Trao đổi với Tuổi Trẻ nhân dịp đầu năm, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch - Đầu tư (KH-ĐT) Bùi Quang Vinh đề xuất năm 2015 phải là Năm doanh nghiệp (DN) để làm nhiều hơn cho DN, tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh mạnh mẽ hơn nữa. Có như vậy mới tạo niềm tin để DN, người dân bỏ tiền kinh doanh.
Ông Vinh nói: Năm 2014, Quốc hội đã thông qua Luật đầu tư và Luật DN sửa đổi. Đó là hai luật quan trọng, được làm trên tinh thần hội nhập, tạo điều kiện thông thoáng nhất, cởi trói, giảm chi phí tiếp cận thị trường xuống mức nhỏ nhất.
 |
|
Ngày 23/2 (mùng 5 Tết), tàu Volendam (quốc tịch Hà Lan) đã cập cảng ở Tân Thành (Bà Rịa - Vũng Tàu) mang theo gần 1.300 khách quốc tế. Năm 2015, ngành du lịch Việt Nam phấn đấu đón khoảng 8,5 triệu lượt khách quốc tế. |
Chỉ với khát vọng đổi mới, chúng ta mới có thể nghĩ ra và áp dụng hai luật này. Tôi tin khi hai luật có hiệu lực sẽ có làn sóng đầu tư mới. Tất nhiên môi trường kinh doanh còn phụ thuộc vào nhiều cái khác nên tôi cho rằng đổi mới thể chế kinh tế ở Việt Nam phải làm liên tục.
Tôi nghĩ cần đề xuất năm 2015 phải là Năm DN để ta làm nhiều hơn cho DN. Bởi khi DN không phát triển được thì đất nước cũng không phát triển được
Bộ trưởng BÙI QUANG VINH
- Thực tế vừa qua, nhiều luật tư tưởng rất cởi mở nhưng đến nghị định, thông tư thì siết lại, thậm chí có văn bản cuối cùng đã... ngược lại luật dẫn đến hành DN. Bộ trưởng sẽ kiểm soát việc này như thế nào?
- Đúng là có tình trạng này do ban soạn thảo luật và nghị định có khi lại là hai cơ quan khác nhau, nên tạo khung pháp lý đầu voi đuôi chuột.
Song chuyện quan trọng hơn là Việt Nam đang phải đối mặt với những người thực thi công vụ không có tâm, vì lợi ích cá nhân hay cái gì đó, rồi lợi dụng kẽ hở để hành DN. Đây là tàn dư của tư duy xem những người trong bộ máy là quản lý, nghĩa là tôi có quyền yêu cầu ra lệnh anh.
Trong đổi mới bộ máy tới đây sẽ phải chuyển bộ máy từ quản lý sang phục vụ. Những người thực thi công vụ phải tự hỏi ai nộp tiền nuôi anh? DN, người dân đóng thuế nên bộ máy phải tạo điều kiện để họ nộp được nhiều thuế.
Do đó việc đánh giá cũng phải theo sự hài lòng của người dân, chứ không phải anh đã hoàn thành cái gì, đã quản được cái gì.
- Tư tưởng coi DN như “bò sữa” vẫn khá phổ biến. Hiện rất nhiều cơ quan có quyền kiểm tra DN. Có DN một tháng phải tiếp bốn đoàn... Điều này, theo ông, có thể giải quyết được không?
- Phải phân hai loại. Kiểm tra nghiêm túc rất cần. Cái đáng chê trách là lợi dụng quyền hạn đến thanh tra, kiểm tra rồi vòi vĩnh, phát hiện sai bỏ qua, để sai phạm trầm trọng hơn. Tư tưởng coi DN là “bò sữa” như anh nói không phải hiếm, thậm chí còn nhiều.
Đây là điều không chấp nhận được. Năm 2015 có giảm không, tôi chưa thấy cái gì có thể khiến nó giảm. Xu thế xã hội, rồi bộ máy chuyển dần sang phục vụ, cùng chấn chỉnh, đưa được người ưu tú vào bộ máy... mới giảm được.
Tôi cũng chỉ hy vọng năm 2015 sẽ giảm. Đó là niềm tin của một bộ trưởng, tôi nghĩ các cơ quan nghe mãi họ cũng hiểu. Dịp Tết mà đến thăm DN nhiều quá cũng không tốt...
