Theo South China Morning Post, nhiều năm qua, các quầy hàng vỉa hè, quán hàng rong luôn bị coi là biểu hiện của sự hỗn loạn và lạc hậu trong mắt chính quyền Trung Quốc. Lực lượng quản lý trật tự đô thị (thành quản) được giao nhiệm vụ dẹp hàng quán bày bán trên đường phố. Cách làm có phần thô bạo, quyết liệt của thành quản đôi khi dẫn tới những cuộc tranh cãi gay gắt hoặc xô xát giữa người bán rong và nhà chức trách.
Cho tới tháng trước, dưới ảnh hưởng nặng nề của Covid-19 tới nền kinh tế, chính quyền Trung Quốc dường như đã thay đổi quan điểm. Thủ tướng Lý Khắc Cường khen ngợi thành phố Thành Đô, tỉnh Tứ Xuyên, đã tạo ra 100.000 việc làm nhờ cho phép mở cửa 36.000 quầy hàng trên đường phố.
Tuy nhiên, những đô thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến vẫn tỏ ra nghi ngại với mô hình kinh tế đó. Chính quyền các địa phương này cho rằng "nền kinh tế hàng rong" không phù hợp với kế hoạch phát triển của họ. Một số nơi còn tuyên bố sẽ đẩy mạnh việc kiểm soát hoạt động bán hàng rong.
 |
| Những đô thị lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải, Thâm Quyến vẫn tỏ ra nghi ngại với mô hình "kinh tế hàng rong". Ảnh: He Huifeng/SCMP. |
Từ ông chủ thành người bán hàng rong
Dù vậy, lời động viên từ Thủ tướng Lý đã tiếp động lực cho Huang Weijie, 44 tuổi, chủ một nhà máy dệt may đang chật vật tồn tại ở tỉnh Quảng Đông, trung tâm sản xuất và xuất khẩu của Trung Quốc. Với hàng chục nghìn bộ quần áo tồn kho, Huang biết rằng ông phải sáng tạo nếu muốn sống sót qua suy thoái kinh tế toàn cầu hậu Covid-19.
Ông chủ nhà máy may mặc quyết định chất quần áo lên ôtô, lái xe xuống phố và bày quần áo ra lề đường bán rong. Không ít chủ cơ sở sản xuất nhỏ ở Trung Quốc cũng có chung ý tưởng với Huang. Trước đây, những quán hàng rong ven đường chủ yếu là công cụ kiếm kế sinh nhai của những người có thu nhập thấp hay thất nghiệp.
Nhưng khi Covid-19 càn quét nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới, khiến hàng chục triệu lao động rơi vào cảnh bấp bênh, ngay cả những chủ xưởng như Huang cũng phải xuống đường để tồn tại. "Tôi đã nghĩ đến việc phải đóng cửa nhà máy, nhưng sự ủng hộ của Thủ tướng Lý Khắc Cường đối với 'kinh tế hàng rong' đã truyền cảm hứng cho tôi", Huang chia sẻ.
Khác với những người bán hàng rong thông thường chỉ đủ khả năng dựng một quầy hàng nhỏ ven đường, ông chủ Huang lái một chiếc Toyota màu trắng, trong cốp xe chất đầy quần áo đủ màu. Huang đầu tư tiền thuê quầy hàng ở nhiều khu dân cư khác nhau tại thành phố Quảng Châu, thủ phủ tỉnh Quảng Đông.
Sau khoảng một tuần, ông di chuyển đến Phật Sơn, rồi lần lượt đi tới các thành phố khác trong vùng như Đông Quan hay Trung Sơn. Huang thừa nhận rằng rất khó để mở quầy hàng rong tại những trung tâm thương mại ở các thành phố lớn ở Quảng Đông. Các khu bán hàng rong chủ yếu mọc lên ở những thị trấn, thành phố nhỏ, xung quanh các nhà máy, khu công nghiệp.
 |
| Huang Weijie đứng ở một khu phố tập trung nhiều sạp hàng rong ở Quảng Đông. Ảnh: SCMP. |
Huang điều hành nhà máy dệt may của mình hơn 10 năm. Hoạt động kinh doanh từng rất thuận lợi, mang lại nguồn thu nhập ổn định, nhưng nhà máy rơi vào trì trệ kể từ khi Covid-19 bùng phát. "Tôi còn tới hàng chục nghìn bộ quần áo tồn kho từ cuối năm ngoái", Huang cho biết.
Ban đầu, Huang tìm cách đẩy hàng cho các chợ bán buôn và cửa hàng bán lẻ ở Quảng Châu, nhưng không thành công bởi nơi nào cũng đều gặp khó khăn. Sau đó, ông bắt đầu thử xem liệu thị trường đường phố có thể giúp giải quyết đống hàng tồn và trở thành một kênh mang đến dòng tiền ổn định, cho phép nhà máy tiếp tục hoạt động ở mức tối thiểu, ít nhất là trong nửa cuối năm nay hay không.
