Leonardo da Vinci được biết đến nhiều nhất trong vai trò họa sĩ và nhà điêu khắc. Tên tuổi ông gắn liền với những bức tranh như Mona Lisa, Bữa tối cuối cùng, Đức Mẹ Đồng Trinh trong hang đá... Bên cạnh đó, ông còn là một kiến trúc sư, kỹ sư, một nhà giải phẫu học và tự nhiên học. Ông được nhiều người đánh giá là nghệ sĩ vĩ đại nhất từng sống, thậm chí được tôn sùng như một thiên tài đa dạng trong chính thời đại của mình.
Leonardo da Vinci để lại các bức tranh, tiền bạc, tài sản và khoảng 13.000 trang ghi chép, bản vẽ và bản thảo, trong số đó chỉ còn 6.500 trang tồn tại đến ngày nay.
 |
| Sách Leonardo da Vinci: Cuộc đời và tác phẩm qua 500 hình ảnh. Ảnh: O.P. |
Bước ngoặt trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp
Trong cuốn Leonardo da Vinci: Cuộc đời và tác phẩm qua 500 hình ảnh, từ việc khám phá các tác phẩm quan trọng của Leonardo và tham khảo 2 sách viết về ông (Leonardi Vinci Vita của Paolo Giovio (1483-1552) và Cuộc đời các nghệ sĩ của Giorgio Vasari), tác giả Rosalind Ormiston đã góp phần cung cấp một khám phá sống động về đời sống cá nhân của Leonardo. Đồng thời, nêu bật những ảnh hưởng to lớn của Leonardo đối với nghệ thuật, khoa học và kỹ thuật trong bối cảnh lịch sử ở Italy thời Phục hưng.
Trong cuốn sách, Rosalind Ormiston dẫn dắt bạn đọc đi qua các giai đoạn của cuộc đời Leonardo da Vinci, tương ứng những thành tựu mà ông đạt qua từng thời kỳ sáng tác. Và một trong những điểm nhấn mang tính bước ngoặt trong sự nghiệp của Leonardo đó là việc ông trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp.
Leonardo da Vinci sinh ra tại Vinci, một ngôi làng trên sườn đồi vùng Tunscay, gần Florence. Ông là là đứa con ngoài giá thú của Ser Piero di Antonio da Vinci và Caterina, một thôn nữ trẻ. Leonardo lớn lên dưới sự chăm sóc của ông nội và chú.
Ở Florence, cha Leonardo làm chưởng khế tại Palagio del Podestà (còn được gọi là Bargello). Đây là nơi lý tưởng hỗ trợ Leonardo trong việc chọn sự nghiệp nghệ sĩ của mình. Leonardo đã thực hành mọi hình thức nghệ thuật trong xưởng vẽ của Verrocchio, nơi các nhà bảo trợ giàu có của Florence đặt mua nhiều tác phẩm điêu khắc bằng đồng và cẩm thạch, tranh vẽ và tranh bích họa.
Vào thời điểm Leonardo học việc, xưởng vẽ của Verrocchio chật kín đơn đặt hàng cho những điêu khắc bằng đồng. Leonardo đã lĩnh hội các kỹ thuật để sáng tác nhiều tác phẩm ở kích thước lớn, bao gồm những bức tượng người cưỡi ngựa theo phong cách cổ đại.
Năm 1427, ở độ tuổi 20, Leonardo đã hoàn thành các yêu cầu của học nghề và tham gia vào hội ái hữu của các họa sĩ ở Florence có tên là Compagnia di San Luca. Tư cách hội viên của nhóm này cho phép ông đảm nhận những đơn đặt hàng độc lập.
Cũng kể từ đây, Leonardo trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp làm trong xưởng của Verrocchio và ông bắt đầu sáng tạo phong cách vẽ sau này trở thành đặc trưng của ông. Ở thời kỳ này, rồng, thiên thần, ác quỷ là những đối tượng yêu thích của Leonardo.
Theo tác giả Rosalind Ormiston, một yếu tố trong phong cách đặc trưng của Leonardo là khả năng tạo ra những chân dung nắm bắt được nét riêng của người mẫu. Đồng thời, khiến người quan sát cảm thấy như là một phần trong việc sáng tạo nên tác phẩm, như thể họ có mặt lúc Leonardo vẽ người ngồi mẫu.
 |
| Cuộc chiến đấu giữa rồng và sư tử, bản vẽ của Leonardo da Vinci làm nổi bật mối quan tâm đến việc mô tả các sinh vật tưởng tượng. |
Vẽ rồng và ác quỷ theo kỹ thuật chiaroscuro
Trong sách, Rosalind Ormiston đã dẫn lại một tình tiết viết về sự khéo léo mang tính sáng tạo của Leonardo từ Giorgio Vasari. Theo đó, Ser Piero cha của Leonardo đã được một người nông dân tại dinh thự của ông xin trang trí lên chiếc khiên gỗ mà ông ta đã làm từ gỗ cây sung.
