“Có câu ngạn ngữ trong chính trị,” ông Heidi Heitkamp, cựu thượng nghị sỹ Đảng Dân chủ, phát biểu, “khi đối thủ của bạn tự bắn vào chân mình, đừng cản anh ta làm gì cả”.
Về mặt lý thuyết, khi các chiến dịch bầu cử tổng thống bắt đầu một cách nghiêm túc, ông Trump có lợi thế nhất định, bởi quy định giãn cách xã hội buộc đối thủ của ông là Joe Biden phải giới hạn các sự kiện vận động tranh cử trong phạm vi tầng hầm căn nhà ở Delaware của ông này, theo Financial Times.
Ông Trump mới đây cũng bắt đầu một loạt những buổi vận động nhằm phô trương thanh thế và sự ủng hộ mà ông có được, đồng thời xốc lại tinh thần trước khi quá trình tranh cử bước vào giai đoạn then chốt.
Tuy nhiên, buổi vận động đầu tiên ở Tulsa, Oklahoma, lại chỉ xoáy vào vấn đề mà ông Trump vốn luôn cố tránh: sự mất lòng từ phía công chúng đối với tổng thống đương nhiệm của nước Mỹ.
 |
| Tổng thống Trump trong buổi vận động tại Tulsa. Ảnh: Associated Press. |
Hai tháng vừa qua, tỷ lệ ủng hộ ông Trump đã giảm mạnh. Thoạt tiên là bởi cách ông cùng nội các đối phó với sự bùng phát của đại dịch Covid-19, vốn bị chỉ trích nặng nề.
Gần đây, phản ứng của tổng thống 74 tuổi đối với phong trào biểu tình chống phân biệt chủng tộc sau sự việc George Floyd bị một cảnh sát ở Minneapolis sát hại cũng làm uy tín của ông sụt giảm nghiêm trọng.
Bất chấp thực tế rằng hầu hết quốc gia đang phát triển đều thành công trong việc khống chế số ca nhiễm virus corona, đại dịch tại Mỹ vẫn chưa có dấu hiệu sẽ ngưng lại, thậm chí còn lan rộng ở các bang miền Nam như Texas, Florida và Arizona, bằng chứng là số ca nhiễm mới trong một ngày tại Mỹ đã chạm đỉnh vào hôm 25/6.
Đồng thời, tổng thống Trump bị cáo buộc đưa ra những bình luận phân biệt chủng tộc và gây chia rẽ. Ông bị công kích dữ dội vì cố sử dụng quân đội để đàn áp những người xuống đường biểu tình.
Những cựu tổng thống như Jimmy Carter hay George W Bush đều công khai hoặc ngụ ý chỉ trích động thái này của ông Trump theo nhiều cách khác nhau. Ngay cả những người từng phục vụ tổng thống thứ 45 của Mỹ như cựu bộ trưởng quốc phòng Jim Mattis hay cựu cố vấn an ninh quốc gia John Bolton cũng cho rằng ông không còn phù hợp với vị trí đứng đầu Nhà Trắng nữa.
Tướng Mark Milley, Chủ tịch Hội đồng tham mưu trưởng liên quân Mỹ và Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mark Esper cũng lên tiếng xin lỗi sau vụ lùm xùm liên quan đến việc quân đội dùng hơi cay nhắm vào nhóm biểu tình ôn hòa để mở đường cho Tổng thống Trump rời nhà thờ St. John hôm 1/6.
Những khó khăn bủa vây
Đầu năm nay, con đường tái đắc cử của Tổng thống Trump tưởng chừng như vẫn rất sáng sủa và rộng mở sau sự kiện ông được tha bổng trong phiên tòa luận tội của Thượng viện cộng với dấu hiệu khởi sắc của nền kinh tế Mỹ.
Cũng khoảng thời gian đó, tức chỉ mới bốn tháng trước, Joe Biden vẫn còn đang chật vật với chiến dịch tranh cử cho cuộc bầu cử sơ bộ Đảng Dân chủ. Nhưng giờ đây, tổng thống Trump nhận ra đối thủ của mình đang dẫn đầu cuộc tranh cử tổng thống, bất chấp thực tế rằng ông này thực hiện rất ít các chiến dịch vận động tranh cử.
Trong cuộc bầu cử năm 2016, ông Trump đã giành được chiến thắng sít sao ở các bang Pennsylvania, Michigan và Wisconsin nhưng hiện tại đang bị tụt lại trong khoảng từ 6 đến 9 điểm so với những người xếp trên.
