Tove Jansson là họa sĩ truyện tranh, nhà văn được hâm mộ khắp thế giới. Bà đã được nhận Giải Hans Christian Andersen năm 1966 vì những đóng góp cho văn học viết cho thiếu nhi.
Có cha mẹ đều là nghệ sĩ, Jansson được theo học mỹ thuật từ năm 1930 đến năm 1938 tại Stockholm, Helsinki và sau đó là Paris. Bà đã có triển lãm tranh riêng đầu tay năm 1943. Cùng lúc đó, bà cũng viết các truyện ngắn và bài báo để cho xuất bản, cũng như vẽ minh họa cho bìa sách và các mục đích khác. Bà vẫn tiếp tục làm công việc họa sĩ trong suốt cuộc đời mình, song song với viết văn.
Bà nổi tiếng ở nhiều lĩnh vực, nhưng hầu hết người hâm mộ của Jansson đã biết đến bà qua Mumi, một loài thân thiện do bà sáng tạo. Đó là những sinh vật màu trắng có hình dạng giống hà mã, và là chủ đề của chín cuốn sách bán chạy nhất của Jansson.
 |
| Bộ truyện Mumi đã xuất bản toàn tập ở Việt Nam, được đông đảo độc giả thiếu nhi say mê. Ảnh: Báo quốc tế. |
Mumi là thế giới “trốn thoát thực tại” của Tove Jansson
Trong bối cảnh Chiến tranh thế giới bắt đầu diễn ra, bà đã đấu tranh để hoàn thành một tác phẩm mà bà hi vọng sẽ trở thành kiệt tác. Đó là một bức tranh lớn thể hiện sự căng thẳng về mặt tâm lý của chính gia đình bà.
Bức tranh được trưng bày và bị đánh giá là đáng thất vọng đã khiến Jasson đau khổ. Bà viết trong nhật ký: “Tài sản lớn nhất của tôi là vẽ tranh, nhưng nó thất bại hoặc tôi thất bại”.
Chính trong những năm đầy biến động này, Jasson đã sáng tạo nên Mumi. Những sinh vật Mumi sống cùng nhau trong làng Mumi yên bình, xanh tươi, nhưng thường xuyên ham thích những cuộc phiêu lưu vượt ra ngoài biên giới ngôi làng.
Bà đã vẽ rất nhiều Mumi, nhưng ban đầu bà cảm thấy hoài nghi về chính bản thân mình. Thậm chí có nhiều khi bà cảm thấy bất lực chán nản, và bỏ những bức vẽ trong góc nhà nhiều năm.
 |
| Hình ảnh nhân vật Mumi do Jansson sáng tạo. Ảnh chụp từ sách. |
Khi chiến tranh kết thúc, năm 1945, nhờ sự thúc giục của một người bạn, cuối cùng bà đã xuất bản những câu chuyện và hình ảnh dưới dạng một cuốn sách, The Moomins and the Great Flood (Mumi và trận đại hồng thủy). Cuốn sách tiếp theo về Mumi được xuất bản là Comet in Moominland (Mumi và sao chổi).
Ở hai cuốn sách này, gia đình Mumi đều phải đối diện với nguy hiểm, với tâm trạng lo lắng, căng thẳng, nhưng sau cùng, mỗi Mumi đều được an toàn và vui vẻ.
Khi ra đời những cuốn sách về Mumi đã lập tức nổi tiếng. Mumi bắt đầu xuất hiện ở hơn một trăm tờ báo trên thế giới. Có một chương trình truyền hình ở Thụy Điển, một phim hoạt hình ở Nhật Bản và vô số hàng hóa được sản xuất in hình Mumi.
Giống như nhiều nghệ sĩ thời hậu chiến, bà bị cuốn hút vào chủ nghĩa hư vô hoặc bất kỳ phong trào nào lấy cảm hứng từ Freud, với những hình ảnh mơ mộng, hoang dã.
Trong một lá thư, bà kể, chủ nghĩa siêu thực đã quyến rũ bà và bà khao khát tạo ra một thế giới để xoa dịu mỗi chúng ta, thế giới dịu dàng, kỳ bí và đẹp đẽ.
Trong tất cả những phóng viên của mình, nhiếp ảnh gia người Nga gốc Do Thái Eva Konikoff là người mà Jansson bộc lộ bản thân mình nhiều nhất. Hai người gặp nhau khi đi du lịch trong cùng một nhóm nghệ thuật Helsinki lúc ở độ tuổi hai mươi. Đến năm 1941, khi Konikoff trốn sang Hoa Kỳ, họ bắt đầu viết thư cho nhau. Nhờ có những lá thư này, tâm tư của Tove Jansson được thể hiện sâu sắc và chân thật.
 |
| Vivica Bandler, người tình phụ nữ đầu tiên của Tove Jansson. Ảnh: Pinterest. |
Tôi đã yêu điên cuồng một người phụ nữ
Tove Jansson đã sống cùng với một người phụ nữ trong 45 năm và có nhiều mối quan hệ đồng tính trước đó. Bà làm điều này hoàn toàn công khai, không bao giờ cố gắng che giấu danh tính tình dục của mình, ngay cả khi nó không được xã hội chấp nhận vào thời điểm đó.
