Vua Salman, 81 tuổi, đã lựa chọn Hoàng tử Mohammed bin Salman làm thái tử và người thừa kế ngai vàng sau khi phế truất Mohammed bin Nayef, lãnh đạo chống khủng bố được chính quyền thời Obama ủng hộ.
Trong 2 năm qua, Mohammed bin Salman đã chiếm được nhiều quyền lực từ Mohammed bin Nayef, 57 tuổi, người từng là thái tử và bộ trưởng nội vụ.
Theo Stephane Lacroix, phó giáo sư tại trường đại học Sciences Po ở Paris, sự ủng hộ của chính quyền cựu tổng thống Barack Obama đã cản trở việc lật đổ Mohammed bin Nayef dù quyền lực của bin Nayef đã suy yếu dần.
Nhân tố quan trọng
"Tất cả đã thay đổi từ khi ông Trump lên nắm quyền", ông nói với AFP. Theo ông Lacroix, sau khi nhậm chức vào tháng 1, ông Trump đã thể hiện rõ rằng các đối tác Trung Đông của ông là Mohammed bin Salman, Thái tử Mohammed bin Zayed al-Nahyan của Abu Dhabi (UAE) và Tổng thống Ai Cập Abdul Fattah al-Sisi.
Riyadh hoan nghênh thái độ công kích của ông Trump đối với Iran, quốc gia bị Saudi Arabia cáo buộc can thiệp vào khu vực.
 |
| Tổng thống Mỹ Donald Trump gặp Mohammed bin Salman của Saudi Arabia tại Washington, DC, Mỹ, ngày 14/3. Ảnh: AFP. |
Mohammed bin Salman là một trong những vị khách đầu tiên của ông Trump ở Washington. Họ gặp nhau hồi tháng 3, một tháng trước khi tổng thống Mỹ có chuyến công du nước ngoài đầu tiên tới Saudi Arabia.
Tại đây, ông Trump đã nhận được sự đón tiếp trọng thị từ hoàng gia Saudi Arabia. Trong một bài phát biểu, tổng thống Mỹ kêu gọi các lãnh đạo Hồi giáo trên khắp thế giới hội tụ về Riyadh để "đẩy lùi" các phần tử cực đoan và "những kẻ khủng bố". Ông đã chỉ ra Iran là thủ phạm.
Giới phân tích cho rằng cách tiếp cận của ông Trump đã khuyến khích Mohammed bin Salman và thái tử Abu Dhabi, những người đã tận dụng cơ hội cắt đứt quan hệ với nước láng giềng Qatar vào tháng trước.
Họ cáo buộc Doha tài trợ các nhóm khủng bố, bao gồm một số nhóm được Iran hậu thuẫn, "nhằm mục đích gây bất ổn cho khu vực". Ông Trump đã đưa ra lời phát biểu về cuộc khủng hoảng Qatar bày tỏ quan điểm đứng về phía Saudi Arabia.
Bất ổn sâu sắc
Nhờ mối quan hệ với ông Trump, Mohammed bin Salman "biết rằng Mỹ sẽ không phiền nếu ông ta gạt MBN sang một bên", Lacroix nói, đề cập tới vị thái tử cũ bằng tên viết tắt.
"Tôi nghĩ rằng yếu tố Trump có ảnh hưởng rất lớn", ông nói. Ngay hôm 21/6, ông Trump đã gọi điện chúc mừng Mohammed bin Salman, người vừa từ phó thái tử lên làm thái tử Saudi Arabia.
Frederic Wehrey, thuộc Chương trình Trung Đông tại Tổ chức Carnegie vì Hòa bình Quốc tế của Washington, nói rằng "rất nhiều tín hiệu" từ Washington, bao gồm chính sách đối ngoại tích cực hơn trong khu vực, đã ảnh hưởng đến việc lập Mohammed bin Salman làm thái tử.
Saudi Arabia không phải "chờ đợi một cái gật đầu từ Mỹ" nhưng sự ấm lên của các mối quan hệ cũng đóng vai trò nhất định bên cạnh các yếu tố trong nước, ông nói.
 |
| Tổng thống Mỹ Donald Trump và Vua Salman bin Abdulaziz của Saudi Arabia tham dự Hội nghị thượng đỉnh Mỹ-Arab-Hồi giáo ở Riyadh , Saudi Arabia, ngày 21/5. Ảnh: Reuters. |
Theo Andreas Krieg, thuộc Khoa Nghiên cứu Quốc phòng tại King's College London, bằng cách đưa Mohammed bin Salman lên làm "người cai trị không chính thức" dẫn dắt các lĩnh vực quan trọng nhất của đất nước, Vua Salman đã tạo ra "nền tảng vững chắc" cho các chính sách của con trai ông.
Krieg cho rằng điều này giúp Saudi Arabia gửi tín hiệu tới Washington về cam kết cải cách và trở thành "đối tác quan trọng nhất của chính quyền Trump" chống lại cả Iran và các nhóm khủng bố Hồi giáo.
Krieg cũng nói thêm rằng việc lập thái tử mới "đơn thuần là sự xác lập một mức độ chắc chắn vào thời điểm không chắc chắn".
Ngoài ra, Mohammed bin Salman cũng phải có "sự hỗ trợ đầy đủ" từ hoàng gia Arab khi áp lực từ một loạt thách thức gia tăng. Các thách thức này bao gồm quan hệ với Qatar, việc can thiệp quân sự kéo dài hơn 2 năm ở Yemen, nền kinh tế đang điều chỉnh do thất thu từ dầu mỏ và nỗ lực cải cách xã hội ở một nước Hồi giáo cực kỳ bảo thủ.
Ông Lacroix nói rằng hàng nghìn gia đình hoàng gia ở Saudi Arabia dường như không có nhiều sự chống đối với quyết định lập Thái tử Mohammed bin Salman.
"Đây là một điều rất mới. Nền chính trị ở Saudi Arabia luôn được xây dựng trên sự cân bằng quyền lực giữa các nhân vật và phe phái khác nhau", ông nói.
Theo Anthony Cordesman, thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, việc lập thái tử mới có thể được coi là một "thỏa thuận đã hoàn thành".
Tuy nhiên, giờ đây, vấn đề thực sự là làm sao tạo được mối quan hệ hiệu quả giữa Nhà Trắng và hoàng gia Saudi Arabia "tại thời điểm vô cùng bất ổn và khó khăn này".