Đừng so với chính bản thân mình
Trong 30 năm qua Việt Nam đã làm được rất nhiều việc. Nhưng ta không nên chỉ so dọc, tức chỉ so với chính chúng ta 30 năm trước. Trong cuộc đua phải so ngang với các nước bên cạnh, nước có cùng điều kiện với ta, xem 30 năm trước họ thế nào, bây giờ họ đang bứt phá ra sao. Thế mới thấy cái nào ta thành công, cái nào ta có thay đổi nhưng vẫn rất kém với bạn bè, khi đó ta mới tìm cách bứt lên được.
- Hai năm trước ông từng tuyên bố: đất nước này cần công khai, minh bạch và không được có tham nhũng, bởi vì đó là những thứ làm đất nước “chết” nhanh nhất. Giờ đây nhìn lại, ông thấy hai vấn đề trên có được cải thiện?
- Tôi nghĩ đã được cải thiện. Ít nhất các luật mới ban hành đã rất minh bạch, như Luật đấu thầu nói rõ đấu thầu là trọn gói, không có chuyện tăng, xin bổ sung vốn. Thực tế đấu thầu thuốc cũng thấy nay qua cơ chế đấu thầu mới đã giảm 30% giá thuốc cho dân.
Đó là xây dựng luật để muốn cũng không tham nhũng được. Những lời tôi đã tuyên bố và việc Bộ KH-ĐT làm hoàn toàn thống nhất với nhau. Chúng tôi đã làm hết mình cho việc minh bạch để không ai có thể gây khó khăn cho dân.
Các ngành khác tôi nghĩ họ cũng làm như vậy. Tất nhiên việc thực thi còn cần quá trình. Nếu cứ tiếp tục làm theo hướng này thì tham nhũng, tiêu cực sẽ giảm thiểu.
- Năm 2015 luật mới cởi mở, thông thoáng, nhưng nhiều DN cho biết họ chưa thật sự đặt niềm tin, chưa mạnh dạn bỏ vốn ra làm ăn... Bộ trưởng có lời khuyên nào dành cho họ?
- Để lấy lại niềm tin đã mất không đơn giản, vì đúng là có thời gian chủ trương hay nhưng làm không như lời hứa. Giờ ta đã có hai luật mới cơ bản về kinh doanh là DN và đầu tư, phải làm sao để nó đi vào cuộc sống.
 |
|
Bộ trưởng BÙI QUANG VINH. |
Đó là chặng đường không trơn tru, dễ dàng. Sẽ phải đảm bảo các văn bản hướng dẫn thống nhất với luật. Đặc biệt, bộ máy, những cá nhân gây sự khó khăn phải được chế tài. Phải lập lại kỷ cương thực thi pháp luật ở Việt Nam.
Khi người ta thấy môi trường cải thiện, người dân sẽ bỏ tiền vào kinh doanh. Nếu những người này làm thuận lợi sẽ lôi kéo người sau.
Trước mắt sẽ phải đảm bảo các văn bản hướng dẫn tốt, triển khai tốt thực thi đến cấp tiếp cận người dân, DN...
- So sánh các chỉ số của ba khu vực kinh tế: nhà nước, DN FDI (vốn đầu tư nước ngoài) và dân doanh cho thấy khu vực FDI đang phình ra nhanh chóng, trong khi nhóm dân doanh teo tóp dần. Bộ KH - ĐT đã tham mưu cho Chính phủ để vực dậy khu vực dân doanh như thế nào?
- Năm 2014 khu vực FDI xuất khẩu chiếm 68% trong tổng 150 tỉ USD xuất khẩu của Việt Nam. Đây là điều đáng suy nghĩ. Nhìn từ góc độ thu hút đầu tư nước ngoài thì đây là thành công. Nhưng nhìn ở góc “sức khỏe” nền kinh tế thì đáng trăn trở.
DN Việt Nam mạnh mới tiếp thu được công nghệ mới của nước ngoài, mới tạo được thương hiệu Việt Nam.
Có thể sản phẩm Samsung đều ghi “made in Việt Nam” nhưng ai cũng nghĩ đó là sản phẩm Hàn Quốc chứ không phải Việt Nam. DN Việt Nam mạnh mới giúp Việt Nam tự chủ kinh tế. Tôi là bộ trưởng Bộ KH-ĐT, được giao thu hút đầu tư nước ngoài, nhìn thành quả thu hút đầu tư được đánh giá cao nhưng trong lòng tôi vẫn thấy chưa làm tốt.
Giai đoạn này ta vẫn cần DN FDI để tạo việc làm, ổn định tình hình. Chứ lâu dài phải chăm lo nhiều hơn phát triển DN trong nước, đặc biệt DN tư nhân. DN tư nhân phải thành động lực quan trọng nhất.
