Loạt sách tư vấn hẹn hò những năm 2000 'trỗi dậy' trên mạng xã hội

Trong một video TikTok có gần 140.000 lượt xem, Excel Rasanen đọc cho những người theo dõi bà một lời khuyên về hẹn hò: “Khi bạn đưa ai đó ra khỏi lòng mình, hãy dứt khoát”. Bà cũng so sánh tình yêu với một trận đấu quần vợt, nói rằng bạn không muốn tấn công người yêu của mình bằng những quả bóng quần vợt liên tiếp mà nên đợi họ đánh lại bóng trước rồi hãy có hành động theo sau. Cũng theo Excel Rasanen, “lý do khiến nam giới không thích bị theo đuổi vì lúc đó bạn dường như đã mất giá”.

Đây là những nội dung được Excel tóm tắt từ mục “Nguyên tắc thu hút số 1” trong cuốn Why Men Love Bitches của Sherry Argov. Cuốn sách chia sẻ về nguyên tắc hẹn hò này được xuất bản lần đầu từ năm 2002 nhưng đã trở lại danh sách bán chạy nhất của The Sunday Times vào năm 2021 một phần lớn nhờ TikTok. Và đó không phải là tác phẩm duy nhất, vẫn còn nhiều cái tên quen thuộc khác nổi lên nhờ video trên TikTok như He’s Just Not That Into You, Act Like a Lady, Think Like a Man, Men Are From Mars, Women are From Venus, hay Calling In The One.

Trong khi nhiều người cho rằng những cuốn sách trên đã lỗi thời và không đúng về khoa học, ví dụ khuyên nhủ phụ nữ không bộc lộ cảm xúc quá sớm, đừng quá đeo bám hoặc giả vờ tảng lờ để thu hút người khác giới, tại sao những cuốn sách này lại gây được tiếng vang với độc giả mới?

Nhiều cuốn sách tư vấn hẹn hò xưa cũ bỗng chốc "hot" lại. Ảnh: i-d.vice.

Trải nghiệm thời kỳ tiền ứng dụng số

Nichi Hodgson, tác giả cuốn sách The Curious History of Dating: From Jane Austen to Tinder, nêu quan điểm rằng mong muốn được trải nghiệm thời kỳ trước khi ứng dụng hẹn hò xuất hiện có thể đã thúc đẩy xu hướng này. Nghiên cứu chỉ ra rằng mọi người đang ngày càng muốn tìm kiếm tình yêu theo những cách truyền thống hơn và đây chính là nội dung chính của những cuốn sách trên.

Một yếu tố thứ hai là nhu cầu thể hiện tiếng nói trong các mối quan hệ, đặc biệt là phụ nữ. Như Nichi giải thích, mặc dù sách hướng dẫn hẹn hò đã có từ những năm 1800, nhưng chúng chủ yếu nhắm đến nam giới, trong khi những năm 1990 và đầu những năm 2000 ghi nhận hàng loạt sách tư vấn hẹn hò dành cho phụ nữ.

Bà chia sẻ: “Đó là thời điểm phụ nữ tìm được tiếng nói của mình khi nói về các mối quan hệ. Phụ nữ lúc này muốn hẹn hò để có thể nói những gì họ muốn về người họ muốn và sẽ không bị đánh giá vì có tình cảm với ai đó”.

Kết quả là hàng loạt tác phẩm hướng dẫn hẹn hò được ra mắt vào thời kỳ này, chủ yếu hướng đến nữ độc giả muốn có ảnh hưởng trong cuộc sống hẹn hò của họ. Và tới nay, kho tàng đó lại được mở ra giữa thời đại kỹ thuật số. Ví dụ: trong một video TikTok có gần 500.000 lượt xem, người nổi tiếng Rosalie Pell trích dẫn một đoạn từ cuốn Men Are From Mars, Women Are From Venus có nội dung: “Nỗi sợ hãi lớn nhất của một người đàn ông là anh ta không đủ tốt”.