Ông cũng bị bỏ cách 7 điểm ở Florida và 4 điểm ở Arizona, cả hai bang mà ông từng giành chiến thắng hồi 2016. Ở Texas, ông Trump đang bị theo sát bởi Joe Biden, dẫu cho bang này từ lâu không ủng hộ Đảng Dân chủ kể từ sau thời Jimmy Carter năm 1976.
 |
| Tổng thống Trump và chiếc mũ Make America Great Again quen thuộc. Ảnh: CNN. |
Trở lại Nhà Trắng vào sớm 21/6, Tổng thống Trump trông có vẻ mệt mỏi và hụt hơi, chiếc cà vạt buộc lỏng lẻo quanh cổ còn đầu thì đội chiếc nón “Make America Great Again” quen thuộc.
Chỉ 6.200 người xuất hiện tại buổi vận động tại Tulsa – buổi gặp đầu tiên giữa ông Trump và người ủng hộ của mình kể từ khi đại dịch bùng phát, dù chiến dịch truyền thông của ông trước đó cho biết khoảng 1 triệu người ủng hộ đặt vé tham dự buổi vận động.
“Những bang không dám đặt cược hồi 2016 rõ ràng đang rất mạo hiểm ngày hôm nay,” Whit Ayres, cử tri Đảng Cộng hòa, chia sẻ. “Nếu cuộc bầu cử diễn ra vào hôm nay, rõ ràng Joe Biden sẽ được bầu làm tổng thống mà không tốn quá nhiều công sức”.
Bốn tháng tương đương vài năm ánh sáng
Liệu ông Trump có lấy lại được vị thế của mình hay không? Sau chiến thắng gây sốc năm 2016, chưa ai trong giới chính trị sẵn sàng để loại bỏ vị tổng thống này, ít nhất là tới thời điểm hiện tại.
Ông Ayres chỉ ra rằng mọi thứ có thể thay đổi với tốc độ chóng mặt hệt như cái cách đại dịch Covid-19 và làn sóng biểu tình “Black Lives Matter” tác động lên toàn xã hội trong mấy tháng vừa qua. “Trong giới chính trị, bốn tháng có thể tương đương vài năm ánh sáng”.
Bằng việc giữ bản thân ít bị chú ý, ông Biden đang thành công trong việc biến cuộc bầu cử thành một cuộc trưng cầu dân ý về tổng thống. Tuy nhiên, nhiều người ủng hộ ông Trump lại cho rằng Biden sẽ gặp khó khăn trong việc duy trì chiến lược đó đến hết tháng 11.
“Biden vẫn đang nấp trong hầm,” Thượng nghị sỹ Đảng Cộng hòa John Barrasso phát biểu. “Nhưng ông ta không thể trốn mãi được. Một khi bước ra khỏi vỏ bọc của mình, những sai lầm ngớ ngẩn của Biden sẽ bị phơi bày, và rồi mọi người sẽ biết phải chọn lựa như thế nào”.
 |
| Ông Joe Biden vốn có đời tư ít được tiết lộ. Ảnh: Bosto Herald. |
Ông Barraso cho rằng Tổng thống Trump vẫn còn nhiều thời gian để lấy lại uy tín. Barraso nói rằng cuộc bầu cử sẽ bị ảnh hưởng một cách mạnh mẽ bởi tốc độ phục hồi kinh tế hậu cách ly xã hội.
Ông cũng chỉ ra rằng mặc dù không nhiều người tham gia buổi vận động ở Tulsa, hãng Fox News đã phát sóng buổi họp mặt và ghi nhận lượng xem kỷ lục trong một đêm thứ bảy – thời điểm mọi người ít theo dõi truyền hình nhất.
Nhiều cuộc khảo sát cho thấy ông Trump đã mất đi sự ủng hộ từ phía nữ giới, nhiều khả năng là vì những phát biểu mang tính miệt thị của vị tổng thống này. Ông cũng mất đi sự ủng hộ từ phần đông những người lớn tuổi từng bỏ phiếu cho mình bốn năm trước, chủ yếu vì nhóm cử tri này là đối tượng bị ảnh hưởng nặng nề từ dịch Covid-19 trong khi ông Trump lại tìm mọi cách để gỡ bỏ lệnh cách ly.
