Các lệnh trừng phạt của Mỹ và châu Âu vốn đã cấm việc kinh doanh vàng và kim cương Nga từ tháng 3. Nhưng trên thực tế, đá quý và kim loại quý của Nga vẫn có khả năng thâm nhập thị trường phương Tây, thông qua một mạng lưới trung gian toàn cầu khó kiểm soát.
Theo các nhà kim hoàn, phần lớn kim cương đã qua xử lý và đồ trang sức thành phẩm ở Mỹ thường được nhập khẩu từ các quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ. Nói cách khác, chúng có thể được đưa vào Mỹ một cách hợp pháp ngay cả khi nguyên liệu thô ban đầu đến từ Nga, theo Wall Street Journal.
Vì vậy, nhiều quan chức Mỹ đang yêu cầu thắt chặt kiểm soát. Cần có các biện pháp mạnh mẽ hơn để “đảm bảo Nga không thể sử dụng lượng vàng dự trữ của mình” tài trợ cho chiến dịch quân sự ở Ukraine, Hạ nghị sĩ Elissa Slotkin cho biết.
Mạng lưới trung gian rộng lớn
Nga chiếm khoảng 10% nguồn cung vàng và 30% nguồn cung kim cương toàn cầu. Nước này sở hữu kho vàng trị giá khoảng 140 tỷ USD, theo Hội đồng Vàng Thế giới.
Giá trị kho kim cương của Moscow chưa được xác định, nhưng các nhà phân tích trong ngành trang sức dự đoán cũng có độ lớn tương tự.
 |
| Một công nhân nấu chảy vàng tại một nhà máy ở Nga vào năm 2021. Ảnh: Bloomberg. |
Mỹ nhắm mục tiêu vào kim cương Nga từ những tuần đầu khi xung đột nổ ra ở Ukraine.
Vào tháng 3, “Đạo luật ngăn chặn vàng Nga” được đưa ra trước Quốc hội Mỹ. Theo đó, công dân nước này bị cấm mua bán hoặc giao dịch bằng vàng Nga với công dân nước ngoài. Tuy nhiên, đạo luật này chưa được thông qua.
Đến tháng 4, Washington đặc biệt trừng phạt Alrosa - nhà sản xuất kim cương khổng lồ có 1/3 cổ phần do nhà nước Nga trực tiếp sở hữu. Công ty này chịu trách nhiệm 90% tổng nguồn cung kim cương của Moscow. Ngoài Mỹ, Liên minh châu Âu (EU) cũng đã trừng phạt vàng và đồ trang sức của Nga.
Tuy nhiên, các lệnh trừng phạt vẫn có những sơ hở. Một nhóm đại biểu quốc hội lưỡng đảng đã viết thư cho chính quyền ông Biden, cảnh báo về những lỗ hổng trong việc kiểm soát dòng chảy trang sức, đặc biệt là nhập khẩu kim cương Nga qua các nước thứ ba.
Cụ thể, nguồn gốc thực sự của vàng và kim cương thường rất khó phân biệt, chẳng hạn vàng của Nga có thể được sử dụng trong đồ trang sức sản xuất ở Thổ Nhĩ Kỳ hoặc kim cương Nga được đánh bóng ở Ấn Độ trước khi tái xuất.
Song, vấn đề này có thể được giải quyết nếu các nhà kim hoàn và người tiêu dùng Mỹ yêu cầu truy xuất nguồn gốc đầy đủ, những người trong ngành cho biết.
“Vàng và kim cương đều rất dễ khai thác. Người tiêu dùng cần biết rằng họ có thể đang tài trợ cho 'chiến dịch' ở Ukraine” nếu mua sản phẩm từ các cửa hàng không xác thực chuỗi cung ứng, bà Susan Wheeler, nhà thiết kế trang sức tại Chicago, cho biết.
Các đại biểu đã kêu gọi Bộ Tài chính thay đổi cách xác định xuất xứ và làm việc với các quốc gia như Ấn Độ, để ngăn chặn việc nước này làm trung gian phân phối tài sản bị trừng phạt của Moscow.
