“Vitruvius trong khi đo khoảng cách… đã không nhận ra rằng đó là phương pháp tìm hình vuông bằng với hình tròn. (Leonardo da Vinci, năm 1490).
Biểu tượng của một thời đại
Nghiên cứu của Leonardo về tỉ lệ người minh họa cho từng bộ phận của cơ thể người như một phần của tổng thể. Đó là một cách lý giải trực quan của kiến trúc sư người La Mã tên là Vitruvius, giải thích về mối quan hệ của tỉ lệ hình học của các thứ tự cổ điển với tỉ lệ cơ thể của con người. Vitruvius đã thảo luận về nó trong Mười cuốn sách về kiến trúc (De architectura libri decem, năm 30 trước Công nguyên), chuyên luận duy nhất còn tồn tại về kiến trúc từ thời cổ đại.
Bản vẽ của Leonardo vượt qua mục đích ban đầu của nó như là một đại diện trực quan cho bình luận của Vitruvius để trở thành đại diện cho tư tưởng Nhân văn và Tân Platon phát triển ở Italy vào thế kỷ 15: hiện thân của con người, một thế giới vi mô, được đặt ở trung tâm của vũ trụ, thế giới vĩ mô.
Milan: Điểm nóng của những tài năng kiến trúc
Năm 1490, khi đang triển khai một minh họa về lý thuyết Vitruvius trên “cơ thể như là kiến trúc”, Leonardo có lẽ đã có thể tiếp cận với một bản sao chép của chuyên luận Vitruvius thuộc về gia đình Sforza. Ông không đọc tiếng Hy Lạp mà tự học tiếng Latin và văn bản này có thể là một lý do khiến ông làm việc đó.
Đồng thời, trong năm 1490, kiến trúc sư, nhà điêu khắc, họa sĩ và nhà lý luận quân sự người Siena, Francesco di Giorgio Martini (1439 - 1501), đã đến thăm Milan theo lời mời của Ludovico Sforza. Thành tựu của ông xếp ông trở thành “Leonardo của Seina”. Ông là một kiến trúc sư nổi tiếng và đã đến Milan để tư vấn việc xây dựng ngọn đăng lầu cho nhà thờ Milan.
Leonardo được biết là đã đọc cuốn sách của Martini về kiến trúc và kỹ thuật quân sự, Chuyên luận về kiến trúc, kỹ thuật và nghệ thuật quân sự Trattato di architettura, từ năm 1482), gồm 19 chương về kỹ thuật quân sự, cộng với vũ khí, kỹ thuật dân dụng và cơ khí, thủy lực và quy hoạch thành phố. Nó đóng góp cho những ghi chép của chính Leonardo.
Văn bản được Martini cập nhật liên tục, cả trước và sau chuyến thăm Milan. Sự quan tâm của Leonardo đối với Giorgio là điều dễ hiểu, vì ông không chỉ nhận ra trí tuệ mà còn cả danh tiếng của mình trong lĩnh vực kiến trúc cũng như hội họa.
 |
| Tỉ lệ cơ thể người (theo Vitruvius), năm 1490, bút và mực với văn bản đi kèm. Bản vẽ được biết tới với cái tên quen thuộc là “Người Vitriuvius”. |
Vitruvius: Tỉ lệ cơ thể người
Hình tròn và hình vuông là những hình dáng hoàn hảo; Vitruvius đặt con người ở trung tâm, một biểu tượng của sự hoàn hảo và hài hòa. Bản vẽ của Leonardo, bao gồm một khung gồm các hình tròn và hình vuông hoàn hảo này, trong đó nổi bật lên một dáng người dang rộng [tay chân] ở hai vị trí: đứng và chuyển động.
Bên dưới hình minh họa, ông viết: “Chiều dài vòng tay dang rộng của một người đàn ông bằng với chiều cao của anh ta”.
Ông dành nhiều thời gian xem xét làm thế nào để “cầu phương hình tròn”, hình thành cả hai từ cùng địa điểm đo đạc.
Những khám phá của ông về vấn đề này đã thúc đẩy toán học hiện đại. Trong một văn bản có tựa đề “Cầu phương hình tròn và ai là người đầu tiên tình cờ phát hiện ra nó”, ông đã đưa ra những phân tích của riêng mình.
Khoảng năm 1490, Leonardo đã tạo ra một loạt các bản vẽ trực tiếp sử dụng người mẫu nam. Chúng ta biết tên của hai trong số những người mẫu này là: Caravaggio và Trezzo. Đối với các nghiên cứu của mình, ông đã đo đạc và vẽ họ, trong tư thế đứng, từ đầu đến chân, tập trung vào từng bộ phận của cơ thể một cách chi tiết về mặt giải phẫu.
Từ đó, ông đo và vẽ các nhân vật trong tư thế ngồi và đứng. Đồng thời, ông cũng làm việc với các phép đo giải phẫu ngựa. Lời đề nghị cho bức tượng Francesco Sforza cưỡi ngựa là lưu tâm hàng đầu của ông.
Vào thế kỷ 1 trước Công nguyên, một kiến trúc sư và kỹ sư người La Mã, Marcus Vitruvius Pollio (năm 80-15 trước Công nguyên), người đang phục vụ trong quân đội của Julius Caesar, đã viết một chuyên luận về kiến trúc, Mười cuốn sách về kiến trúc, vào năm 30 trước Công nguyên. Văn bản đã thảo luận về lịch sử và thực tiễn của kiến trúc Hy Lạp và La Mã, có thể được dùng làm cẩm nang cho các kiến trúc sư trong Đế chế La Mã đang mở rộng.
Vitruvius đã thảo luận về hình học của sự đối xứng và tỉ lệ, và trong quyển Ba, ông đã xác định một hệ số tính đổi của cơ thể người liên quan đến thiết kế kiến trúc. Vào thế kỷ 15, vì đây là chuyên luận cổ duy nhất về kiến trúc còn tồn tại, các bản sao của văn bản đã rất được ưa chuộng ở Florence và Rome. Những người bảo trợ có văn hóa mong muốn tái tạo “sống theo phong thái all’antica”, như người cổ đại, nhưng văn bản này là sự hòa trộn giữa tiếng Latin và tiếng Hy Lạp cổ đại, và các phần của tác phẩm rất khó để theo dõi, lại không có hình minh họa. Nó khiến các kiến trúc sư tự do giải thích ý nghĩa của văn bản như họ muốn, và nghệ sĩ tự do sáng tạo các bản vẽ dựa trên sự hiểu biết của riêng họ về lý thuyết Vitruvius.