Nhiều người nói đến tư nhân là e ngại. Cái đó lạc hậu rồi. Nhà nước này của dân, do dân. Dân chúng ta làm lên lịch sử. DN tư nhân là của người dân, tại sao tư nhân không được ưu tiên bằng Nhà nước?
Vậy quan điểm của dân, do dân ở đâu? Nếu không phát triển được DN tư nhân, Việt Nam không bao giờ có tăng trưởng tốt, có nền kinh tế vững mạnh, tự chủ.
 |
|
Cần thêm những hỗ trợ từ các cơ quan quản lý để giúp doanh nghiệp, người dân mạnh dạn bỏ vốn làm ăn. Trong ảnh: sản xuất linh kiện ôtô tại công ty nhựa Sao Việt (Vĩnh Long). |
- Ông có thể nói rõ hơn các chính sách hỗ trợ khu vực DN tư nhân thời gian tới?
- Chúng tôi đang trình Chính phủ cuối năm 2015 sẽ làm Luật DN nhỏ và vừa, thực chất là DN tư nhân để quy tụ một số chính sách hỗ trợ.
Có năm mảng hỗ trợ: Thứ nhất, tạo nền tảng để DN hình thành thuận lợi nhất. Thứ hai, lập trường đào tạo cho doanh nhân. Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam phải làm cái này, chứ không phải sinh ra chỉ đưa DN đi thế giới tham quan đây đó. Không thể để DN cứ “tay không bắt giặc”.
Thứ ba là chính sách tín dụng cho DN nhỏ và vừa phải ưu tiên hơn, có quỹ và có hỗ trợ. Thứ tư là tạo thị trường cho họ. Cái này rất quan trọng. Thứ năm là cung cấp thông tin cho họ, hỗ trợ làm thương hiệu.
Điều trăn trở nhất của tôi là làm sao tạo môi trường ưu ái nhất cho DN Việt Nam. Ta đang làm những cái như vườn ươm DN, vườn ươm tài năng.
Tại Việt Nam nghe còn xa lạ, nhưng ở các nước họ làm tốt. Nghĩa là người dân chỉ cần có ý tưởng sẽ đến một trung tâm để được hỗ trợ từ tín dụng, trụ sở, phòng thí nghiệm, máy móc, giúp thử nghiệm... Hay Bộ KH-ĐT lập quỹ hỗ trợ DN nhỏ và vừa, năm nay đã cấp 500 tỷ đồng để hỗ trợ DN.
Ông PHẠM KHẮC HỒNG (phụ trách phát triển kinh doanh Công ty cổ phần điện tử Việt NamPCB):
Cần được tiếp cận công nghệ mới
Ngoài vốn, doanh nghiệp chúng tôi rất cần Nhà nước có nhiều chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.
Cụ thể là thành lập các trung tâm hỗ trợ giải quyết những vấn đề cốt lõi trong đầu tư như tư vấn công nghệ nhằm hỗ trợ doanh nghiệp có các giải pháp công nghệ mới, tiên tiến bắt kịp với nhu cầu của thị trường cao cấp.
Hay đào tạo về nhân lực, trong đó Nhà nước cần tổ chức các khóa đào tạo nâng cao về chuyên môn tiếp cận với các công nghệ mới. Đặc biệt, cần có chính sách ưu đãi để doanh nghiệp có thể đầu tư được các thiết bị hiện đại thông qua các chương trình bảo lãnh tín dụng vì doanh nghiệp nhỏ vẫn chưa thể tiếp cận được nguồn vốn từ kênh đầu tư này.
* Ông ĐỖ DUY THÁI (Chủ tịch HĐQT Công ty cổ phần thép Việt):
Công bằng trong môi trường kinh doanh
Với Luật đầu tư sửa đổi, tôi mong rằng Nhà nước không chỉ đặt mục tiêu tăng trưởng thu hút FDI, mà thay vào đó cần đề cập nguồn vốn đầu tư tư nhân là bao nhiêu, hướng phát triển thế nào...
Cho nên khi đã có mục tiêu là tập trung phát triển kinh tế tư nhân, xác định doanh nghiệp tư nhân sẽ là rường cột chính để phát triển kinh tế đất nước, nhất thiết Chính phủ phải có chính sách đi kèm để phát triển cho bằng được mục tiêu đã đề ra.
Trong đó, nhất thiết Chính phủ phải tạo ra được sự công bằng trong môi trường kinh doanh, cũng như có kế hoạch phát triển đúng đắn cho các ngành nghề đã quy hoạch. Ở các nước như Nhật, Hàn Quốc, thậm chí Trung Quốc, ngành thép chỉ do các doanh nghiệp trong nước đảm nhận, các doanh nghiệp nước ngoài sẽ không dễ dàng vào được lĩnh vực này.