Tình trạng như Huang ngày càng trở nên phổ biến ở Trung Quốc. Hàng loạt cơ sở sản xuất nhỏ ở mọi ngành nghề đang phải chịu cú sốc nặng nề do tác động của Covid-19. Chúng hiện đối mặt với tình trạng thiếu vốn trầm trọng để có thể tiếp tục hoạt động, trong khi số lượng hàng tồn kho tăng lên không ngừng.
Vật lộn vì hàng tồn kho
"Mọi người đều kỳ vọng xuất khẩu sẽ phục hồi. Nhưng với tình hình dịch bệnh như hiện nay, khi số ca nhiễm virus vẫn tăng mạnh trên toàn cầu, chúng tôi biết điều đó còn rất xa vời", Huang nói. "Chúng tôi không thể trả các khoản thanh toán để tiếp tục vận hành nhà máy bởi tiền đã cạn rồi".
Liang Lu, người điều hành một hiệp hội nhà sản xuất ở Đông Quan, tiết lộ một danh sách dài những cơ sở đang vật lộn vì hàng tồn kho, hoặc phải đóng cửa vì dịch bệnh. "Tuần trước, chủ một nhà máy đến nhờ chúng tôi bán giúp 4 triệu đôi tất tồn kho. Tuần này, một xưởng giày dép tìm đến với hàng chục nghìn sản phẩm ế trị giá tới 16 triệu tệ (2,29 triệu USD)", Liang kể.
Ngày 15/7, nhà máy giày dép Lida có trụ sở tại Quảng Châu thông báo sẽ đóng cửa, khiến 1.200 công nhân rơi vào cảnh thất nghiệp. Công ty cho biết hoạt động xuất khẩu đã bị ảnh hưởng nghiêm trọng bởi Covid-19 và chiến tranh thương mại Mỹ - Trung. Trong thư gửi nhân viên, ban lãnh đạo công ty cho biết đã nỗ lực tìm đủ mọi cách để tăng đơn hàng và duy trì dòng tiền nhưng không thành công, do đó buộc phải đóng cửa.
Theo Huang, những chợ bán buôn ở Quảng Châu ngày càng có ít doanh nghiệp hoạt động. Đây từng là trung tâm phân phối hàng hóa lớn nhất Trung Quốc, liên tục xuất đơn hàng đến mọi ngõ ngách của đất nước và trên toàn thế giới. "Doanh số tại những chợ bán buôn quần áo đang giảm sút và ngày càng có ít khách hàng từ nước ngoài", Huang cho biết.
Trước khi dịch Covid-19 ập đến, Quảng Đông thu hút khoảng 40 triệu người nhập cư từ khắp Trung Quốc tới làm việc. Hồi tháng 5, Huang từng cố thuê gian hàng ở Shangxiajiu, phố mua sắm bận rộn nhất Quảng Châu, với giá 3.500 NDT/tháng (500 USD) để bán hàng tồn kho. Mùa hè năm ngoái, giá thuê ở đây là 6.000 NDT/tháng. Huang tin đây sẽ là mảnh đất màu mỡ giúp ông cứu vãn tình hình kinh doanh, nhưng mọi thứ không diễn ra như mong đợi.
 |
| Những chợ bán buôn ở Quảng Châu ngày càng có ít doanh nghiệp hoạt động. Ảnh: SCMP. |
"Cả tháng trời, tôi bán chưa được 4.000 NDT (hơn 570 USD) tại cửa hàng ở Shangxiajiu", Huang nói. "Sức mua của người nhập cư ở Quảng Đông giảm so với trước đây rất nhiều và không ít người đã bỏ đi vì nhà máy đóng cửa". Theo Huang, các cửa hàng ở Shangxiajiu đang đua nhau giảm giá trong nỗ lực tuyệt vọng để bán hết hàng tồn. Nhưng ngay cả vậy, doanh số vẫn rất thấp.
Tháng trước, Huang chi 350 NDT (50 USD) để thuê một căn hộ nhỏ trong khu phố Xiaolan, thành phố Trung Sơn. Sau đó, ông đi tìm các khu bán hàng rong trong bán kính 20 km. "Tôi lần mò và vẽ bản đồ các khu bán hàng rong gần căn hộ của mình, nơi tập trung đông lao động nhập cư làm việc, sinh sống", ông kể.
"Hầu hết sạp hàng chỉ rộng khoảng 6 m2, có giá thuê 400-600 NDT/tháng (57-86 USD). Tôi có thể kiếm được 500 NDT (71 USD) một đêm ở một số nơi, có nơi thì 200 NDT (gần 29 USD). Tôi định mở khoảng 20 cửa hàng như vậy và thuê thêm người bán". Nhưng triển vọng kinh tế ảm đạm khiến Huang cảm thấy bất an. "Ban đêm tại những khu công nghiệp, nơi công nhân vài năm trước vẫn tấp nập làm tăng ca, giờ đây thật tĩnh mịch", ông chia sẻ.
Tình hình kinh doanh của các nhà sản xuất nhỏ thậm chí sẽ còn tồi tệ hơn nữa trước khi khởi sắc trở lại. Chuyên gia Simon Zhao thuộc Đại học Quốc tế Chu Hải dự đoán các nhà máy Trung Quốc sẽ tiếp tục phải đóng cửa do nhu cầu cả trong và ngoài nước vẫn yếu trong những tháng sắp tới.
