Mỹ tuyên bố diệt thủ lĩnh Al Qaeda, gia đình nói chỉ là ông chăn cừu

Quân đội Mỹ đang đối mặt với sự hoài nghi sau khi tuyên bố tiêu diệt thành công một thủ lĩnh cấp cao của Al Qaeda ở miền Tây Bắc Syria. Gia đình người này khẳng định ông không có liên hệ với các tổ chức khủng bố.

Trả lời Washington Post, gia đình và 6 người quen của người chết - ông Lotfi Hassan Misto, 56 tuổi - cho biết ông làm nghề nông và có cuộc sống bình dị tại một thị trấn nhỏ có tên Qorqanya ở miền Tây Bắc Syria trước khi chết trong cuộc tấn công bằng tên lửa Hellfire hôm 3/5.

Cuộc không kích tại Syria do Bộ Tư lệnh Trung tâm thuộc Bộ Quốc phòng Mỹ giám sát. Chỉ vài giờ sau vụ tấn công, cơ quan này tuyên bố rằng cuộc không kích bằng máy bay không người lái Predator đã tiêu diệt thành công "một thủ lĩnh cấp cao của Al Qaeda" mà không công bố bất kỳ bằng chứng hay thông tin cụ thể nào.

Lúc này, hai quan chức quốc phòng Mỹ trả lời Washington Post cho biết nội bộ Lầu Năm Góc đang xuất hiện những hoài nghi về mục tiêu của cuộc không kích trên.

"Chúng tôi không còn cảm thấy chắc chắn vụ tấn công đã tiêu diệt một thủ lĩnh của Al Qaeda", một trong hai vị quan chức cho hay.

Người còn lại bày tỏ quan điểm có đôi chút khác biệt, cho rằng "tuy người bị sát hại không phải mục tiêu ban đầu của cuộc không kích, Bộ Quốc phòng Mỹ tin đây vẫn là nhân vật có liên hệ với Al Qaeda".

Nhiều câu hỏi chưa có lời giải

Kể từ sau vụ tấn công, giới chức quốc phòng Mỹ đã từ chối trả lời câu hỏi về mục tiêu ban đầu của cuộc không kích, về sai lầm mà lực lượng này mắc phải, hay về việc liệu một lãnh đạo khủng bố cấp cao đã trốn thoát.

Một câu hỏi nữa được đặt ra là tại sao giới chức Bộ Quốc phòng giữ lập trường rằng Misto là một thành viên của Al Qaeda, bất chấp việc gia đình ông phủ nhận điều này.

Michael Lawhorn, người phát ngôn Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ, nói cơ quan này biết về thông tin cho rằng có dân thường thiệt mạng trong cuộc không kích hôm 3/5 và đang đánh giá tình hình.

Ông Lotfi Hassan Misto, người thiệt mạng trong cuộc không kích của quân đội Mỹ hôm 3/5. Ảnh: Misto family.

"Chúng tôi coi những cáo buộc như trên là rất nghiêm trọng và đang điều tra nhằm quyết định liệu hành động của Bộ Tư lệnh Trung tâm Mỹ có gây hại cho dân thường hay không", ông Lawhorn phát biểu hôm 18/5.

Thông thường, Bộ Quốc phòng Mỹ sẽ mở rộng cuộc điều tra nếu thu thập đủ bằng chứng đáng tin cậy về nạn nhân là dân thường trong các chiến dịch, khiến một số người đặt câu hỏi liệu những thông tin dẫn đến vụ tấn công đã được kiểm chứng đầy đủ hay chưa.

Vào năm 2022, đối mặt với những cáo buộc bao che cho quân đội Mỹ khi hành động của lực lượng này khiến dân thường thiệt mạng, chính quyền Tổng thống Joe Biden đã cam kết sẽ có biện pháp giảm thiểu rủi ro và minh bạch thông tin khi những vụ việc tương tự xảy ra.

Các cuộc điều tra của nhiều cơ quan truyền thông đã kết luận rằng việc thiếu thông tin tình báo và ra quyết định mang tính chủ quan của quân đội Mỹ đã gây ra nhiều sai lầm đáng trách, bao gồm cuộc không kích vào năm 2021 tại Afghanistan, khiến 10 dân thường, trong đó có 7 trẻ em thiệt mạng.

Tờ Washington Post đã cung cấp cho 4 chuyên gia về khủng bố thông tin về Misto và nơi ông sinh sống. Sau cuộc không kích ở thị trấn Qorqanya, những người này được yêu cầu tìm kiếm thông tin về ông Misto trên các nền tảng trò chuyện thường được phần tử khủng bố sử dụng.

Họ không tìm thấy bất kỳ thông tin nào liên quan đến Misto. Các chuyên gia cũng nhận định việc một lãnh đạo cấp cao của Al Qaeda sinh sống ở Qorqanya là điều bất hợp lý do nơi đây được kiểm soát bởi một tổ chức đối lập là Hayat Tahrir al-Sham (HTS).

