Trong năm mươi năm qua, thị trường tài chính đã có sự thay đổi sâu sắc về bản chất và quy mô. Phần lớn thời gian của thế kỷ 20, hầu hết hoạt động tài chính chỉ diễn ra ở phạm vi nội địa, nơi các tổ chức tài chính đóng vai trò là trung gian giữa người gửi tiết kiệm và người đi vay trong cùng một quốc gia. Đa số các quốc gia đều có biện pháp kiểm soát hối đoái nhằm hạn chế các hộ gia đình và doanh nghiệp tiếp cận ngoại tệ hoặc di chuyển vốn xuyên biên giới. Do đó, cơ hội giao dịch quốc tế trở nên rất hiếm hoi.

Tuy nhiên, từ thập niên 1970 trở đi, việc kiểm soát hối đoái trên toàn cầu đã giảm đáng kể, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động di chuyển vốn xuyên biên giới. Điều này giúp thúc đẩy giao dịch quốc tế, đặc biệt là trong mảng tài sản tài chính. Kết quả là các thị trường tài chính thế giới ngày càng liên kết chặt chẽ với nhau.

Có ba yếu tố chính thúc đẩy thị trường tài chính quốc tế phát triển: sự thay đổi của cơ chế tỷ giá hối đoái, sự phát triển của hoạt động ngân hàng và giao dịch tiền tệ ở nước ngoài, sự thay đổi về hệ tư tưởng.

Từ thập niên 1970, các thị trường tài chính thế giới ngày càng liên kết chặt chẽ với nhau. Ảnh: Freepik.

Từ cuối Thế chiến II cho đến thập niên 1970, hầu hết các quốc gia đều áp dụng chính sách tỷ giá hối đoái cố định được thiết lập theo Thỏa thuận này là kết quả của cuộc họp tại Bretton Woods, New Hampshire vào tháng bảy năm 1944, dẫn đến sự ra đời của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (International Monetary Fund - IMF) và Ngân hàng Thế giới. Dưới sự dẫn dắt của Harry Dexter White, đại diện cho Mỹ, và John Maynard Keynes, đại diện cho Vương quốc Anh, bốn mươi bốn quốc gia đã tham gia vào một hệ thống mới được thiết lập để ngăn chặn cạnh tranh phá giá tiền tệ và thúc đẩy hợp tác quốc tế trong thời kỳ hậu chiến. Các nước này thỏa thuận neo giá đồng tiền của họ theo đô-la Mỹ và đồng đô-la Mỹ có thể chuyển đổi thành vàng với tỷ giá cố định 35 đô-la/ounce.

Đến năm 1971, lượng đô-la do nước ngoài nắm giữ đã vượt quá số vàng dự trữ của Mỹ, khiến Tổng thống Richard Nixon phải chấm dứt việc quy đổi đô-la thành vàng. Do đồng đô-la Mỹ đóng vai trò trung tâm trong lượng tiền tệ dự trữ trên toàn cầu, nên quyết định này đồng nghĩa với sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods. Nhiều quốc gia từng neo giá tiền tệ của họ theo đồng đô-la đã bị ảnh hưởng (dù Bộ trưởng Tài chính Mỹ John Connally đã tỏ ra không hề cảm thông với họ khi phát biểu: “Đồng đô-la là tiền tệ của chúng tôi, nhưng lại là vấn đề của các vị”).

Nguyên nhân chính khiến hệ thống Bretton Woods sụp đổ là sự phát triển của thị trường Eurodollar, một nguồn trữ đô-la Mỹ ngắn hạn bên ngoài nước Mỹ. Trong thị trường này, giá trị đồng đô-la được xác định thông qua giao dịch tiền tệ bên ngoài lãnh thổ Mỹ. Do đó, mọi nỗ lực của FED nhằm kiểm soát tỷ giá hối đoái đều có thể bị “qua mặt” khi giao dịch trên thị trường Eurodollar, vì thị trường này nằm ngoài phạm vi quyền hạn của Mỹ.