 |
Theo Forbes, hồi tháng 10/2020, startup Stripe (có trụ sở tại Mỹ) thông báo sẽ mua lại Paystack, một nền tảng thanh toán của Nigeria. Paystack được mệnh danh là "Stripe châu Phi" do tập trung vào đơn giản hóa trải nghiệm thanh toán trực tuyến và ngoại tuyến cho người tiêu dùng trong khu vực.
Paystack không phải startup duy nhất được các nhà đầu tư nước ngoài để mắt. Chipper Cash cũng huy động được 30 triệu USD từ Ribbit Capital và Bezos Expeditions trong một vòng gọi vốn. Chipper Cash là công ty có trụ sở tại San Francisco, chuyên cung cấp dịch vụ thanh toán ngang hàng dựa trên thiết bị di động ở 7 quốc gia châu Phi.
Trước đó, nền tảng OPay đã huy động được 120 triệu USD trong một vòng gọi vốn. PalmPay cũng kêu gọi thành công 40 triệu USD, do công ty điện thoại di động Trung Quốc Transsion dẫn đầu.
Các thương vụ trên cho thấy rõ sức hấp dẫn của dịch vụ Mobile Money tại những thị trường mới nổi, nhất là châu Phi. Khu vực này từ lâu đã được các quỹ đầu tư công và tư nhân chú ý. Tuy nhiên, theo Forbes, sự biến động, bất ổn chính trị và cơ sở hạ tầng kém phát triển là những trở ngại lớn.
 |
| Startup công nghệ tài chính của Mỹ gây chú ý khi mua lại nền tảng thanh toán Paystack của Nigeria. Ảnh: Getty Images. |
Thay đổi cuộc sống
Đầu tiên, Mobile Money là gì? Mobile Money là các khoản thanh toán kỹ thuật số. Tuy nhiên, người dùng không cần bất cứ tài khoản ngân hàng nào để giao dịch. Thay vào đó, những nhà cung cấp dịch vụ viễn thông sẽ làm nhiệm vụ này.
Theo Wall Street Journal, vùng châu Phi cận Sahara chiếm gần một nửa trong số 1,04 tỷ tài khoản Mobile Money đã đăng ký trên toàn thế giới. Nghiên cứu của EY cho thấy tỷ lệ thâm nhập Mobile Money ở châu Phi cận Sahara tăng 39%/năm trong vòng một thập kỷ qua. Cả khối lượng và giá trị giao dịch đều tăng trưởng hai chữ số.
Không khó để lý giải việc Mobile Money phổ biến ở các thị trường mới nổi. Theo ước tính của McKinsey hồi năm 2020, hai tỷ người dùng và 200 triệu doanh nghiệp nhỏ ở các nền kinh tế mới nổi thiếu khả năng tiếp cận với những khoản tiết kiệm và tín dụng chính thức, dẫn đến hệ lụy lớn.
Báo cáo nhấn mạnh "việc áp dụng và sử dụng rộng rãi tài chính kỹ thuật số có thể thúc đẩy GDP của tất cả nền kinh tế mới nổi 6%, tương đương 3.700 tỷ USD, vào năm 2025". "Điều này tương đương với thế giới có thêm một nền kinh tế tầm cỡ của Đức", báo cáo ước tính.
Việc sử dụng rộng rãi tài chính kỹ thuật số có thể thúc đẩy GDP của các nền kinh tế mới nổi thêm 6%
Báo cáo của McKinsey
Các startup trong lĩnh vực Mobile Money gọi vốn thành công nhờ triển vọng lớn của ngành công nghiệp này. Ngân hàng trung ương Nigeria mới mở cửa thị trường cho những nhà cung cấp phi ngân hàng. 95% giao dịch tại đất nước này vẫn dựa trên tiền mặt. Trong khi đó, 60% người lớn không có tài khoản ngân hàng.
Theo dữ liệu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, chỉ 43% người trưởng thành ở châu Phi cận Sahara có tài khoản ngân hàng hoặc tài khoản Mobile Money trong năm 2017.
Công ty nghiên cứu EY nhận định việc hiểu rõ chuỗi giá trị, mô hình kinh doanh và các giai đoạn phát triển của thị trường có thể giúp các nhà đầu tư tận dụng tối đa cơ hội. Một nguyên nhân khác thúc đẩy thị trường Mobile Money là giá điện thoại di động tại châu Phi giảm mạnh.
