Đã từ rất lâu, từ khi chữ quốc ngữ được truyền bá ở nước ta, các nhà trí thức với vốn ngoại ngữ và tâm huyết làm phong phú giầu có vốn văn hóa dân tộc, đã âm thầm lặng lẽ làm công việc dịch thuật phóng tác những cuốn sách hay của thế giới phổ biến trong dân chúng Việt Nam.
Từ những ngày đầu mới thành lập NXB Kim Đồng đã rất sớm chú trọng tới việc dịch và xuất bản các tác phẩm hay trong kho tàng văn học kinh điển của thế giới bên cạnh việc khích lệ các sáng tác cho thiếu nhi trong nước.
Nhà văn Võ Quảng là một trong những vị lãnh đạo đầu tiên của Kim Đồng (người kế tục nhà văn Nguyễn Huy Tưởng), ông không những là một nhà thơ, nhà văn viết cho thiếu nhi mà hơn thế ông lại là một trí thức giỏi ngoại ngữ đã có những sáng tạo thành công trong việc chuyển ngữ những tác phẩm kinh điển của thế giới đến với bạn đọc Việt Nam.
 |
| Bốn tác phẩm thiếu nhi kinh điển được tái bản nhân dịp kỷ niệm 60 năm NXB Kim Đồng. |
Hiệp sĩ Don Quixote của Miguel De Cervantes Saavedra được coi là một trong những tác phẩm lớn của nền văn hóa nhân loại được hàng triệu người hâm mộ hàng trăm năm được xuất bản ở tất cả các châu lục và các ngôn ngữ của thế giới. Tuy nhiên việc dịch một tác phẩm của một tác giả được coi như một "Hoàng tử trí tuệ" như vậy quả thật không phải là một việc dễ dàng.
Cuối những năm 1950, trình độ dân trí của người đọc bình dân còn giản dị đơn sơ, nhà văn Võ Quảng với vốn tiếng Pháp và tiếng Việt tinh tế sâu sắc đã sáng tạo ra một bản dịch phóng tác Truyện Đông Ky-sốt (Don Quixote). Cuốn sách được ra đời tháng 9/1959 với bút danh Hoàng Đình Huy.
Tuổi thơ của chúng tôi ngày ấy đã đón đọc Truyện Đông Ky-sốt với bao háo hức. Ngay từ khi cuốn sách mới ra đời hình ảnh chàng hiệp sĩ Đông Ky-sốt vừa hào hiệp vừa ngây thơ, vừa có cái tâm trong sáng lại vừa có những hành động ngông cuồng đã vô cùng hấp dẫn thanh thiếu nhi và cả không ít người lớn tuổi. Người đọc thưởng thức cuốn sách như được "soi gương" và thấy có mình trong đó. Vừa đọc sách mà vừa được cười tỉnh ngộ!
 |
| Robin Hood hiệp sĩ rừng xanh được tái bản với diện mạo mới. |
Cùng với Truyện Đông Ky- sốt, nhà văn Võ Quảng còn cống hiến cho bạn đọc một cuốn sách dịch rất hay nữa Người anh hùng rừng Séc- vút (Sherwood) với nhân vật chính là hiệp sĩ huyền thoại Robin Hood. Có thể nói rằng đó là những cuốn sách làm nên hành trang tinh thần của một thế hệ thanh thiếu nhi bước vào đời, khao khát sống dũng cảm và nghĩa hiệp.
Một trong những cuốn sách thú vị, một trong những nhân vật được đến làm bạn rất sớm với thiếu nhi Việt Nam, đó là cậu bé Buratino trong câu chuyện Chiếc chìa khóa vàng hay chuyện ly kỳ của Buratino. Chú người gỗ Buratino vốn là nhân vật gốc Ý (còn có tên là Pinochio), chú được nhà văn Nga nổi tiếng A. Tolstoy kể lại thành một tác phẩm cho thiếu nhi và được giáo sư Đỗ Đức Hiểu dịch.
Bạn đọc Việt Nam được làm quen và yêu quý Buratino từ bản dịch đó và từ cuốn sách của NXB Kim Đồng. Đã có bao nhiêu đứa trẻ (trong đó có tôi) đã có những lúc lo lắng sờ lên mũi mình và sợ rằng, nếu mình nói dối thì mũi sẽ bị dài ra như là Buratino! Tôi không bao giờ quên những hồi hộp, lo lắng… những thấp thỏm oán trách… khi Buratino bán cuốn sách học vỡ lòng cuốn sách được mua bằng tiến bán áo của bác Carlo) để đổi lấy một vé xem xiếc!
Ôi, biết bao ngu dại thơ ngây của chú bé người gỗ Buratino đã thức tỉnh những tâm hồn thơ bé! Để rồi cảm xúc vỡ òa khi những chú bé người rối đến được tới bến bờ vui.
 |
| Sách Những cuộc phiêu lưu của nam tước Munchausen.
|
Tình cảm thú vị của việc đọc sách nhường dành một góc rất vui tươi cho những cuốn sách kể những chuyện hài hước dù có thể là những chuyện rất phi lý, khó tin, khó có thể xảy ra… Một trong những cuốn sách đã cuốn hút hàng triệu bạn đọc thế giới với niềm vui ấy có thể kể đến cuốn Những cuộc phiêu lưu của nam tước Munchausen vốn là những mẩu chuyện được truyền tụng trong dân gian nước Đức và được tác giả Rudolf Erich Raspe thể hiện lại bằng văn phong tiếng Anh.
NXB Kim Đồng đã xuất bản cuốn sách này với bản dịch tiếng Việt của dịch giả Quân Khuê. Khi mở trang sách theo dõi các cuộc phiêu lưu của nhân vật nam tước Munchausen, bạn đọc sẽ luôn luôn cảm nhận sự bất ngờ, đối diện với những tình huống nguy hiểm bất thường, đôi khi rơi vào những cảnh ngộ phi lý để rồi lại tình cờ vượt thoát trong một trạng thái kỳ lạ hơn, phi thường hơn…
Tưởng như văn phong của câu chuyện dân gian Đức có vẻ như khô khan lý trí, nhưng sau khi thưởng thức từng mẩu chuyện ta lại cảm nhận được một tình yêu thương ẩn chứa trong những chi tiết nhỏ.
Năm nay nhân kỷ niệm 60 năm thành lập NXB Kim Đồng, được nhìn thấy lại những cuốn sách thân thuộc của tuổi thơ được tái bản, được các em thiếu nhi những năm tháng này tìm đọc, tôi cảm nhận ra một mối tình cảm liên văn hóa, một sự hòa hợp không chỉ ở tuổi thơ của một thời, của một vùng lãnh thổ nào…
Phải chăng có một niềm vui buồn của chung, một nỗi chia sẻ tỉnh thức chung cho cả nhân loại đã được lưu giữ trong các tác phẩm kinh điển được lưu truyền từ đời này sang đời khác, từ vùng châu lục này sang châu lục khác, từ ngôn ngữ ngày sang ngôn ngữ khác trên cả hành tinh xanh, mái nhà chung của toàn thể loài người.
