Trong những ngày gần đây, một phụ tá của Tổng thống Mỹ Donald Trump thường xuyên xuất hiện trước truyền thông để nói về việc triển khai quân đội và khả năng bom của Mỹ rơi xuống lãnh thổ Iran.
Tuy nhiên, đó không phải là người đang đứng đầu Lầu Năm Góc .
Thay vào đó, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã giành được sự chú ý trong bối cảnh cuộc đối đầu giữa Mỹ và Iran nổi lên. Một số nhà quan sát có ấn tượng rằng ông Pompeo đang hoạt động như một bộ trưởng quốc phòng không chính thức và làm lu mờ ông chủ Lầu Năm Góc thực sự.
 |
| Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo. Ảnh: Politico. |
Việc ông Pompeo xuất hiện ở mọi nơi cho thấy tầm ảnh hưởng của ông trong nội các của Tổng thống Trump.
Uy tín của ông Pompeo đã được nâng lên bởi nhiều lần thay đổi lãnh đạo tại Lầu Năm Góc và Hội đồng An ninh Quốc gia. Mặc dù có nhiều thắc mắc về tham vọng chính trị và vai trò của ông trong vụ bê bối Ukraine dẫn đến việc điều tra luận tội Tổng thống Trump, ông Pompeo vẫn tiếp tục gia tăng được tầm ảnh hưởng của mình. Điều này khiến người ta phải nhướn mày khi nhìn vào Bộ Quốc phòng, nơi Mark Esper, một người bạn học cũ của Pompeo ở Học viện Quân sự West Point, đang lãnh đạo.
Ông Tom Wright, một học giả của Viện Brookings, người đã có thời gian theo dõi nội các của ông Trump nói: “Ông Pompeo không có đối thủ cạnh tranh quyền lực”.
Sự mờ nhạt của ông chủ Lầu Năm Góc
Ông Pompeo đã xuất hiện trên tất cả các chương trình lớn vào ngày 5/1 để trả lời hàng loạt câu hỏi hóc búa về quyết định ám sát tướng Iran Qassem Soleimani của chính quyền ông Trump. Là người thuộc phe diều hâu Iran lâu năm, ông Pompeo đã quyết liệt bảo vệ lý do Mỹ thực hiện vụ ám sát này, mặc dù nó đã dẫn đến việc Iran quyết tâm trả thù và các chính trị gia Iraq kêu gọi Mỹ rút quân. Ông Pompeo, người tốt nghiệp với điểm cao nhất khóa 1986 tại West Point, có vẻ giống một nhà lãnh đạo quân sự hơn là nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ.
“Chúng tôi đã loại một kẻ xấu ra khỏi chiến trường. Chúng tôi đã quyết định đúng. Nhờ cuộc tấn công này, lực lượng Mỹ trong khu vực đối mặt với ít nguy hiểm hơn”, ông Pompeo nói với CNN.
Một quan chức giấu tên trong chính quyền ông Trump cho biết việc Bộ trưởng Esper không xuất hiện nhiều là có chủ ý.
“Chính quyền đã chọn đưa Ngoại trưởng Pompeo ra trước công chúng để giảm căng thẳng và tạo điều kiện cho các cuộc đàm phán”, quan chức này nói với Politico. “Bộ trưởng Esper đã làm việc một cách cẩn thận để giữ Bộ Quốc phòng không dính líu tới chính trị”.
Bộ trưởng Quốc phòng đã xuất hiện trên các phương tiện truyền thông vài giờ trước cuộc ám sát ông Soleimani. Ông nói với các phóng viên hôm 2/1 rằng Mỹ “sẽ có hành động phủ đầu cũng như để bảo vệ các lực lượng Mỹ” và cảnh báo Iran rằng “ván cờ đã thay đổi”.
Hôm 6/1, ông Esper cũng đã xuất hiện để làm rõ rằng quân đội Mỹ không có ý định rời khỏi Iraq.
Ngoại trừ hai lần đó, ông Esper dường như biến mất khỏi truyền thông
Các cựu quan chức quân đội và những người thường theo dõi Bộ Quốc phòng nói rằng ông Esper dường như tính toán rằng tốt nhất là lui về hậu trường trong một chính quyền mà ít người có thể khiến ông Trump lắng nghe.
 |
| Ông Mark Esper và Tổng thống Trump tại lễ nhậm chức bộ trưởng Quốc phòng ngày 23/7/2019. Ảnh: DNA INDIA. |
Thêm vào đó, ông Esper là người đảm nhận chức vụ Bộ trưởng Quốc phòng với lý lịch ít ấn tượng hơn so với nhiều người tiền nhiệm. Mặc dù ông Esper có thể nhắc tới thời gian làm sĩ quan bộ binh và tại West Point, điều này có thậm chí còn khiến ông trở nên lu mờ trước Pompeo.
Nhiều người tốt nghiệp Học viện West Point năm 1986 đã giữ các vị trí quan trọng trong chính quyền. Vì ông Pompeo là người đứng nhất lớp, các nhà quan sát Lầu Năm Góc nói rằng rất có thể những người bạn cùng lớp tại West Point đã lui về phía sau ông.
“Chuyện đang gây lo lắng ở Lầu Năm Góc là ông Esper làm theo lời ông Pompeo”, ông Mark Perry, tác giả của quyển sách “Cuộc chiến của Lầu Năm Góc: Cuộc chiến ngầm của quân đội với các tổng thống Mỹ” nói. Ông Perry nói rằng còn những lý do khác ngoài thứ tự ở West Point như “Tổng thống tin ông Pompeo và không tin ông Esper”.