Bước ngoặt đặc biệt đầu tiên trong cuộc đời của Jasson xuất hiện vào năm 1946. Khi cuốn sách Mumi được xuất bản lần đầu tiên, anh trai bà, Lars đã giới thiệu bà với giám đốc nhà hát, Vivica Bandler. Bà tâm sự về ấn tượng dành cho Bandler trong lần gặp đầu tiên: “Tôi nhìn thấy một cô gái quý tộc cao lớn với cái mũi nổi bật, lông mày thẳng dày và cái miệng đầy thách thức”.
Một tình cảm mạnh mẽ đã kết nối hai người với nhau.Họ đã bắt đầu tình cảm yêu đương, dù Jansson khi ấy đang có bạn trai và Bandler đã kết hôn.
Jansson mô tả trải nghiệm tình yêu với một người phụ nữ lần đầu tiên: “Nó đến như một bất ngờ lớn. Giống như tìm một căn phòng mới và kỳ diệu trong một ngôi nhà cũ. Đột ngột bạn bước vào và thấy nó ở đó, bạn tự hỏi, tại sao từ trước đây bạn chưa bao giờ biết nó tồn tại...
Cuối cùng tôi cũng trải nghiệm bản thân mình như một người phụ nữ, nơi tình yêu được quan tâm, lần đầu tiên nó mang lại cho tôi sự bình yên và ngây ngất.
Vào tháng 12/1946, khi Tove Jansson 32 tuổi, bà đã viết những lời sau đây cho người bạn lâu năm, Eva Konikoff:
“Một cái gì đó đã xảy ra với tôi mà tôi nhận ra rằng tôi phải nói với bạn. Tôi rất hạnh phúc, rất phấn khởi và nhẹ nhõm. Bạn biết tôi cảm thấy như vợ Atos, và tôi mong tôi sẽ luôn như vậy. Nhưng điều đã xảy ra là tôi yêu một phụ nữ điên cuồng.
Và dường như mọi chuyện đối với tôi hoàn toàn tự nhiên và chân thật - không có vấn đề gì về nó cả. Tôi cảm thấy tự hào và vui mừng. Những tuần cuối cùng này giống như một điệu nhảy dài của cuộc phiêu lưu phong phú, dịu dàng, mãnh liệt - một cuộc thám hiểm vào các lĩnh vực mới của sự đơn giản và vẻ đẹp tuyệt vời”.
Dù sau đó, mối tình kết thúc nhưng họ vẫn giữ một tình bạn chân thành với nhau. Đó là mối tình Jansson luôn trân trọng, bà từng viết trong lá thư gửi người bạn Eva rằng: “Tôi sẽ đem theo tình cảm ấy cho đến khi chết đi”.
 |
| Tuulikki Pietilä và Tove Jansson. Ảnh: Pinterest. |
Mối tình cuộc đời suốt 45 năm
Trong những năm sau đó, Jansson dường như mải miết yêu đương để tìm kiếm bản thân mình. Bà có mối quan hệ với cả nam và nữ trong khi vẫn cố gắng cân bằng thời gian giữa vẽ tranh và thực hiện các câu chuyện về Mumi.
Khi bà gặp nhà điêu khắc và Tuulikki Pietilä tại một bữa tiệc Giáng sinh năm 1955, bà sớm nhận ra mình đã tìm thấy tình yêu của đời mình.
“Tôi cảm thấy giống như một khu vườn mà cuối cùng đã được tưới nước, và những bông hoa của tôi có thể nở hoa” Jansson viết cho Tuulikki Pietilä vào mùa hè năm 1956.
Tuulikki, có biệt danh là Tooti, là nguồn cảm hứng cho nhân vật Too-ticky, người xuất hiện trong cuốn sách Mumi thứ sáu Moominland Midwinter (1958).
Ở Tuulikki Pietilä, Tove Jansson đã tìm thấy một người yêu tự do giống như bà, và điều quan trọng không kém, một người hiểu và tôn trọng vị trí trung tâm mà nghệ thuật chiếm lĩnh trong cuộc đời bà. Ở Tuulikki, Jansson có thể tìm thấy sự an tâm, sau nhiều năm tìm kiếm danh tính của bà.
“Tôi yêu bạn như bị mê hoặc, và tôi không sợ bất cứ điều gì trong cuộc sống dành cho chúng ta”, Jansson viết vào tháng 6/1956.
Tove và Tuulikki là người tình trọn đời, sống cùng nhau 45 năm tại các xưởng phim liền kề ở Helsinki và trên đảo Klovharu xa xôi ở Vịnh Phần Lan, nơi đã lưu giữ những ký ức tuyệt đẹp về tình yêu của hai người.
Mặc dù Tove Jansson chưa bao giờ là một nhà hoạt động đồng tính, thông qua nghệ thuật táo bạo và lựa chọn cuộc sống dũng cảm của mình, bà vẫn là nguồn cảm hứng cho những người đồng tính trên toàn thế giới.