"Quá nhiều sự nhập nhằng"
Tuy nhiên, trong một ngành công nghiệp toàn cầu chủ yếu gồm các doanh nghiệp nhỏ với mạng lưới trung gian rộng lớn, “có quá nhiều sự nhập nhằng trong chuỗi cung ứng”, Christina Miller, một nhà tư vấn trang sức bền vững, và là thành viên của Sáng kiến Minh bạch Vàng Toàn cầu (GGTI), cho biết.
“Điều đáng lo ngại là nếu (các chính trị gia) không hiểu cách thức hoạt động của ngành trang sức, họ có thể lầm tưởng rằng họ đang đạt được điều gì đó”, bà Miller nói.
 |
| Một người mua nhẫn kim cương trong cửa hàng Tiffany & Co. ở New York, Mỹ. Ảnh: Reuters. |
Do đó, GGTI đang kêu gọi các nhà hoạch định chính sách tăng cường trừng phạt bằng cách giải quyết các lỗ hổng, đồng thời quy định việc sử dụng nguyên liệu của Nga là bất hợp pháp ngay cả khi thông qua nước thứ ba.
Vào tháng 4, tổ chức Sáng kiến Toàn cầu Chống Tội phạm Có Tổ chức Xuyên Quốc gia (trụ sở tại Thụy Sĩ) cảnh báo rằng các công ty và cá nhân Nga bị trừng phạt có khả năng đã bán vàng trên thị trường chợ đen, bằng cách chuyển nguồn cung sang các nước thứ ba.
Trong khi đó, các công ty lớn của phương Tây thường dựa vào các tổ chức độc lập như Hội đồng Trang sức có trách nhiệm (trụ sở tại Anh), để chứng nhận đá quý và kim loại quý đủ điều kiện về mặt đạo đức. Tuy nhiên, xung đột ở Ukraine đã khiến hệ thống này rơi vào tình trạng căng thẳng.
Vào tháng 3, hội đồng đã từ chối yêu cầu đình chỉ hoạt động của Alrosa, khiến một số nhà kim hoàn hàng đầu thế giới - bao gồm Kering, Pandora A/S, Cartier, Compagnie Financière Richemont - quyết định rời khỏi tổ chức.
Giám đốc điều hành của hội đồng cũng từ chức. Đến tháng 4, Alrosa đã tự đình chỉ hoạt động trong hội đồng này.
Một số công ty kim hoàn lớn cũng tuyên bố rằng họ đang hành động đối với đá quý của Nga. Chủ sở hữu của Tiffany & Co., tập đoàn LVMH Moët Hennessy Louis Vuitton, cho biết họ đang làm việc để dừng chuỗi cung ứng kim cương Nga. Nhà điều hành cửa hàng trang sức Mỹ Signet Jewelers Ltd. cũng cho biết sẽ ngừng mua kim cương của Moscow.
Các công ty kim hoàn nhỏ hơn của Mỹ cũng đang cố gắng điều chỉnh. Bob Goodman, một nhà kim hoàn ở Zionsville (Mỹ), chia sẻ: “Tôi chưa bao giờ nghĩ rằng nguồn cung vàng và kim cương từ Nga có vấn đề”. Nhưng giờ đây, điều này đã thay đổi.
Ông đã yêu cầu các nhà cung cấp kim cương có trụ sở tại New York đảm bảo rằng ông sẽ không nhận thêm bất kỳ viên đá quý nào có nguồn gốc từ Nga. Ông Goodman cũng chỉ mua vàng từ những nơi có thể truy xuất nguồn gốc.
Tuy nhiên, vàng có thể truy xuất nguồn gốc đầy đủ thường có giá cao hơn khoảng 20%. Do đó, nhiều nhà kim hoàn Mỹ có thể lo ngại về tỷ suất lợi nhuận của họ hơn là nguy cơ tài trợ cho các cuộc xung đột ở xa, ông Goodman cho biết.
“Tôi đã nghe rất nhiều lời bào chữa” từ những người thợ kim hoàn không màng đến nguồn gốc đá quý và kim loại quý của họ. "Và điều đó thật đáng lo ngại”, ông nói.
