lựa chọn và kiên định theo đuổi, thể hiện qua quá trình đấu tranh cách mạng lâu dài, đầy gian khổ, hy sinh để chống lại ách đô hộ và sự xâm lược của thực dân, đế quốc để bảo vệ nền độc lập dân tộc và chủ quyền thiêng liêng của đất nước, vì tự do, hạnh phúc của nhân dân với tinh thần “Không có gì quý hơn độc lập, tự do”.

Theo đồng chí Tổng Bí thư, đi lên chủ nghĩa xã hội còn chính là sự lựa chọn của Đảng ta, được khẳng định ngay từ khi mới ra đời năm 1930 và trong suốt quá trình đấu tranh cách mạng. Theo đó, năm 1930, ngay trong Cương lĩnh chính trị, Đảng Cộng sản Việt Nam đã chủ trương tiến hành cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân do giai cấp công nhân lãnh đạo, “bỏ qua thời kỳ tư bổn chủ nghĩa mà tranh đấu thẳng lên con đường xã hội chủ nghĩa”^[8]. Trải qua những biến thiên của lịch sử, sự lựa chọn này không bao giờ thay đổi. Ngay cả vào những năm cuối thế kỷ XX, mặc dù mô hình chủ nghĩa xã hội hiện thực trên thế giới bị đổ vỡ một mảng lớn, hệ thống các nước xã hội chủ nghĩa không còn, phong trào xã hội chủ nghĩa lâm vào giai đoạn khủng hoảng, thoái trào, gặp rất nhiều khó khăn, Đảng ta vẫn tiếp tục khẳng định: “Đảng và nhân dân ta quyết tâm xây dựng đất nước Việt Nam theo con đường xã hội chủ nghĩa trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh”[9].

* Lược trích trong sách: Vũ Trọng Lâm (Chủ biên): Nhận thức lý luận về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam qua các tác phẩm của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2024.

[1] Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2021, t.I, tr.92.

[2] Nguyễn Phú Trọng: “Phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, văn minh”, Tạp chí Cộng sản, số 9, 1993.

[3] Xem Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, Hà Nội, 2022, tr.24.

[4] Xem Nguyễn Phú Trọng: “Phấn đấu xây dựng một nước Việt Nam xã hội chủ nghĩa giàu mạnh, văn minh”, Tlđd.

[5] Xem Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Sđd, tr.20.

[6]Xem Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Sđd, tr.20.

[7] Xem Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Sđd, tr.21.

[8] Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Sđd, tr.22-23.

[9] Nguyễn Phú Trọng: Một số vấn đề lý luận và thực tiễn về chủ nghĩa xã hội và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, Sđd, tr.23.