* Ông PHẠM NGỌC THÁI (Tổng giám đốc Công ty bánh kẹo Phạm Nguyên):
Hỗ trợ phát triển công nghiệp phụ trợ, sản xuất sẽ bền vững
Là doanh nghiệp đi lên từ cơ sở sản xuất gia đình với chỉ vài công nhân, đến nay công ty chúng tôi đã phát triển với hai nhà máy, hơn 1.000 công nhân viên. Từ trước đến nay, chúng tôi chưa có suy nghĩ nhờ cậy hay tâm lý chờ đợi hỗ trợ mà chủ động xoay xở. Tuy nhiên trong giai đoạn mới, những chính sách hỗ trợ kịp thời từ cơ quan quản lý rất cần thiết.
Năm nay, chúng tôi đang có kế hoạch phát triển thêm nhiều sản phẩm mới và tiến ra thị trường phía Bắc, mở rộng thị phần. Lợi thế cạnh tranh của hàng Việt Nam với hàng công ty đa quốc gia vẫn là giá tốt, chất lượng đảm bảo, nhưng khi đưa hàng ra Bắc thì lợi thế này không còn do chi phí vận chuyển tốn kém.
Tôi đang nghĩ đến kế hoạch nâng cấp dây chuyền sản xuất ở khu vực này. Nếu đầu tư máy móc hoàn chỉnh cũng mất gần 3 triệu USD. Đáng tiếc, có nhiều thiết bị, máy móc có thể sản xuất ở Việt Nam nhưng chúng tôi phải nhập khẩu vì không thể tìm ra khiến giá cả tăng cao.
Ngay trong nguyên liệu sản xuất như đường, bột... phải nhập khẩu khiến doanh nghiệp phải tốn ngoại tệ cũng như khó đảm bảo ổn định nguồn cung, giá cả trước các biến động bên ngoài.
Vì vậy, các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, nếu có, theo tôi cần tập trung vào ngành phụ trợ, tự chủ sản xuất, hạn chế nhập khẩu. Một khi ngành này phát triển mới tạo sự phát triển bền vững cho các doanh nghiệp sản xuất.
Ngoài ra, các chính sách cũng phải dễ hiểu, quy định rõ ràng để doanh nghiệp tuân thủ, tránh bị nhũng nhiễu, phiền hà, phát sinh chi phí không cần thiết.
Trong định hướng mới, doanh nghiệp cũng phát triển thị trường xuất khẩu, chủ yếu ra các nước trong khu vực ASEAN. Nếu có một chương trình hỗ trợ đưa hàng Việt Nam ra các nước này cũng sẽ giúp các doanh nghiệp Việt Nam bớt khó khăn hơn khi đem hàng ra bên ngoài.
* Bà NGUYỄN KIM HƯƠNG (giám đốc Công ty TNHH thương mại Ngô Minh):
Lãi suất ổn định mới yên tâm mở rộng sản xuất
Từ trước đến nay mặt hàng gia dụng của công ty chúng tôi không ngán cạnh tranh với hàng Trung Quốc. Tuy nhiên năm qua, chúng tôi khá chật vật cạnh tranh với hàng Thái Lan tràn vào. Điều bất công là phần lớn hàng này đều sản xuất ở Trung Quốc nhưng được gắn mác thương hiệu Thái Lan.
Nhiều người tiêu dùng hỏi chúng tôi sao hàng Thái mẫu mã đẹp hơn mà giá chỉ bằng hàng Việt Nam. Một số nhà bán lẻ cũng lo lắng vì hàng Thái lên kệ quá nhiều, đi theo làn sóng đầu tư của nhà đầu tư nước này vào Việt Nam. Vì vậy, rất mong Nhà nước thông tin rõ ràng để giúp người tiêu dùng hiểu và lựa chọn đúng sản phẩm.
Năm 2015, các doanh nghiệp Việt Nam như chúng tôi phải thay đổi chiến lược cạnh tranh, không còn tập trung vào giá mà cải tiến chất lượng theo yêu cầu, thị hiếu của khách hàng. Chính sách hỗ trợ tốt nhất là giữ ổn định tình hình kinh tế vĩ mô như hiện nay với mức lãi suất thấp, ổn định để doanh nghiệp yên tâm vay vốn đầu tư sản xuất. Các doanh nghiệp nước ngoài có tiềm lực kinh tế rất mạnh, nếu mình yếu vốn thì khó cạnh tranh nổi.
T.V.NGHI - NHƯ BÌNH ghi