Tham vọng của Ngoại trưởng Mỹ
Ông Pompeo là một trong số ít các trợ lý của ông Trump có thể đối phó với các câu hỏi khó khăn của truyền thông mà không thể hiện bất kỳ bất đồng cá nhân nào với tổng thống.
“Tôi tranh luận với mọi người”, ông Trump trên tạp chí New York năm 2018. “trừ Pompeo. Tôi không nghĩ rằng tôi đã cãi nhau với Pompeo!”.
Một quan chức cao cấp của chính quyền xác nhận rằng chính Nhà Trắng đã yêu cầu ông Pompeo xuất hiện trong các chương trình vào ngày 5/1. Vì ông Pompeo rất chú tâm vào vấn đề Iran, ông sẽ hoàn thành công việc chuẩn bị để xuất hiện trên truyền hình nhanh hơn.
Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng ở Iran gần đây không phải là lần đầu tiên hành động của ông Pompeo khiến các quan chức Lầu Năm Góc giật mình.
Ngày 18/6/2019, ông Pompeo đã tới Florida để gặp các nhà lãnh đạo Bộ Tư lệnh Trung ương và Bộ chỉ huy tác chiến đặc biệt của Mỹ. Cuộc họp tập trung một phần vào việc Mỹ cáo buộc Iran tấn công các tàu chở dầu quốc tế.
 |
| Ngoại trưởng Pompeo rất được Tổng thống Trump tin tưởng. Ảnh: The Daily Beast. |
Ông Pompeo cho biết mục đích của chuyến đi này là để “đảm bảo rằng Bộ Ngoại giao và Bộ Quốc phòng phối hợp chặt chẽ trong nhiều vấn đề”. Tuy nhiên, theo ông Perry, chuyến đi đã khiến vài quan chức quốc phòng “giận dữ”.
Một cựu quan chức cấp cao của Lầu Năm Góc nói với Politico rằng việc Bộ trưởng Ngoại giao dành cả ngày ở Florida là rất bất thường vì ông có thể có được những cuộc họp ngắn tương tự tại chính Lầu Năm Góc .
Một số người tham gia vào việc hoạch định chính sách đối ngoại của Washington đã tự hỏi liệu ông Pompeo có đang thử vai để trở thành Bộ trưởng quốc phòng tiếp theo trong chuyến đi Florida hay không.
Ngay cả tại Bộ Ngoại giao, ông Pompeo thường có cách tiếp cận theo kiểu quân đội.
Những người biết ông nói rằng khóa huấn luyện của ông tại West Point dường như ảnh hưởng đến việc ông sẵn sàng bảo vệ ông Trump và thực hiện bất cứ điều gì mà tổng tư lệnh này muốn.
Một số người trong quân đội đã bác bỏ câu hỏi rằng liệu việc ông Esper và Lầu Năm Góc không xuất hiện có nhường lại "sân khấu" cho Ngoại trưởng Pompeo.
Các quan chức Lầu Năm Góc đang bận rộn với các vấn đề kỹ thuật để tăng cường sự hiện diện của quân đội Mỹ ở Trung Đông trong bối cảnh các mối đe dọa từ sự trả thù của Iran. Ông Esper cần tập trung nhiều vào điều đó hơn là quan hệ công chúng, họ lập luận.
“Nó liên quan tới mối quan hệ giữa Pompeo và Trump hơn là sự bất lực của Lầu Năm Góc”, ông Peter Mansoor, một đại tá quân đội Mỹ đã nghỉ hưu nói. “Các nhà lãnh đạo Lầu Năm Góc nhận ra rằng họ cần phải tránh khỏi sự chú ý và bắt tay vào công việc”.
Một cựu quan chức Lầu Năm Góc khác chỉ ra rằng có những lời phê bình Bộ Quốc phòng đã vượt qua vai trò của mình trong việc thiết lập chương trình nghị sự cho chính sách đối ngoại của Mỹ trong hai thập kỷ qua, đặc biệt là sau ngày 11/9/2001.
Ông thừa nhận rằng Bộ Ngoại giao vẫn là một tổ chức yếu kém dưới thời ông Trump, người nghi ngờ nó là thành trì của đảng Dân chủ. Tuy nhiên, cựu quan chức này cho biết việc thấy nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ đứng ở tiền tuyến trong vấn đề về quan hệ quốc tế là một điều mới mẻ.
“Không phải đây là cách hệ thống nên hoạt động hay sao?” ông hỏi.
Sự nhiệt huyết của ông Pompeo có thể cũng liên quan đến vấn đề chính trị.
Người ta nghĩ rằng cựu nghị sĩ bang Kansas có tham vọng ra tranh cử một lần nữa mặc dù những dấu hiệu mới nhất cho thấy ông sẽ không tranh cử vào Thượng viện năm nay. Đảng Cộng hòa cũng xem ông Pompeo như một ứng viên Tổng thống tiềm năng vào năm 2024. Việc xuất hiện thường xuyên trên truyền hình quốc gia, đặc biệt là khi ông có thể tỏ ra cứng rắn với quốc gia bị nhiều người trong đảng Cộng hòa ghét bỏ, có thể giúp ích cho việc này.
