Vấn đề vô hình

Loài người nên biết rằng bộ não, và chỉ duy nhất từ bộ não, là nơi sinh ra cảm xúc hân hoan, niềm vui, tiếng cười và sự đùa cợt, cũng như nỗi buồn, niềm đau, sự thống khổ và những giọt nước mắt. Đặc biệt, nhờ nó mà chúng ta suy nghĩ, nhìn thấy, nghe và phân biệt được xấu xí và xinh đẹp, thiện và ác, êm ái và gai góc. Chính điều đó khiến chúng ta phát điên hoặc cuồng nhiệt, làm chúng ta sợ hãi, mất ngủ và lo lắng không vì gì cả... Với tất cả những quyền năng này, tôi cho rằng bộ não thực sự là cơ quan mạnh mẽ nhất trong cơ thể con người.

-HIPPOCRATES

Bạn đã sẵn sàng đón nhận tin tốt chưa?

Ẩn mình trong hộp sọ của bạn, chỉ cách mắt vài inch, là 86 tỷ transistor tối ưu nhất trong vũ trụ này. Mạng lưới thần kinh này chính là bạn, đang chạy hệ điều hành mà ta quen gọi là sự sống, và chưa có chiếc máy tính nào được hình thành có thể so sánh với những khả năng tuyệt vời của nó.

Ảnh minh hoạ. Nguồn: The New York Times.

Được rèn giũa qua hàng triệu triệu năm tồn tại trên Trái đất, bộ não của bạn có khả năng lưu trữ lượng thông tin khổng lồ của gần 8000 chiếc iPhone. Mọi thứ mà bạn làm, yêu thích, cảm nhận, quan tâm, ao ước và khát khao đều được tạo nên bởi một bản giao hưởng vô hình và vô cùng phức tạp của các quá trình thần kinh. Tinh tế, liền mạch và nhanh như chớp: khi các nhà khoa học cố gắng mô phỏng khả năng trong một giây của bộ não con người, các siêu máy tính phải mất bốn mươi phút mới thể hiện đầy đủ các khả năng đó.

Và giờ là tin xấu: thế giới hiện đại giống như bối cảnh trong phim The Hunger Games, và bộ não của bạn là một chiến binh bất đắc dĩ, bị săn lùng không thương tiếc và liên tục từ mọi phía. Lối sống ngày nay đang làm suy yếu đi những khả năng bẩm sinh đáng kinh ngạc của chúng ta, gây khó khăn trong việc tối ưu hóa hiệu suất nhận thức và khiến chúng ta có nguy cơ gặp phải một số phiền não nghiêm trọng đầy khó chịu.

Chế độ ăn uống kiểu công nghiệp đáng sợ của chúng ta cung cấp lượng calorie dồi dào và rẻ tiền với hàm lượng chất dinh dưỡng kém và các chất phụ gia độc hại. Công việc buộc chúng ta phải làm đi làm lại những nhiệm vụ giống nhau, trong khi bộ não cần có có sự thay đổi và kích thích để có thể phát triển mạnh mẽ.

Chúng ta đang phải đối mặt với rất nhiều áp lực, thiếu sự hòa mình vào thiên nhiên, giờ giấc ngủ nghỉ thất thường, tiếp xúc quá nhiều với tin tức và “drama”, đồng thời những mối quan hệ xã hội bị thay thế bởi mạng xã hội - tất cả những điều này cuối cùng đều dẫn đến trẻ hóa quá trình lão hóa và tình trạng suy thoái. Chúng ta đã tạo ra một thế giới khác xa với thế giới mà bộ não đã tiến hóa đến mức chúng đang phải ra sức vật lộn để có thể tồn tại.

