Little Cranberry, hòn đảo 70 cư dân thuộc bang Maine, và Trung Quốc, một quốc gia 1,4 tỷ người, "xích lại gần nhau" trước sự chuyển dịch của nền kinh tế thế giới. Tầng lớp trung lưu Trung Quốc phát triển trùng với khoảng thời gian sản lượng tôm hùm ở Maine tăng cao, tạo ra thị trường mới tiêu thụ loại hải sản thơm ngon và giàu dinh dưỡng.
Loay hoay
Ông Bruce Fernald là thế hệ thứ 6 trong một gia đình làm nghề đánh bắt ở đảo Little Cranberry.
Dù kỹ thuật đánh bắt tôm hùm không thay đổi nhiều, ngành công nghiệp này đang tự chuyển biến. Lần đầu tiên trong nhiều thập kỷ, sản lượng tôm hùm ở bang Maine nhiều như hiện nay. Khi cha của ông Fernald kiếm sống tại vùng biển này, sản lượng đánh bắt tôm hùm là hơn 9 triệu kg mỗi năm. Nhưng từ năm 2012, con số này đạt tới 54,4 triệu kg mỗi năm.
Sản lượng đánh bắt tăng, đạt kỷ lục trong năm 2012 và đẩy giá tôm hùm xuống mức thấp nhất trong gần 20 năm. Giá bán tôm hùm khi đó ở mức 2,69 USD/0,45 kg. Các doanh nghiệp mua và bán tôm hùm nói rằng họ không kiếm được mức giá tốt hơn. Sản lượng lớn bù đắp giá giảm, nhưng lợi nhuận thu về không cao.
“Chúng tôi mua một tấn tôm hùm và hoàn toàn không thu được lãi. Đó là một mùa kinh doanh rất khó khăn”, Aaron Bernstein, người quản lý bến tàu ở hòn đảo Little Cranberry, nói.
 |
|
Hai con tôm hùm được bắt từ thành phố Portland, bang Maine. Ảnh: Carbonbrief.org |
Hoạt động sản xuất tôm hùm ở Maine đứng trước cuộc khủng hoảng tiềm tàng. Bang này từng đối diện với sự sụt giảm của các ngành công nghiệp sản xuất truyền thống, gỗ và giấy, do những tiến bộ công nghệ và sự cạnh tranh từ nước ngoài.
Viện Chính sách Kinh tế, một tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Washington, ước tính, hoạt động xuất khẩu hàng hóa giá rẻ của Trung Quốc đã cướp 11.400 việc làm, tương đương gần 2% tổng số việc làm ở toàn bang Maine, từ năm 2001 tới 2013.
Trong khi loay hoay tìm giải pháp, giới kinh doanh ở Maine áp dụng ngay lý thuyết từ một cuốn sách giáo khoa kinh tế: nguồn cung quá cao sẽ kích cầu, hay cụ thể trong trường hợp này là dẫn tới ngày càng nhiều người ăn tôm hùm hơn. Trên thực tế, không nơi nào tiêu thụ tôm hùm nhiều hơn ở Trung Quốc.
Tấn công thị trường béo bở
Các nhóm kinh doanh tôm hùm đầu tiên ở bang Maine tới Hong Kong cuối năm 2012. Kể từ đó, giới chức Maine thành lập một văn phòng phát triển ở Thượng Hải và tiếp tục cử phái đoàn thương mại thứ hai tới đặc khu hành chính Hong Kong vào năm ngoái. Mùa thu năm ngoái, Nhà Trắng chọn tôm hùm để thết đãi Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình trong bữa yến tiệc.
Tại khách sạn năm sao Conrad ở Bắc Kinh, đầu bếp Mirko Sun chuẩn bị thực đơn gồm cháo tôm hùm, súp tôm hùm với bánh mì tỏi chiên cùng salad tôm hùm kèm rau sống. Gần nửa cân tôm hùm được bán với giá 42 USD, tương đương 1/4 thu nhập trung bình hàng tuần của một lao động ở thành thị. “Đối với phần lớn người Trung Quốc, ăn tôm hùm là cách thể hiện đẳng cấp. Phần lớn khách hàng chỉ đặt chúng để chiêu đãi các vị khách quan trọng”, đầu bếp Sun nói.