Điều này giúp số lượng người sở hữu điện thoại di động tăng nhanh. Quá trình chuyển đổi bắt đầu được nhen nhóm tại châu Phi vào năm 2007 với sự ra đời của M-Pesa. Công ty đã cách mạng hóa thành công giao dịch qua điện thoại di động từ Kenya đến Đông và Tây Phi.
 |
| Mobile Money thay đổi đáng kể cuộc sống của người dân vùng châu Phi cận Sahara. Ảnh: Getty Images. |
Mobile Money trở nên hữu ích đối với những người không được tiếp cận với các dịch vụ ngân hàng cơ bản như sở hữu tài khoản ngân hàng, gửi và nhận tiền, thanh toán những nhu cầu thiết yếu như điện, nước, hoặc bắt đầu công việc kinh doanh mới. Ngoài ra, trước khi Mobile Money xuất hiện, những đối tượng này còn đối mặt với rủi ro an ninh khi mang một lượng lớn tiền mặt bên mình.
Theo ông Michael Joseph - Giám đốc điều hành Safaricom, M-Pesa xử lý hơn 1,7 tỷ giao dịch mỗi năm, chiếm hơn 50% GDP của Kenya năm 2018. Theo ông, cuộc cách mạng mang tên M-Pesa đã trao quyền cho hàng chục triệu người châu Phi, bao gồm những cộng đồng nghèo nhất thế giới.
Theo một nghiên cứu hồi năm 2016, công nghệ tài chính đã đưa khoảng 200.000 hộ gia đình châu Phi thoát khỏi cảnh nghèo cùng cực. Điều này cũng tạo động lực cho nhiều phụ nữ chuyển từ nghề nông sang kinh doanh.
Dịch Covid-19 thúc đẩy sự bùng nổ
Đại dịch Covid-19 đã đẩy nhanh tốc độ triển khai Mobile Money ở các quốc gia châu Phi. Nhiều chính quyền khu vực cũng giảm bớt những rào cản đối với việc đăng ký. Chẳng hạn, ngân hàng trung ương của Rwanda đã chỉ thị cho các hãng viễn thông nới lỏng hạn chế.
Khi lệnh phong tỏa được áp dụng vào tháng 3/2020, số lượng giao dịch thông qua Mobile Money đã tăng gấp hai lần. Đến cuối tháng 4/2020, người dùng thực hiện 3 triệu giao dịch mỗi tuần, tăng gấp năm lần trước đại dịch. Các quốc gia châu Phi khác như Kenya và Zambia cũng miễn phí giao dịch và nới lỏng hạn chế.
Mobile Money vốn không mới ở châu Phi. Ngay cả trước khi dịch Covid-19 bùng phát, các nước châu Phi đã đi đầu trong ngành công nghiệp này. Hơn 50% trong số 282 dịch vụ Mobile Money đang hoạt động trên toàn thế giới nằm ở châu Phi cận Sahara.
Theo Forbes, tại châu Phi, không có gì lạ khi công dân có quyền truy cập vào dịch vụ Mobile Money nhiều hơn những tài khoản ngân hàng truyền thống. Đáng nói là lĩnh vực này vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển. Theo Wall Street Journal, chỉ 45% dân số châu Phi có điện thoại di động. Để so sánh, tỷ lệ này ở châu Âu là 80%.
 |
| Mobile Money phổ biến hơn ngân hàng ở hầu hết quốc gia tại vùng châu Phi cận Sahara. Ảnh: Forbes. |
Theo Forbes, dịch Covid-19 có thể đóng vai trò như một chất xúc tác giúp tăng cường áp dụng Mobile Money. Tuy nhiên, cuộc khủng hoảng vì dịch Covid-19 cũng để lại những ảnh hưởng tiêu cực.
Tờ Economist nhận định cuộc khủng hoảng "khiến mọi người trở nên nghèo hơn". Tại Kenya, ngân hàng trung ương báo cáo số lượng giao dịch hàng ngày tăng 10%. Tuy nhiên, tổng giá trị giao dịch lại giảm 5%.
Trong khi đó, các nhà cung cấp dịch vụ viễn thông tại châu Phi đang đẩy mạnh khai thác cơ sở người tiêu dùng. Sân chơi có thể mở ra cho những sản phẩm dịch vụ ngân hàng khác, chẳng hạn như tiết kiệm và cho vay.
"Châu Phi không chỉ có nguồn tài nguyên thiên nhiên dồi dào mà còn sở hữu nhiều tài năng. Các startup công nghệ nổi lên từ Nigeria đến Nam Phi, Ai Cập, thậm chí ở Kenya", ông Amanda Wilson, nhà sáng lập kênh tài chính We Think Finance, bình luận.
"Ngành công nghiệp Mobile Money sẽ cho thế giới thấy những gì đang xảy ra trên lục địa này. Tôi tin rằng điều đó sẽ thúc đẩy nhiều đổi mới hơn", ông nhấn mạnh.
