Khi bé chuyển tới môi trường mới, cha mẹ cần lưu ý khả năng thích nghi của con. Ảnh minh họa: B.V.

Tôi cho rằng nếu nhận thức thấp nhưng ở môi trường yêu cầu cao thì con khó hòa nhập, nếu không muốn bị cô lập, con phải thay đổi để nâng cao nhận thức. Nếu cùng cấp độ cao thấp như nhau thì con sẽ có thể hòa nhập. Nhưng nếu con có nhận thức cao mà phải sống trong môi trường thấp thì muốn hòa nhập được với môi trường, con cần học cách chấp nhận, biết đánh giá đúng sai để rút kinh nghiệm cho bản thân nhưng lại không nên lên án phê phán bất kỳ ai.

Ví như một đứa trẻ được giáo dục tử tế khi về quê nghỉ hè có tham gia bữa ăn tập thể với các bạn ở quê, nếu tất cả cùng tranh nhau đồ ăn mà con lên án, tỏ thái độ thì con sẽ trở nên lạc lõng. Con có thể không tham gia vào hành động đó vì con biết là không lịch sự nhưng con không cần phải chỉ dạy hay hướng dẫn cho một tập thể trừ khi con có tiếng nói, có vị thế để mọi người nghe theo.

Vậy nên, để giáo dục đứa trẻ hiệu quả thì trước hết, cha mẹ cần hiểu về môi trường mình đang sống và lựa chọn cách sống cho phù hợp. Sau đó, vì chính cha mẹ sẽ là tấm gương để con noi theo nên cha mẹ sẽ cần thể hiện những suy nghĩ, lời nói và hành động mà mình mong muốn con sẽ nói, sẽ làm. Sự phù hợp trong văn hóa gia đình với của môi trường lớp học và trường học có liên quan rất lớn đến sự phát triển lành mạnh của con.

Tôi may mắn được làm việc ở những môi trường với toàn người có cách nghĩ và cách sống khá lành mạnh. Ngay cả các bạn sinh viên dù đến từ nhiều nơi khác nhau, mang theo sự khác biệt trong văn hóa và cách sống, nhưng khi quy tụ về đây đã hòa nhập với nền văn hóa thiện lành, tích cực...

Ở cơ sở giáo dục mà tôi làm quản lý, đôi khi vẫn có những hình ảnh thiếu đẹp đẽ của học viên trong các chương trình dã ngoại, các bữa ăn uống sinh hoạt tập thể. Ví như học viên dùng đồ lãng phí hoặc lựa lựa khi không có ai để ý sẽ mang đồ về nhà nhiều hơn khẩu phần.

Nhân viên trung tâm hành xử rất văn hóa, luôn làm gương cho học trò, hướng dẫn các con cư xử lịch sự, văn minh khi sinh hoạt và tương tác với mọi người. Bạn nào không theo nét văn hóa chung thì bạn đó sẽ trở nên lạc lõng, khác biệt. Nhiều năm trước, khi làm nghiên cứu sinh ở một đại học tại Hà Nội, tôi thấy việc sinh viên xếp hàng dài chờ ở thang máy và nhường chỗ cho giảng viên thể hiện sự chuyên nghiệp, văn minh và ở một tầng cao hơn của văn hóa và nhận thức.

Ở thời điểm đó, việc xếp hàng trong trường học cũng như ở nơi công cộng tại một thành phố khác chưa thực sự phổ biến dù nó cách Hà Nội có trăm cây số. Nhưng nhờ có nhiều yếu tố tác động tích cực mà tôi đã thấy sự chuyển biến rõ rệt ở đại học nơi tôi đang công tác. Khi đã thành văn hóa thì mọi sự khác biệt đều lạc quẻ, những ai đó định chen hàng sẽ cảm thấy xấu hổ và bị mọi người lên án. Còn trước đây, mọi người thường nghĩ nếu mình không chen lấn sẽ bị mất quyền lợi.

Trên tất cả, mọi câu chuyện về sự khác biệt trong lối sống, văn hóa và tầm nhận thức, tôi cho rằng cứ làm gương cho con những việc tốt thì con sẽ như cái cây non vui khỏe mà vươn lên khi được tưới tắm trong môi trường lành mạnh. Khi không biết phải làm thế nào cho đúng thì con chỉ cần ghi nhớ hãy lựa chọn làm những việc không gây ảnh hưởng đến mọi người, đặc biệt nếu điều đó có lợi cho bản thân và cho mọi người thì quả là rất tốt đẹp.