Lisa Feldman Barrett là một nhà tâm lý học người Canada - Mỹ nổi tiếng, hiện là giáo sư xuất sắc của Đại học Northeastern. Bà là chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực khoa học cảm xúc (affective science) và đồng lãnh đạo Phòng thí nghiệm Khoa học Cảm xúc Liên ngành (Interdisciplinary Affective Science Laboratory).
Cảm xúc từ góc nhìn khoa học não bộ
Với những đóng góp xuất sắc, Lisa Feldman Barrett đã được trao tặng 2 giải thưởng cao quý trong ngành tâm lý học, gồm Giải thưởng Đóng góp Khoa học Xuất sắc của Hiệp hội Tâm lý học Hoa Kỳ (APA) năm 2021 và sắp tới là Giải thưởng William James Fellow của Hiệp hội Khoa học Tâm lý (APS) năm 2025. Bà cũng là đồng sáng lập và tổng biên tập đầu tiên của tạp chí Emotion Review, đồng sáng lập Hiệp hội Khoa học Cảm xúc (Society for Affective Science).
 |
| Bài diễn thuyết có tác động lớn của Lisa Feldman Barrett tại TED Talks. |
Nghiên cứu của bà tập trung vào các vấn đề cốt lõi trong khoa học cảm xúc, gồm việc xác định những yếu tố cơ bản hình thành nên đời sống cảm xúc, ví dụ như “Tại sao con người có thể nhanh chóng, dễ dàng nhận diện các cảm xúc ở bản thân và người khác, dù giới khoa học vẫn chưa thể đưa ra những tiêu chí rõ ràng để xác định hiện tượng cảm xúc này bằng thực nghiệm?”. Bà cũng nghiên cứu vai trò của ngôn ngữ và các khái niệm trong việc nhận thức cảm xúc, đồng thời khám phá xem liệu có thực sự tồn tại sự khác biệt giữa đời sống cảm xúc của nam giới và nữ giới.
Trong cuốn Nguồn gốc cảm xúc - Bí ẩn sống động của bộ não, bà chỉ ra cảm xúc không mang tính phổ quát mà khác nhau giữa các nền văn hóa. Cảm xúc vốn không phải những phản ứng tự động, mà được tạo ra bởi mỗi cá nhân. Cảm xúc hình thành từ sự kết hợp giữa các đặc tính vật lý của cơ thể. Một bộ não linh hoạt có khả năng tự cấu trúc phù hợp môi trường sống, văn hóa cùng sự nuôi dưỡng đã định hình môi trường đó. Ví dụ, theo bà, nụ cười để biểu hiện niềm vui là một phát minh của thời Trung Cổ. Nụ cười chỉ trở nên phổ biến vào thế kỷ 18, khi dịch vụ nha khoa trở nên dễ tiếp cận với chi phí hợp lý hơn.
 |
| 2 cuốn sách của Lisa Feldman Barrett do Book Hunter ấn hành. |
Những khám phá kỳ vọng thay đổi xã hội
Trong cuốn Bảy bài học rưỡi về não bộ, từ những khám phá mới nhất về cơ chế vận hành của bộ não, bà đã lật tẩy các lầm tưởng phổ biến như ý tưởng về “não thằn lằn”, cuộc chiến giữa lý trí và cảm xúc, tranh cãi giữa yếu tố bẩm sinh và môi trường trong việc định hình hành vi… Những lầm tưởng này gây nhiều định kiến và khiến chúng ta ra các quyết định sai lầm dựa trên nó. Với những khám phá bất ngờ, sự hài hước và hiểu biết sâu sắc về bản chất con người, Lisa Feldman Barrett đặt ra rất nhiều vấn đề thực tiễn lớn cần giải quyết như môi trường giáo dục, tính đa dạng, xung đột trong xã hội, tình trạng căng thẳng trong công việc, cuộc sống…
 |
| Dịch giả Lý Nguyên Như và dịch giả Nguyễn Phương Mạnh trong buổi ra mắt các cuốn sách của Lisa Feldman Barrett. |
Trong cả 2 cuốn sách, đặc biệt là Bảy bài học rưỡi về não bộ, tác giả nhấn mạnh tầm quan trọng của ngân sách cơ thể, tức tổng hợp nguồn lực cơ thể của một người để duy trì hoạt động và sinh tồn. Khi một người tiêu tốn nguồn lực vào các suy đoán thiếu cơ sở, hay nhồi nhét vào tâm trí lượng khổng lồ kiến thức hay thông tin, làm việc quá sức, kết nối cảm xúc với quá nhiều người… có thể khiến ngân sách cơ thể bị lãng phí.
Đôi khi, để bảo toàn ngân sách cơ thể, bộ não chọn cách tạo ra các bức tường định kiến. Chính bức tường đó gây ra các quyết định sai lầm, dẫn đến những khủng hoảng xã hội. Cuốn Nguồn gốc cảm xúc - Bí ẩn sống động của bộ não cũng củng cố thêm luận điểm này bằng loạt dẫn chứng về những định kiến cảm xúc, hay cách chúng ta gọi tên sai cảm xúc - điều cũng gây ra quyết định sai, thậm chí tiêu tốn ngân sách cơ thể.
Trong năm 2023 và 2024, Book Hunter đã lần lượt ra mắt bản dịch các cuốn sách của Lisa Feldman Barrett, bao gồm Nguồn gốc cảm xúc - Bí ẩn sống động của bộ não và Bảy bài học rưỡi về não bộ. Hai cuốn sách thuộc “Tủ sách hiểu thực tại” của Book Hunter tập hợp những nghiên cứu mới nhất về các vấn đề, hiện trạng và tâm lý xã hội.
Book Hunter là thương hiệu có uy tín, chuyên ấn hành các dòng sách nghiên cứu, học thuật. Trong thời gian tới, Book Hunter sẽ tiếp tục ra mắt những tác phẩm thuộc chủ đề khoa học não bộ. Độc giả truy cập tại đây để tìm hiểu thêm về 2 cuốn sách của Lisa Feldman Barrett liên quan đến chủ đề khoa học não bộ và tâm lý học.