Nhưng vẫn còn đó lợi thế nhất định cho ông Trump: các cử tri vẫn tỏ ra tin tưởng khả năng của vị tổng thống 74 tuổi trong việc lèo lái nền kinh tế thoát khỏi khủng hoảng hơn là ông Biden, dẫu cho tỷ lệ thất nghiệp nước Mỹ tăng từ 3,5% lên 13,3% trong 4 tháng qua.
Trong buổi vận động ở Phoenix, Arizona, tuần rồi, ông Trump tuyên bố nền kinh tế sẽ khởi sắc trở lại trong quý ba, vừa kịp lúc cho cuộc bầu cử. “Hy vọng đó là một dấu hiệu được trên kia gửi xuống,” ông nhìn lên trời và nói với vẻ châm biếm.
Nhưng những dấu hỏi lớn về tốc độ phục hồi vẫn đang được đặt ra, đặc biệt là ở các bang như Texas hay Florida, nơi mở cửa trở lại từ rất sớm và chứng kiến sự bùng phát dữ dội của số ca nhiễm mới. Điều này hoàn toàn có thể đặt các bang kể trên vào trạng thái phong tỏa lần nữa.
 |
| Cựu Phó tổng thống Mỹ dưới thời ông Obama. Ảnh: Los Angeles Times. |
Khi ông Biden bắt đầu trở lại với công chúng sau đợt cách ly xã hội, vị cựu phó tổng thống Mỹ này đã tung ra một đòn đánh mạnh hướng với phát ngôn “nên xét nghiệm chậm lại vì số ca nhiễm tăng lên” của ông Trump.
Vị tổng thống đương nhiệm sau đó đáp trả bằng tuyên bố rằng ông chỉ… đùa cho vui. “Tổng thống Trump nghĩ rằng việc phát hiện ra nhiều người Mỹ nhiễm bệnh sẽ khiến hình ảnh của ông ấy trở nên tệ hơn,” ông Biden nói trong một bài phát biểu tại Pennsylvania hôm 25/6.
Khía cạnh khác đem lại lợi thế cho ông Trump là sự nhiệt tình từ phía những người ủng hộ. Một số cuộc thăm dò ý kiến cho thấy những người ủng hộ tổng thống Trump hăng hái hơn nhiều so với cách mà Đảng Dân chủ bày tỏ sự ủng hộ đối với ông Biden.
Một nhà lập pháp thuộc Đảng Cộng hòa gần đây cho biết ông Trump đã viện những con số đó để xoa dịu những mối bận tâm của các thượng nghị sỹ đảng này.
 |
| Ông Trump được cho là đang dùng người da đen thay cho người Latin nhập cư như một quân bài chiến lược nhằm thu hút sự ủng hộ trong chiến dịch tranh cử lần này. Ảnh: NBC News. |
Ông Trump có vẻ đang chơi một canh bạc – phiên bản khác của đối sách “luật lệ và trật tự” mà ông đã dùng bốn năm về trước, dùng những người biểu tình chống nạn phân biệt chủng tộc làm đối tượng nhắm tới, thay cho những người nhập cư Mexico như hồi 2016.
Nhưng trong khi Tổng thống Trump cười nhạo phong trào “Black Lives Matter”, các khảo sát cho thấy đại đa số người Mỹ hiện nay tin rằng cảnh sát da trắng nhiều khả năng sẽ hành hung người da đen trong phần lớn các trường hợp.
“Thông điệp của ông Trump gần như y hệt năm 2016,” ông Ayres nhận xét. “Nước Mỹ đã thay đổi nhưng thông điệp của ông thì không”.
Một số đảng viên Đảng Cộng hòa cho rằng ông Trump nên thay đổi giọng điệu nếu muốn giành sự ủng hộ từ những người thuộc phe trung lập. Ngay cả ông Barrasso cũng đề nghị ông Trump thay đổi chiến thuật.
“Bạn cần phải làm cử tri của mình phấn khởi. Nhưng làm chính trị thì không chỉ cần làm hài lòng những người hiện ủng hộ bạn mà còn phải biết cách thu hút thêm những người như vậy”.
Bà Heitkamp nói rằng đại dịch Covid-19 đã tác động tiêu cực đến chiến dịch tranh cử của ông Trump. “Không có những cuộc vận động để thử nghiệm mức độ hiệu quả của những thông điệp ông dự định tung ra, tổng thống Trump thực sự đang rơi vào thế khó và đánh mất nhiều thứ. Ông ấy đang thua ở những trận đấu then chốt nhất”.
Thuốc trị độc hoàn hảo hay lịch sử lặp lại?