Những công cụ hiện đại đã thúc đẩy chúng ta làm mọi việc trở nên tệ hơn bằng chính các hành động hằng ngày của mình. Chúng ta tự thuyết phục mình rằng một đêm chỉ cần ngủ 6 tiếng là đủ. Chúng ta ăn thực phẩm vớ vẩn và uống nước tăng lực để giữ bản thân tỉnh táo, dùng thuốc an thần để chìm vào giấc ngủ, và cuối tuần lại chìm đắm vào chủ nghĩa thoát ly thực tế, tất cả chỉ trong một nỗ lực yếu ớt nhằm có được sự giải thoát tạm thời khỏi sự xô bồ của cuộc sống hằng ngày.

Điều này gây ra hiện tượng đoản mạch trong hệ thống kiểm soát ức chế - tiếng nói lý trí bên trong não bộ của chúng ta - biến con người thành những chú chuột bạch điên cuồng tìm kiếm liều thuốc hạnh phúc. Chu kỳ này tự kéo dài, theo thời gian dần củng cố các thói quen và thúc đẩy những thay đổi không chỉ khiến con người cảm thấy tồi tệ, mà cuối cùng còn có thể dẫn đến suy giảm nhận thức.

Dù có ý thức được điều đó hay không, chúng ta vẫn bị cuốn vào cuộc giao tranh giữa các phe phái tham chiến. Các công ty thực phẩm, hoạt động dưới “thế lực vô hình” của thị trường, bị các cổ đông thúc đẩy chỉ được phép tăng lợi nhuận để tránh nguy cơ bị đào thải do không phù hợp.

Vì vậy, họ tiếp thị những loại thực phẩm được tạo ra với mục đích rõ ràng là gây nên cơn nghiện vô độ cho người dùng. Mặt khác, hệ thống chăm sóc sức khỏe và máy móc nghiên cứu khoa học luôn thiếu đầu tư đang mắc kẹt trong việc bắt kịp với xu hướng, và cho dù đưa ra những lời khuyên và chính sách với mục đích tốt đến đâu cũng vấp phải vô số thành kiến - hình thành từ những sai lầm tưởng như vô hại có liên quan đến nạn tham nhũng trắng trợn, thông qua các nghiên cứu do doanh nghiệp tài trợ và công trình nghiên cứu khoa học phụ thuộc vào nguồn tài trợ tư nhân.

Không có gì đáng ngạc nhiên khi ngay cả những người có trình độ học vấn cao cũng phải bối rối khi nói đến chủ đề dinh dưỡng. Hôm nay chúng ta được nhắc nhở không nên dùng bơ, ngày hôm sau chúng ta lại có thể được khuyên sử dụng chúng. Vào thứ hai, chúng ta nghe nói rằng hoạt động thể chất là cách tốt nhất để giảm cân, chỉ đến thứ sáu mới biết rằng tác động của nó đối với vòng eo của chúng ta là không đáng kể so với ăn kiêng.

Chúng ta được nhắc đi nhắc lại rằng ngũ cốc nguyên hạt là chìa khóa cho một trái tim khỏe mạnh, nhưng bệnh tim có thực sự là do không ăn bột yến mạch vào buổi sáng? Các blog và phương tiện truyền thông tin tức truyền thống đều cố gắng đưa tin về các nghiên cứu khoa học mới nhất, nhưng việc đưa tin của họ (và các tiêu đề giật gân) dường như thường nhằm mục đích thu hút lượt truy cập vào website của họ hơn là cung cấp thông tin chuẩn xác cho công chúng.

Các bác sĩ, chuyên gia dinh dưỡng và thậm chí cả chính phủ đều có tiếng nói riêng, tuy nhiên họ vẫn bị ảnh hưởng một cách có ý thức và cả trong tiềm thức bởi những quyền lực ngầm không dễ dàng thấy được bằng mắt thường. Làm sao bạn có thể biết nên tin tưởng ai và tin vào cái gì khi có quá nhiều thứ đang bị kiểm soát?

-------------------

* Linh kiện bán dẫn đáp ứng nhanh và chính xác, có tác dụng khuếch đại, điều khiển và điều chỉnh tín hiệu – Nxb.