Lãnh đạo nhiều quốc gia đã chia buồn và thông báo treo cờ rủ để tưởng nhớ chính khách người Nhật. Nhưng tại Trung Quốc và Hàn Quốc, phản ứng lại có nhiều khác biệt khi hai quốc gia từng có nhiều mâu thuẫn với Nhật Bản trong các vấn đề lịch sử.
Khi còn tại chức vào năm 2015, ông Abe đã ký một thỏa thuận với Hàn Quốc, qua đó Nhật Bản thừa nhận “danh dự và phẩm giá” của phụ nữ “đã bị tổn thương nghiêm trọng trong chiến tranh”. Song trong nhiệm kỳ của ông, Tokyo cũng phủ nhận các cáo buộc từng cưỡng bức phụ nữ làm nô lệ tình dục thời chiến.
Vài ngày sau khi từ chức hồi năm 2020, ông Shinzo Abe đã viếng thăm đền Yasukuni, địa danh gây tranh cãi bởi nơi đây thờ 14 tội phạm chiến tranh của Nhật.
Trung Quốc và Hàn Quốc coi đền Yasukuni là biểu tượng cho quá khứ quân phiệt hiếu chiến của Tokyo.
Vừa là đối tác, vừa là đối thủ
Vài giờ sau khi ông Abe bị bắn, một số người dùng mạng xã hội tại Trung Quốc phản ứng khác thường khiến một số nhân vật có ảnh hưởng phải kêu gọi mọi người tôn trọng cố thủ tướng Nhật Bản.
Ngày 10/7, ông Tập Cận Bình gửi lời chia buồn đến Thủ tướng đương nhiệm Fumio Kishida cũng như gia đình ông Shinzo Abe. Ông Tập cho hay cựu thủ tướng Nhật Bản đã “đóng góp tích cực” vào phát triển quan hệ song phương. Bộ Ngoại giao Trung Quốc từ chối bình luận về làn sóng chế giễu ông Abe trên mạng xã hội.
Bắc Kinh phải đối mặt với việc cân bằng quan hệ ngoại giao với Tokyo, nhưng không làm mất lòng những người theo chủ nghĩa dân tộc tại Trung Quốc.
Victor Gao, nhà bình luận chính trị tại Bắc Kinh, ca ngợi ông Abe đã chọn Bắc Kinh làm nơi công du đầu tiên trong cương vị thủ tướng, đồng thời đã thúc đẩy chính sách đối ngoại độc lập khỏi Mỹ.
 |
| Đại sứ quán Nhật Bản tại Bắc Kinh treo cờ rủ sau khi ông Abe bị ám sát. Ảnh: AP. |
Ngoài ra, bất chấp mâu thuẫn lịch sử, hai nước có mối liên hệ kinh tế chặt chẽ với nhau, và Nhật Bản là nguồn đầu tư nước ngoài lớn thứ ba của Trung Quốc.
Tuy vậy, hình ảnh của ông Abe tại Trung Quốc xấu đi khi ông thúc đẩy việc tăng cường vai trò chủ động của quân đội Nhật Bản, một nỗ lực kiềm chế Bắc Kinh, theo ông Gao. Cựu thủ tướng Nhật cũng là kiến trúc sư cho nhóm Bộ Tứ (Quad) - cùng Mỹ, Ấn Độ, Australia.
Sau khi từ chức vào năm 2020, ông Abe vẫn thường xuyên chỉ trích các hoạt động hung hăng của Trung Quốc tại Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ông kêu gọi Washington quyết đoán về vấn đề Đài Loan và dừng việc “mơ hồ chiến lược”, khi Bắc Kinh liên tục để ngỏ khả năng tấn công hòn đảo.
Ông Abe cũng được cho là sắp xếp việc chuyển giao vaccine Covid-19 đến Đài Loan trong thời điểm hòn đảo này đối mặt với số ca nhiễm tăng đột biến.
Những nỗ lực trên đã khiến quan hệ giữa ông Abe với nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn xích lại gần hơn. Vào tối 8/7, tòa tháp 101 tầng ở Đài Bắc đã thắp sáng với những thông điệp tưởng nhớ và cảm ơn ông Abe.
Quan hệ với Hàn Quốc
Quan hệ Nhật Bản - Hàn Quốc trong nhiệm kỳ của ông Abe còn phức tạp hơn. Cựu lãnh đạo Nhật Bản đã hạ thấp mức độ nghiêm trọng của các cáo buộc rằng Nhật Bản từng dùng người Hàn Quốc làm lao động cưỡng bức thời chiến.
Dù vậy, Nhật Bản và Hàn Quốc lại gắn bó và có quan điểm chung về mối đe dọa an ninh từ chương trình hạt nhân của Triều Tiên. Seoul và Tokyo cũng chia sẻ một số quan ngại chung về Trung Quốc.
Tổng thống Hàn Quốc Yoon Suk Yeol đã cam kết tăng cường quan hệ với Nhật Bản. Hôm 8/7, ông gửi hoa và lời chia buồn đến gia đình ông Abe.
 |
| Ông Shinzo Abe (phải) gặp cựu Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae In năm 2018. Ảnh: Bloomberg. |
Trong khi đó, cựu Thủ tướng Hàn Quốc Lee Nak Yon cho biết hai nước Nhật - Hàn không phải lúc nào cũng đồng thuận về vấn đề chính trị và ngoại giao. "Nhưng chúng tôi phát triển sự gắn kết dựa trên lòng tin”.
