Loa ván hở (Open Baffle) là dòng loa mà các audiophile chơi theo phong cách không thùng loa mà chỉ dùng ván đỡ để gài củ loa (driver) lên với các kiểu dáng khác nhau, không chỉ để tạo âm hình sân khấu khi nghe nhạc mà còn nhằm tạo kiểu dáng trang trí cho phòng nghe với cá tính độc đáo.
Người chơi audio ở thế kỷ 21 này khi nói đến loa ván hở thường cảm thấy lạ lẫm vì họ đặt ra câu hỏi nghi vấn: Tại sao không có thùng cộng hưởng thì loa khó có thể cho âm thanh hay được mà giới chơi audio lại có thể làm loa ván hở để chơi? Hoặc có nhiều người nói loa ván hở có cấu tạo thông minh để cho chất âm quyến rũ cũng như còn nhiều những câu hỏi và bình luận trái chiều về chủ đề này.
Để đi tìm câu trả lời cho dòng chơi này, trong bài viết này, chúng tôi xin chia sẻ một số thông tin và trải nghiệm thực tế để các bạn chơi audio tiện tham khảo
 |
| Một đôi loa ván hở hoàn thiện. |
Sự ra đời của một thú chơi
Lịch sử của audio nói chung và loa nói riêng thì ngay từ buổi đầu sản suất loa các nhà sản xuất luôn hướng tới sản xuất củ loa với âm thanh được phát ra trực tiếp từ màng loa không phụ thuộc nhiều vào thùng cộng hưởng. Loa được tích hợp với các thiết bị như radio hoặc các amply bóng đèn và thùng loa di động. Do vậy yếu tố thùng cộng hưởng ít được các nhà sản xuất quan tâm và xử lý.
Rất nhiều đôi loa cổ sản xuất từ những năm 1940-1960 tại phương tây như Đức, Anh, Mỹ được đặt trong những thùng khá giản đơn nhỏ gọn dễ mang vác di chuyển nhìn bề ngoài như những chiếc vani. Khi radio tích hợp loa hoặc thùng loa di động phát ra âm thanh ta thường thấy nó ở trạng thái tự nhiên, thùng loa có đóng góp vào quá trình cộng hưởng tuy nhiên âm thanh chủ yếu được phát trực tiếp từ màng loa.
D.I.Y đó là cụm từ viết tắt tiếng Anh của “Do It Yourself” – thuật ngữ được sử dụng trong rất nhiều nền văn hóa.
“Do It Yourself” thể hiện tuyên ngôn của những người luôn mong muốn sáng tạo mọi thứ cho riêng mình hơn là tốn tiền chi phí cho dịch vụ trợ giúp của các chuyên gia. Bạn có thể bắt gặp một sản phẩm tự chế ở bất kỳ nơi nào, bạn chỉ cần vào google gõ DIY sẽ có rất nhiều trang web hiện ra với những sản phẩm, ý tưởng theo sở thích của bạn.
Sở dĩ những đôi loa cổ làm được điều này vì các nhà sản xuất đã quá chú trọng đầu tư yếu tố kỹ thuật cho củ loa như nam châm alnico, màng giấy mỏng và siêu bền với những vật liệu tổng hợp để cho chất âm trung thực, độ nhậy của loa rất cao thường từ 95-hơn 100db, công suất nhỏ, dải tần âm thanh thường từ khoảng 60hz-12000hz. Những yếu tố kỹ thuật cho củ loa như vậy đã rất phù hợp với amply bóng đèn 3 cực đốt trực tiếp hoặc 5 cực đốt dán tiếp với các loại mạch điện tử cơ bản là SE (singe end ) hoặc PP (push pull).
Những nhà sản xuất audio đầu thế kỷ 20 đã dành khá nhiều công sức trí tuệ, vật liệu cao cấp và quý hiếm, kiến thức cơ bản, trình độ văn hóa cao và nền tảng triết lý sản xuất vững vàng để tạo ra các sản phẩm auidio đáp ứng được mục tiêu truyền thông và xu hướng thụ hưởng âm nhạc kinh điển của thế giới đồng thời với dải tần âm thanh từ khoảng 60-12000hz đã thể hiện được hầu hết các dải tần số do các nhạc cụ trong dàn nhạc tạo ra cũng như khả năng sinh học của đôi tai người khi thụ hưởng những dòng sản phẩm âm nhạc kinh điển này.
