Israel Ticas đang lái chiếc xe tải cảnh sát trên đường cao tốc đến thị trấn nhỏ ở San Luis Talpa, cách thủ đô El Salvador, San Salvador 40 km về phía Nam. Không lâu sau đó, Ticas phát hiện một thi thể bên lề đường. “Vừa bị giết thôi, vẫn còn quần áo”, ông quan sát. Thi thể này chưa bị lột đồ hay phân xác. Ticas nói nạn nhân có khả năng bị bắn tại chỗ đêm trước đó.
Năm 2015, các vụ giết người ở El Salvador tăng cao kỷ lục, khiến quốc gia này được xếp hạng nhất quán trong số các quốc gia bạo lực nhất thế giới.
Tội ác man rợ của các băng đảng
Ticas tự gọi mình là “luật sư cho người chết”. Là một nhà khoa học pháp y không qua trường lớp đào tạo, ông định vị và đào thi thể nạn nhân của các băng đảng (hay maras) và ghi lại tội ác của chúng. Như mọi khi, ông mang một khẩu súng lục trong túi xách.
Tuy nhiên, ông không đến đây để xem thi thể bên lề đường. Điểm đến của ông là một khu vực được băng đảng MS-13 ở địa phương dùng để hãm hiếp, tra tấn và hành quyết người dân. Nạn nhân của chúng bao gồm thường dân, thành viên băng đảng đối thủ Barrio 18 và các thành viên phá vỡ quy tắc nội bộ của MS-13. Sau vài phút, đoàn xe dừng lại ở một lưu vực khô cằn bên cạnh những cánh đồng. Sông chảy qua khu vực này trong những tháng mưa nhiều hơn.
Ticas đã tìm được 11 trong số 21 thi thể mà người cung cấp thông tin của ông nói đang được chôn cất tại đây.
 |
| Israel Ticas trong văn phòng của mình. Ông đứng trước hình ảnh của các thành viên trong nhóm và bản đồ El Salvador đánh dấu các địa điểm tội phạm bạo lực được trình báo. Ảnh: AP. |
Người cung cấp thông tin cho Ticas là một thanh niên gầy gò đeo mặt nạ trượt tuyết. Đêm xảy ra án mạng là lần đầu của anh ta. Anh ta được triệu tập đến địa điểm này và khi đến nơi, anh được yêu cầu đào một cái hố vì một phụ nữ sẽ bị giết. Người phụ nữ và chồng cô mới chuyển đến thị trấn và băng đảng nghi ngờ cặp vợ chồng có vấn đề với băng MS-13 ở nơi khác. Sau một cuộc “điều tra”, băng đảng khiến chồng cô “biến mất”. Quá đau buồn, người vợ đối mặt với băng này và dọa sẽ báo cảnh sát.
Người cung cấp thông tin phải cắt đầu cô ấy để chứng minh “mình là đàn ông”. Tuy nhiên, một thành viên của băng đảng đã lao tới và chém vào sau đầu cô bằng mã tấu. Cô đi khắp nhà như một thây ma, làm vấy máu trên tường. Thế là anh ta lại chém cô nhiều nhát.
Ticas hỏi người cung cấp thông tin nạn nhân chết trong nhà hay họ đã kết liễu cô tại khu chôn cất. Cô ấy rất đau đớn, người cung cấp thông tin nói, nhưng không chết. Họ cởi bỏ quần áo của cô và kéo cô vào đây, sau đó bắt đầu phân xác.
“Những gì chúng tôi tìm thấy mới chỉ là một phần tội ác của những kẻ man rợ này”, một cảnh sát trông chừng Ticas và đội của ông nói. Ông cũng đeo mặt nạ với một khẩu súng trường vắt trên vai phòng trường hợp băng đảng theo dõi họ. Gần đây, các băng đảng đã khiến nhiều cảnh sát, quân nhân và thành viên gia đình của họ “biến mất”.
 |
| Các thành viên của băng đảng MS-13 chờ trong phòng giam của họ tại nhà tù Chalatenango ở El Salvador. Ảnh: Reuters. |
Các vụ giết người vẫn xảy ra ở đây khi chính phủ thương lượng một thỏa thuận ngừng bắn giữa các băng đảng đối thủ. Thỏa thuận được cho là đã giảm một nửa tỷ lệ giết người. Trên thực tế, người cung cấp thông tin nói rằng các băng đảng đã học cách giấu xác nạn nhân trong những ngôi mộ bí mật. Ticas không được đào tạo chính thức về pháp y, và nhiều kỹ thuật ông sử dụng là do tự khám phá. Tuy nhiên, ông không phải là người duy nhất học hỏi trong quá trình này.
Ông nhận thấy rằng các băng đảng đã bắt đầu phân xác để chúng có thể vừa các hố nhỏ hơn, khó phát hiện hơn. Sau đó, chúng đâm dạ dày và cổ họng trước khi chôn xác để giải phóng khí bị mắc kẹt bên trong. Vì vậy, quá trình phân hủy sẽ để lại một lỗ trống nhỏ hơn.
Hậu quả từ chính sách của Mỹ
Người cung cấp thông tin đã sống ở Mỹ hơn một thập kỷ. Năm 2013, anh ta bị trục xuất sau khi bỏ lỡ một cuộc hẹn tại tòa. Ngay khi về nhà ở El Salvador, các thành viên của MS-13 đã xuất hiện trước cửa và bắt anh hợp tác. Ban đầu, anh chỉ là một người canh gác, nhưng sau đó, chúng nói rằng anh biết quá nhiều và sẽ phải tham gia vào băng đảng. Ở tuổi 24, anh đã thực hiện 31 vụ giết người. Anh vi phạm nội quy của băng đảng và bị chúng truy sát. Vì vậy, anh đã đến cảnh sát và nói rằng anh ta có thể cung cấp cho họ thông tin về 20 vụ giết người. Cho đến nay, 105 tên đã bị bắt nhờ sự hợp tác của anh ta.