Hay Rosalie nói rằng lý do khiến đàn ông có thể lừa dối bạn là vì “bạn quá yêu họ. Họ biết rõ điều đó nên họ tìm đến những cô gái dễ tính hơn và ít phải trả giá hơn”.

Tuy nhiên, những cuốn sách này chỉ đưa ra khái quát hành vi của nam giới và nữ giới, không phù hợp với từng trường hợp cụ thể và thường dưới danh nghĩa là trao quyền cho phụ nữ. Viren Swami, Giáo sư Tâm lý Xã hội tại Đại học Anglia Ruskin, nói rằng độc giả không nên tin tưởng quá vào những cuốn sách này và chúng có thể không phải là con đường đúng đắn dẫn đến sự trao quyền cho phụ nữ. Ông nói: “Những cuốn sách này thường miêu tả phụ nữ là những người quá tình cảm và đeo bám, đồng thời gợi ý rằng việc tìm kiếm tình yêu thực chất là đánh lừa đàn ông và khiến họ nghĩ khác đi”.

Các TikToker đang góp phần thổi bùng xu hướng này. Ảnh: i-d.vice.

Dù góc nhìn khách quan là như vậy thì những cuốn sách trên vẫn rất có sức hút. Theo Viren chỉ ra: “Dù sao tất cả đều muốn được công nhận. Tất cả đều muốn được quan tâm và cảm thấy được chăm sóc… điều đó không khiến bạn trở nên yếu đuối”.

Viren cũng giải thích tâm lý này đúng với hầu hết sách self-help bán cho phụ nữ, không chỉ riêng sách hướng dẫn hẹn hò thời xa xưa: “Các tác phẩm này thường miêu tả đàn ông là hoàn hảo, trong khi phụ nữ lại kém cỏi, không có ý thức mạnh mẽ về bản thân và cần được rèn luyện để cải thiện những điều đó”. Một mặt khác, tác phẩm này bỏ qua những vấn đề như sự gia trưởng và phân biệt chủng tộc sẽ tác động ra sao đến bối cảnh hẹn hò.

Không nên tin tưởng bất kỳ quy tắc tình yêu nào

Viren cũng cho rằng sự quan tâm trở lại đối với việc hẹn hò “dựa trên quy tắc” (niềm tin rằng nếu bạn tuân theo một bộ quy tắc, bạn có thể tìm được người phù hợp) chính là phản ứng đối với xã hội hiện tại. Ông nói: “Xã hội của chúng ta đang thay đổi. Chúng ta đang có cách hiểu khác đi về các mối quan hệ giới tính. Gen Z ngày nay cũng cởi mở hơn với các hình thức quan hệ phi truyền thống”.

Do đó, thế hệ trẻ đang có xu hướng đưa các hình thức quan hệ mới này vào những khuôn khổ vốn có. Điều này cũng thúc đẩy sự xuất hiện của rất nhiều huấn luyện viên hẹn hò trực tuyến và bán các khóa học cho người dùng với hứa hẹn sẽ tìm được tình yêu đích thực.

Những cuốn sách tưởng lỗi thời này hứa hẹn một quy trình yêu đương đơn giản hóa - điều không thể tuân theo bất cứ quy tắc nào. Như Viren đã chỉ ra, nghiên cứu khoa học liên tục cho thấy “không có một quy tắc hay hành vi nào đảm bảo cho ai đó có một mối quan hệ tốt đẹp”.

Thay vào đó, ông đưa ra lời khuyên rằng: “Chúng ta cần hiểu rõ bản thân để biết mình muốn gì từ một mối quan hệ. Ngoài ra, mọi người nên có nhận thức về thế nào là mối quan hệ lành mạnh và thế nào là mối quan hệ độc hại”.

Các mối quan hệ đã thay đổi đáng kể từ thời điểm những cuốn sách trên được viết. Bối cảnh hẹn hò hiện đại rất lộn xộn và phức tạp. Do đó, mọi tác phẩm hứa hẹn về một câu trả lời cho vấn đề này đều không nên được tin tưởng.