Về sau khi công nghệ điện tử phát triển bán dẫn thay chỗ cho bóng đèn điện tử, nam châm sắt đã thay thế cho nam châm alnico, màng loa cacbon, gân loa bằng cao su đã thay thế cho các loại màng loa, gân loa giấy siêu mỏng, thùng loa công hưởng đã được phát minh đặc biệt là thùng loa kín đã làm cho khả năng trình diễn của loa được to, khỏe mạnh mẽ, dải trầm được cải thiện đến mức tạo ra dải tần siêu trầm đạt đến 20hz, công suất lớn hơn so với dòng loa cổ ban đầu.
Với dòng loa này đã đáp ứng được các xu hướng âm nhạc hiện đại của thế kỷ 20 như Rook, PoP, Jazz… khi trình diễn với các nhạc cụ điện tử. Giá thành cho các sản phẩm ở giai đoạn này thấp đáp ứng được số đông người chơi trên thị trường.
 |
| Tác giả cùng với bạn bè đang trao đổi hoàn thiện một mẫu loa ván hở mới. |
Từ những hoàn cảnh lịch sử như vậy người chơi audio ta đã tiếp thu và sử dụng công nghệ mới dẫn đến số đông người chơi audio mặc nhiên cho rằng loa phái có thùng mới phát ra được âm thanh chứ không để trần được, họ không biết rằng trước đó loa cổ quý hiếm hoạt động không thùng hoặc thùng ít có tác động đến chế độ hoạt động của loa đã tồn tại và được người chơi sành đánh giá là sản phẩm của giai đoạn vàng cho audio.
Càng về sau này các thiết bị bán dẫn và loa 3 đường tiếng phân tần điện tử dòng sản phẩm của thị trường thông thường đã bộc lộ nhiều điểm yếu như độ bền thấp, âm thanh mới nghe thì lọt tai nhưng nghe lâu thấy không thỏa mãn do độ ồn cao, nhạc tính thấp, các dải tần siêu thấp và siêu cao ức chế người nghe cảm thấy mệt mỏi.
Để khắc phục các điểm yếu thế này, các nhà sản xuất trên thế giới đã có rất nhiều cải tiến để khắc phục và đã đưa ra dòng sản phẩm audio Hi-end tuy nhiên giá thành lại quá cao và sự lỗi mốt của các dòng sản phẩm này quá nhanh do công nghệ thay đổi làm người chơi luôn phải chạy theo và đầu tư nhiều tài chính vào cuộc chơi.
Trải nghiệm với dòng loa ván hở
 |
Song song với sự phát triển của lối chơi Hi-end thì gần như ngay lập tức đã có trường phái chơi audio Vintage cổ điển đã cùng song song phát triển. Nhóm này kiên định theo đuổi con đường chơi và lối chơi audio amply bóng đèn và loa độ nhạy cao.
Loa toàn dải cổ được giới chơi này sử dụng khá phổ biến để đóng thùng cộng hưởng nhằm tăng thêm dải tần số trầm, thùng cộng hưởng cho âm thanh lớn hơn, rõ ràng hơn chi tiết hơn. Có nhóm thì không sử dụng thùng cộng hưởng mà chọn những đôi loa toàn dải cổ quý hiểm với dải tần từ khoảng 50-12000 để làm loa ván hở.
Khi làm loa ván hở nhóm chơi này thường tôn trọng khả năng tái tạo tự nhiên của đôi củ loa, thường thì họ độ thêm loa treble để thêm dải tần số cao hoặc có người thích dải tần số trầm độ thêm loa siêu trầm.
 |
| Một mẫu loa ván hở độc đáo. |
Với những nhóm chơi audio và dùng loa ván hở thường thì họ khai thác khả năng hoạt động tự nhiên của đôi loa để cho chất âm mộc mạc chi tiết, độ động cao, trung âm trung thực, và đặc biệt họ tận dụng vị trí đắc địa trong phòng nghe để kê loa và vị trí ngồi nghe để tận hưởng tối đa không gian âm nhạc mà dòng loa này mang lại.
Nhiều người chơi loa ván hở có những nhận định rằng loa ván hở cho chất âm tự nhiên, không gian âm nhạc rõ nét, tiếng trầm gọn mà có lực, trung âm trong sáng, dầy. Đặc biệt khi nghe nhạc người ngồi nghe có cảm giác thụ hưởng được hết các chi tiết của bản nhạc điều mà các loa thông thường không làm được.