Màu đỏ tươi trong lớp vỏ tôm hùm đã nấu chín được coi là điều tốt lành. Món ăn này thường xuất hiện trong các lễ hội và đám cưới ở Trung Quốc.
 |
|
Tôm hùm được bán tại nhiều nhà hàng sang trọng tại Bắc Kinh. Ảnh: B eijinger.com |
Tuy nhiên, Maine không phải là nguồn cung cấp duy nhất loại thực phẩm bổ dưỡng này tại Trung Quốc. Quốc gia đông dân nhất thế giới còn nhập khẩu tôm hùm từ Australia, dù chúng có nhiều gai, khiến người tiêu dùng cảm thấy bất tiện khi ăn cũng như vị của chúng không thực sự đậm đà.
Trung Quốc đang chi hàng triệu USD để xây dựng một cơ sở vận chuyển tôm hùm tại Australia và một ngư dân đang xây dựng hệ thống bể nuôi tôm hùm tại Quảng Châu, theo báo chí địa phương.
Các dự án này thể hiện chiến lược điển hình của Trung Quốc: đầu tư mọi mặt. Ví dụ, thay vì chỉ vận chuyển đồng từ châu Phi sang Trung Quốc, họ đã mua lại các mỏ khai thác. Để tăng hương vị của thịt lợn Mỹ, Trung Quốc đã mua công ty chế biến thịt lợn lớn nhất Mỹ là Smithfield Foods.
Lợi nhuận lớn
10 năm trước, Mỹ chưa từng xuất khẩu tôm hùm sang Trung Quốc. Tuy nhiên, kim ngạch xuất khẩu loại hải sản này đạt tới 20 triệu USD vào năm ngoái.
Câu chuyện về xuất khẩu tôm hùm Mỹ sang Trung Quốc là minh chứng cho sự phức tạp của thị trường toàn cầu và cũng là lời nhắc rằng, ranh giới giữa kẻ thắng và người thua trong cuộc chiến kinh tế không phải lúc nào cũng rõ ràng.
Trung Quốc đóng vai phản diện từ cuộc chiến Phố Wall tới chiến dịch tranh cử tổng thống. Nước này được cho là nguồn gốc dẫn tới tình trạng sụt giảm thị trường chứng khoán, sự sa sút của các quốc gia đang phát triển và là kẻ đánh cắp việc làm của công nhân Mỹ tại nhiều khu vực, trong đó có bang Maine. Tại Maine, các nhà máy sản xuất gỗ và bột giấy đóng cửa khiến hàng nghìn công nhân rơi vào cảnh thất nghiệp.
Tuy nhiên, ngay cả khi đối thủ cạnh tranh đã “tàn phá” một phần nền kinh tế Mỹ, Trung Quốc vẫn nằm trong danh sách các khách hàng lớn của một số ngành công nghiệp Mỹ, từ nhân sâm, thịt lợn tới máy bay. Tôm hùm Maine chỉ góp một phần nhỏ trong số 116 tỷ USD giá trị xuất khẩu hàng năm của Mỹ sang Trung Quốc. Con số này đã tăng gấp 3 lần trong 10 thập kỷ.
“Trung Quốc đang trong giai đoạn chuyển đổi kinh tế. Đây là tầng lớp tiêu dùng mới đang làm thay đổi mô hình thương mại trên toàn thế giới”, Shaun Rein, giám đốc tập đoàn tư vấn China Market Research Group (CMR), nhận định.
 |
|
Một người đàn ông phân loại tôm hùm ở khu vực chế xuất của doanh nghiệp hải sản Ready Seafood tại Portland, bang Maine . Ảnh: Washington Post
|
Giá tôm hùm của Mỹ đã tăng trở lại sau lần sụt giảm hồi năm 2012. Tuy nhiên, giới quan sát dự đoán mùa đánh bắt diễn ra sớm hơn mọi năm có thể đẩy giá tôm hùm xuống thấp lần nữa. Chỉ trong một ngày qua, giá 450 gram tôm hùm giảm thêm 0,75 USD.
"Họ nói rằng tôm hùm sẽ không được giá như năm 2012. Tuy nhiên, không ai đoán chắc được điều gì", Justin Synder, một thành viên của gia đình chủ sở hữu nhà hàng hải sản Beal's Lobster Pier, cho hay.
Những con tôm hùm xếp lên xe tải được trả giá 5,25 USD cho 450 gram. Nhưng theo Fernald, hôm nay ông chỉ thu về 4,50 USD cho gần nửa kg tôm hùm.
Kể từ khi tình trạng bùng nổ dân số diễn ra, đặc biệt ở Trung Quốc, nuôi tôm hùm trở thành ngành kinh doanh kiếm lời lớn tại Mỹ. Tổng thu nhập của nhiều ngư dân có thể lên tới 6 con số mỗi năm.