Người đàn ông này là một người bắt chim và đánh cá rất được việc của Ser Piero, vì vậy ông đã mang chiếc khiên đến xưởng của Leonardo, nơi đây tấm khiên được bào và sơn lót trước.
Leonardo bắt đầu nghĩ về những gì ông có thể vẽ lên chiếc khiên, thứ có thể khiến tất cả phải sợ hãi khi nhìn thấy nó, tạo ra hiệu ứng tương tự như đầu của Medusa. Ông “mang tới một căn phòng thằn lằn lớn và nhỏ, dế, rắn, bướm, châu chấu, dơi và các loại động vật khác…”.
Leonardo đã vẽ theo kỹ thuật chiaroscuro - phương pháp sử dụng ánh sáng và bóng tối để tăng cường ảo ảnh về chiều sâu - để mô tả một con rồng cơ bắp nổi lên từ những tảng đá lởm chởm, cái miệng lởm chởm của nó phát ra hơi thở bốc khói.
Theo mô tả của Vasari thì đó là “một sinh vật xấu xí vĩ đại, kinh khủng nhất và đáng sợ nhất đang phun nọc độc từ vòm họng mở…”. Không những thế mùi hôi thối của những con vật chết trong phòng Leonardo còn làm tăng thêm tính hiện thực của tác phẩm. Ngay cả Ser Piero cũng bị sốc và tỏ ra ngạc nhiên về độ chân thực của nó.
Leonardo giữ lại chiếc khiên để bán trong khi đưa cho người nông dân một chiếc bình thường hơn được vẽ hình mũi tên bắn xuyên qua một trái tim. Khiên rồng được cho là đã được bán cho một lái buôn 100 ducat và sau đó được bán lại 300 ducat cho Công tước xứ Milan.
 |
| Medusa của Michelangelo di Merisi Caravaggio. Bức tranh này là bản sao từ bản gốc còn dang dở của Leonardo da Vinci. |
Thành công đến từ chủ nghĩa hiện thực minh họa ma quỷ thể hiện rõ niềm yêu thích của Leonardo đối với các sinh vật giống rồng, qua đó cũng phản ánh kỹ thuật vẽ sở trường của Leonardo là chiaroscuro. Tuy nhiên, theo Rosalind Ormiston, những mô tả của Vasari lại rất khó để truy ra một tác phẩm thực tế.
Sự thích thú của Leonardo đối với chủ đề rồng và ác quỷ còn thể hiện trong các bức vẽ của chính ông. Leonardo khuyên rằng để tạo ra một hình ảnh sống động thực tế, một người nghệ sĩ nên “lấy đầu một con chim và cường điệu các đặc trưng của nó”.
Trong sách, Rosalind Ormiston tiếp tục dẫn thông tin từ Vasari ghi lại một bức tranh vẽ Medusa còn dang dở, thuộc sở hữu của Cosimo de’ Medici “với cái đầu đội một cuộn tóc rắn, thứ phát kiến kỳ lạ và ngông cuồng nhất”.
Trong thần thoại Hy Lạp, Medusa là một Gorgo, một con quái vật với nhiều con rắn quấn quanh đầu. Nếu nhìn thẳng vào Medusa, người ta sẽ biến thành đá. Từ bản sao Caravaggio chép lại bản gốc của Leonardo, chúng ta có thể thấy rằng ông đã nắm bắt được cái đầu ghê rợn và ánh mắt hưng cảm (rối loạn cảm xúc) của Medusa. Tác phẩm đang bị thất lạc.
Tiếp nối bước ngoặt trở thành nghệ sĩ chuyên nghiệp, Rosalind Ormiston tiếp tục dẫn dắt bạn đọc qua các giai đoạn phát triển sự nghiệp của Leonardo, gắn với đó là những thành tựu và những tác phẩm kinh điển của ông, cho đến những nghiên cứu cuối đời.
Bên cạnh đó, tác giả sách còn cung cấp một bộ sưu tập hình ảnh phong phú, giúp người đọc khám phá kỹ hơn cuộc đời của Leonardo, từ các ghi chép lịch sử và danh mục các tác phẩm của ông.