Cuộc không kích nhằm vào khu vực gần nhà và trang trại gà của ông Misto. Tọa độ của nơi này được tờ Washington Post chia sẻ với một quan chức quốc phòng, người nói rằng đây là nơi mà Al Qaeda "có sự quan tâm". Tuy nhiên, người này từ chối chỉ ra một tòa nhà cụ thể nằm trong tầm ngắm của chính phủ Mỹ.

Hàng xóm của Misto cho biết các phần tử cực đoan không hoạt động gần khu dân cư của họ.

Cuộc không kích

Chi tiết về những gì diễn ra trước và sau vụ không kích được thu thập từ các cuộc phỏng vấn với gia đình và hàng xóm của Misto cũng như hình ảnh được Lực lượng Phòng vệ Dân sự Syria - còn được gọi là tổ chức "Mũ bảo hiểm Trắng" cung cấp.

Hassan, con trai của ông, cho biết mọi thứ diễn ra như thường lệ vào sáng 3/5. Misto ở cùng gia đình ông vào khoảng 7h30. "Chúng tôi ăn sáng như mọi khi. Sau đó cha tôi đi chăn cừu", Hassan kể lại.

Máy bay không người lái MQ-9 Predator mang theo tên lửa Hellfire đã được sử dụng trong cuộc không kích khiến ông Misto thiệt mạng. Ảnh: US Army.

Sau một vài giờ làm việc, Misto quyết định ngồi nghỉ và dùng trà với anh trai. Họ tạm biệt nhau vào 11h30 và ông trở lại với công việc chăn nuôi đàn cừu.

Trên bầu trời, một chiếc máy bay không người lái MQ-9 Predator đang theo dõi từng bước chân của ông. Người dân trong khu vực cho biết đã nhìn thấy chiếc máy bay trên trong gần 2 tuần. Misto bị trúng tên lửa Hellfire chỉ 20 phút sau khi uống trà với anh trai.

Sau khi nghe thấy tiếng nổ, người dân trong thị trấn đã liên lạc với tổ chức Mũ bảo hiểm Trắng thông qua đường dây khẩn cấp. Một đội cứu hộ sau đó được cử đến hiện trường. Trong số này có người đem theo máy camera cá nhân.

Hình ảnh sau vụ tấn công cho thấy khoảng 10 người tụ tập xung quanh khi các nhân viên cứu hộ tới nơi. Những người này đều trong tâm trạng bàng hoàng.

Hai người cố gắng kéo Muhammed, một trong 10 người con của ông Misto, ra xa thi thể nạn nhân. Vợ của ông đã đến xác định danh tính thi thể cho các thành viên tổ chức Mũ bảo hiểm Trắng.

Thi thể của ông Misto, bị biến dạng và găm nhiều mảnh tên lửa, sau đó được chuyển đến bệnh viện trong thị trấn.

Sự hoài nghi của các chuyên gia về khủng bố

Theo Jerome Drevon, nhà phân tích cấp cao về phong trào thánh chiến Hồi giáo và các cuộc xung đột hiện đại của Tổ chức xử lý Khủng hoảng Quốc tế, khi một thủ lĩnh Al Qaeda bị sát hại, những người ủng hộ tổ chức này thông thường sẽ thông báo cái chết của nhân vật này trên mạng. Hành động trên nhằm thể hiện vị thủ lĩnh này là người tử vì đạo.

Người dân địa phương tập trung tại hiện trường của cuộc không kích hôm 3/5. Ảnh: Washington Post.

Nếu là một thành viên cấp thấp, những nhân vật có quan hệ gần gũi với người đã khuất sẽ lên tiếng, đồng thời cung cấp thông tin về quan hệ của người này với các nhóm cực đoan.

"Ngay sau vụ không kích, tổ chức Mũ bảo hiểm Trắng đã công bố tên tuổi và nghề nghiệp của nạn nhân. Những người dân địa phương cũng khẳng định ông Misto chỉ là một người nông dân, không tham gia hoạt động chính trị hoặc có liên hệ với các nhóm vũ trang", ông Charles Lister giám đốc về Syria, Chống khủng bố và Chủ nghĩa cực đoan tại Viện nghiên cứu Trung Đông cho biết.

"Việc những tuyên bố trên được đưa ra cùng lúc và với số lượng lớn là điều khá bất thường", ông nhận định.

HTS, nhóm vũ trang kiểm soát tỉnh Idlib của Syria, đã đến hiện trường vụ không kích và lấy đi một số bộ phận của tên lửa được sử dụng. Một người phát ngôn của HTS cũng khẳng định nạn nhân là người dân thường. HTS từng là một phần của Al Qaeda, nhưng đã tách ra thành tổ chức đối lập.

Trong các cuộc phỏng vấn, gia đình và hàng xóm của Misto cũng cảm thấy kỳ lạ trước cáo buộc rằng ông là thành viên Al Qaeda.

"Nếu họ khẳng định ông ấy là phần tử khủng bố hoặc họ đã tiêu diệt một thành viên của Al Qaeda, bọn họ đều là những người dối trá", anh trai của ông Misto cho biết.