Nhưng Đảng Dân chủ cũng có lý do để bận tâm. Một vài người sợ rằng ông Biden sẽ gặp khó khăn khi cố gắng đáp ứng nguyện vọng của những người trước đây ủng hộ Obama – người trẻ và cộng đồng da màu.
Ông đã cam kết chọn một phụ nữ làm đối tác trong liên danh tranh cử của mình, nhiều khả năng là một phụ nữ da màu. Nhưng nhà sáng lập của tổ chức thúc đẩy phụ nữ da màu tham gia chính trị She the People là bà Aimee Allison cho rằng Biden cần phải làm được nhiều hơn thế để thu hút cử tri da đen, vốn là một phần không thể thiếu trong số những người ủng hộ Đảng Dân chủ.
Tổng thống Trump gần đây đã hướng sự chú ý về phía tuổi tác và sự nhanh nhạy của đối thủ. Ông Trump châm chọc rằng ông Biden, nay đã 77 tuổi, có vẻ còn không nhớ nổi mặt chữ, dù vị tổng thống 74 tuổi này cũng phải đối mặt với những tuyên bố tương tự.
“Ông ấy còn không thể xếp nổi hai câu cạnh nhau sao cho mạch lạc,” ông Trump nói. “Và có thể người đàn ông đó sẽ trở thành tổng thống của các bạn chỉ vì một vài người không ưa tôi”.
Trong cuộc bầu cử sơ bộ Đảng Dân chủ, ông Biden cho rằng xuất thân từ tầng lớp lao động của ông sẽ giúp Đảng Dân chủ giành lại một số cử tri vốn đã ủng hộ ông Trump hồi 2016.
Các đối thủ của ông phản bác rằng ông là một chính trị gia bảo thủ, lỗi thời và lạc nhịp với đảng phái của mình. Nhưng khi cuộc bầu cử đến gần, nhiều đảng viên Đảng Dân chủ đồng ý rằng ông Biden hiện là liều thuốc giải độc hoàn hảo nhằm thay thế vị trí của ông Trump.
Joe DiSano, chiến lược gia của Đảng Dân chủ, cho rằng những người thuộc phe trung lập nhiều khả năng sẽ bỏ phiếu cho Biden hơn là bà Hillary Clinton, người được phe Cộng hòa khắc họa như một kẻ xảo quyệt trong suốt 25 năm qua.
Dù nhiều người thuộc phe Dân chủ dựa vào kết quả tranh cử hiện tại và cho rằng ý kiến của ông DiSano là xác đáng, nhiều người vẫn cho rằng không nên vui mừng quá sớm. “Chúng ta không được phép tự mãn,” cựu tổng thống Obama nhắc lại. “Nhớ xem, ông ấy đắc cử một lần rồi còn gì”.
 |
| Liệu Biden có là thuốc giải độc hoàn hảo thay thế vị trí ông Trump hay lịch sử sẽ lặp lại. Ảnh: AFP. |
Cựu phụ tá của Thống đốc bang Floria Jeb Bush, vốn thuộc phe Cộng hòa, cảnh báo rằng ông Trump vẫn có thể giành được nhiều sự ủng hộ hơn từ những cử tri da trắng không có bằng đại học, ở những bang mà lợi thế không nghiêng hẳn về bên nào.
“Hồi đầu năm nay, nhiều người Cộng hòa bày tỏ sự lo ngại về tổng thống đương nhiệm, nhưng có thể vào tháng 11, họ không cảm thấy như thế nữa”.
Cựu chánh văn phòng quản lý chiến dịch tranh cử của ông Biden và bà Clinton hồi 2008, bà Patti Solis Doyle, cảnh báo Đảng Dân chủ nên nhớ rằng cuộc tranh cử sẽ ngã ngũ chỉ trong vỏn vẹn một vài hạt thuộc một vài bang mà lợi thế không nghiêng về bên nào.
“Gửi những người thuộc phe Dân chủ không tin rằng đây là một cuộc đua cân sức, hãy cứ quay lại tháng 11/2016, thời điểm mà nỗi kinh ngạc bỗng chốc hóa thành kinh hoàng,” bà Doyle nói.
“Điều tốt nhất chúng ta có thể làm là thật bình tâm, quyết định lá phiếu của mình sẽ ủng hộ ai và bỏ phiếu. Hãy cứ lờ đi kết quả hiện tại dù hôm nay trông nó có khả quan ra sao”.