Vấn đề băng đảng ở El Salvador là điển hình về tư duy thiển cận của các chính phủ ở Washington và San Salvador đã gây hậu quả thảm hại. Trong Thông điệp Liên bang đầu tiên của mình, Tổng thống Donald Trump đã lên án băng đảng man rợ MS-13, và kêu gọi Quốc hội “bịt kẽ hở chết người đã cho phép MS-13 và các tội phạm khác xâm nhập vào nước Mỹ”.
Băng đảng này là mối đe dọa Tổng thống Trump thích dùng để thuyết phục các cử tri Mỹ rằng nhập cư bất hợp pháp tạo thành khủng hoảng cấp bách và đe dọa đến an ninh quốc gia.
Tuy nhiên, nguồn gốc của các băng đảng này phức tạp hơn đáng kể. Băng MS-13 được thành lập vào những năm 1980 bởi những người tị nạn Salvador bị kẹt trong cuộc nội chiến tàn khốc ở quê nhà. Theo thời gian, các băng đảng chấp nhận thành viên có quốc tịch khác và mở rộng sang các thành phố khác của Mỹ. Ngày nay, băng MS-13 có không quá 10.000 thành viên ở Mỹ và chủ yếu chúng hoạt động như một băng đảng đường phố, chiến đấu giành quyền kiểm soát việc buôn bán ma túy ở địa phương.
Để đối phó sự tung hoành của MS-13 và giữa cuộc đàn áp nhập cư của Tổng thống Bill Clinton, Mỹ bắt đầu trục xuất những cư dân sinh ra ở nước ngoài bị kết án vì nhiều tội khác nhau. Hàng nghìn người bị gửi trở lại khu Tam giác phía Bắc - khu vực gồm các quốc gia Trung Mỹ El Salvador, Honduras và Guatemala - mỗi năm. Trong số đó có các thành viên của MS-13 và băng đối thủ, băng đảng Đường thứ tám, hay Barrio 18. Trong một khu vực quay cuồng vì nghèo đói, chiến tranh và bạo lực chính trị, cuộc đấu tranh sinh tồn và thống trị của những tên xã hội đen Mỹ này đã tạo ra một hiện tượng xã hội.
 |
| Tổng thống Donald Trump trong thông điệp Liên bang đầu tiên vào năm 2018, trong đó ông đã đề cập đến MS-13. Ảnh: Reuters. |
El Salvador từng có các băng đảng khu phố nhỏ, vô tổ chức. Tuy nhiên, nhiều người El Salvador nghĩ những vụ trục xuất hàng loạt này đã thay đổi mọi thứ trong nước. Nhiều người tin rằng Mỹ đã đẩy vấn đề của mình qua El Salvador. Những người bị trục xuất trở về với hình xăm, quần áo rộng thùng thình và văn hóa băng đảng, chiến thuật chiến tranh đô thị và mạng lưới tội phạm từ nhà tù. Các maras kể từ đó đã kéo ba thế hệ vào cuộc xung đột leo thang không có lối thoát.
Ngày nay, các quốc gia Tam giác phía Bắc có tỷ lệ giết người cao nhất thế giới và chiếm 75% số người di cư đến biên giới phía Nam nước Mỹ.
Chính phủ El Salvador và cơ quan thực thi pháp luật của họ cũng nhanh chóng ủng hộ quan điểm này. Theo số liệu của chính phủ Salvador, có 60.000 thành viên băng đảng và khoảng 10% dân số phụ thuộc hoặc liên kết với các băng đảng này trong quốc gia chỉ có hơn 6 triệu người.
Tuy nhiên, thực tế phức tạp hơn nhiều. Bạo lực tại đất nước này không chỉ là kết quả của chính sách trục xuất tội phạm của Mỹ. Cuộc nội chiến El Salvador và sự bất bình đẳng tiềm ẩn trong xã hội đã tạo điều kiện cho tình trạng này. Đối với cả hai yếu tố này, Mỹ thực sự có trách nhiệm đáng kể. Tình trạng này sẽ không được khắc phục bằng cách giết hoặc bỏ tù hàng loạt các thành viên băng đảng. Việc Mỹ trợ giúp cho El Salvador giải quyết các vấn đề gốc rễ của bạo lực trầm trọng thêm sau chiến tranh và hậu quả của nó là vô cùng cần thiết.
El Salvador là một trong những quốc gia phụ thuộc nhiều nhất vào kiều hối từ nước ngoài. Số phận của 200.000 công dân nước này cũng đang treo lơ lửng trong khi tòa án Mỹ quyết định liệu ông Trump có thẩm quyền thu hồi tư cách pháp lý của những người này hay không. Năm ngoái, chính quyền ông Trump đã ký các thỏa thuận với El Salvador, Guatemala và Honduras yêu cầu những người di cư đến Mỹ khi đi qua các quốc gia này phải xin tị nạn ở những nơi này trước. Trên thực tế, điều này có thể khiến người Trung Mỹ gần như không thể xin tị nạn ở Mỹ.
Những người bị ảnh hưởng bởi các thay đổi này sẽ có kết cục không mấy khả quan. Nhiều người sẽ ở lại Mỹ, sống và làm việc ngoài pháp luật. Những người khác sẽ bị buộc quay trở nơi họ sinh ra và gặp kết thúc có phần bạo lực. Trong số những người quay lại, sẽ có cả khách hàng và hàng hóa của các mạng lưới buôn lậu người đang bị kiểm soát bởi tội phạm có tổ chức. Các băng đảng sẽ chỉ phát triển mạnh mẽ hơn.
