 |
Ngày 6/5/2010, thị trường tài chính của thế giới sụp đổ bất ngờ mà không có cảnh báo nào trước đó.
Trong khoảng 5 phút, 1.000 tỷ USD bốc hơi. Vụ sụp đổ chóng vánh (Flash Crash) trở thành sự cố sụt giảm nhanh nhất lịch sử chứng khoán.
Ngay cả khi giá cổ phiếu tăng ngược trở lại sau 30 phút, các chuyên gia trên toàn cầu vẫn bàng hoàng: “Điều gì đã xảy ra vậy?”.
“Chó săn Hounslow” núp bóng gã đàn ông xoàng xĩnh
Người đứng sau sự kiện chấn động trên là Navinder Sarao (42 tuổi, ở London, Anh). Toàn bộ hành vi phạm tội được thực hiện tại phòng ngủ của Sarao.
Vụ án kinh tế động trời cùng hậu trường được Liam Vaughan ghi lại trong cuốn sách được xuất bản hồi tháng 5: Flash Crash: A Trading Savant, a Global Manhunt, and the Most Mysterious Market Crash in History (Tạm dịch: Vụ sụp đổ chớp nhoáng: Chân dung kẻ gian manh, thợ săn toàn cầu và sự kiện sụp đổ tài chính bí ẩn nhất lịch sử).
Liam Vaughan là phóng viên điều tra của tạp chí Bloomberg và Businessweek ở London. Cuốn sách của ông ghi lại câu chuyện đáng chú ý về Navinder Singh Sarao, kẻ lừa đảo đại tài, kiếm 70 triệu USD từ phòng ngủ.
Cái tên Sarao chỉ được đưa ra ánh sáng sau khi FBI cáo buộc người đàn ông này làm sụp đổ thị trường USD nghìn tỷ vào năm 2010.
 |
| Navinder Sarao bên ngoài tòa án năm 2016. Ảnh: Daniel Leal-Olivas/PA. |
Tờ New Yorker nhận xét Flash Crash là “biên niên sử tội phạm tài chính nổi tiếng của Anh”. Nhà văn Oliver Bullough, tác giả của Moneyland, đánh giá cao lối viết mạch lạc, dễ hiểu và hấp dẫn của Vaughan khi tái hiện chân dung kẻ tội phạm đặc biệt.
“Vaughan đã lần sâu vào những ngõ ngách của vụ án, phơi bày yếu kém trong hệ thống tài chính của chúng ta”, tác giả Bullough viết.
Qua ngòi bút của Vaughan, chân dung Sarao hiện lên từ thuở còn theo học Đại học Brunel London, Anh. Năm 1998, người này nhận thấy nhiều bạn giàu có. Khi hỏi họ bí quyết kiếm tiền, bạn bè đều trả lời: “Giao dịch”.
Từ đó, Sarao đọc về lý thuyết tài chính và thị trường. 2 năm sau khi ra trường, Sarao được nhận vào công ty tài chính nhỏ, văn phòng đặt phía trên một siêu thị. Công việc của nhân viên ở đây là môi giới cho những người buôn bán cổ phiếu.
 |
| Bìa cuốn sách Flash Crash: A Trading Savant, a Global Manhunt, and the Most Mysterious Market Crash in History (Tạm dịch: Vụ sụp đổ chớp nhoáng: Chân dung kẻ gian manh, thợ săn toàn cầu và sự kiện sụp đổ tài chính bí ẩn nhất lịch sử) xuất bản tháng 5. Ảnh: Amazon. |
Bề ngoài, Sarao chỉ như bao gã đàn ông khác, thích mặc chiếc quần thể thao nhiều màu, không chải chuốt, nói chuyện lóng ngóng. Nhưng người đàn ông này lại là “chó săn Hounslow”, kiếm hàng triệu bảng Anh sau khi lợi dụng nhiều nhân vật tài chính khét tiếng.
Liam Vaughan ghi lại trong cuốn sách của mình rằng: “8 tiếng đồng hồ, Sarao chỉ ngồi trên chiếc bàn đơn độc, khuôn mặt đờ đẫn. Để không bị làm phiền, Sarao đeo tai nghe màu đỏ to, không giao tiếp với bất kỳ ai”.
Vài năm sau khi đi làm, Sarao có số tiền rủng rỉnh, rút 25.000 USD/ngày là chuyện bình thường. Cuối cùng, người này nghỉ việc, chấm dứt cảnh làm thuê và biến phòng ngủ thành nơi giao dịch. Tại căn phòng này, Sarao kiếm hàng triệu USD.
Dù giàu có, Sarao không sống xa hoa. Số tiền lớn nhất mà người đàn ông này chi là để mua chiếc Volkswagen Golf cũ.
“Tôi nghĩ rằng Sarao là game thủ và thị trường thực sự là trò chơi tối thượng”, Liam Vaughan nhận xét.
Bị bắt và dẫn độ về Mỹ
Sau vài năm kiên nhẫn gây dựng sự nghiệp trong thế giới ngầm của ngành tài chính, năm 2008, khi vẫn làm việc ở công ty cũ, Sarao thực hiện phi vụ lớn, kiếm về bộn tiền. Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu diễn ra với tốc độ nhanh chóng. Thị trường xoay quanh các tin tức về kinh tế bấp bênh.
S&P 500 trước đây có thể lên xuống 40-50 lần trong một ngày thì giờ đây chỉ số tăng vọt bất ngờ, nhiều gấp 5 lần bình thường. Tình trạng hỗn loạn trở thành thảm cảnh với nền kinh tế nhưng là cơ hội cho những kẻ như Sarao thả mồi câu.
Một buổi chiều muộn đầu tháng 1, Sarao đang ngồi trước bàn làm việc, bỗng DAX - chỉ số theo dõi 30 công ty tài chính lớn nhất của Đức - xuất hiện điều bất thường. Bất chấp tiêu cực của tình hình tài chính, hàng loạt lệnh mua tung ra. Kết quả, trong tối hôm đó, thị trường Mỹ và châu Âu sụt giảm thảm hại, chỉ riêng Đức tăng cao.
Rạng sáng hôm sau, Sarao phát hiện chỉ số của Đức giảm 90 điểm - con số khổng lồ. Các nhà chơi chứng khoán dường như đã bỏ cuộc và đi ngủ. Vài giờ sau đó, DAX tiếp tục giảm, nhưng chiều muộn, giá lại bắt đầu tăng lên chóng mặt.
Sarao phát hiện điểm bất thường có tính quy luật này, liền cùng đồng nghiệp nghĩ ra việc thử nghiệm. Họ bán một vài cổ phiếu DAX và xem điều gì sẽ xảy ra. Nếu thị trường sụt giảm như đêm hôm trước, họ sẽ mua lại số đã bán ra vào sáng hôm sau để kiếm lời. Nếu không, họ chấp nhận thua lỗ.
 |
| Nhà văn Liam Vaughan. Ảnh: Bloomberg. |
Đúng như dự đoán, họ kiếm hơn 10.000 USD/người nhờ DAX mở cửa thấp hơn 65 điểm. Sang ngày thứ ba, nhiều đồng nghiệp khác nhận thấy điều này và làm theo cách của Sarao. Họ đều kiếm bộn tiền.
Hai tuần liên tiếp lợi dụng điểm trên, Sarao đặt cược cao hơn và thu về số tiền lời hơn một triệu bảng Anh. Người đàn ông này còn thuê các lập trình viên viết chương trình hack cho phép đặt đơn hàng trị giá hàng triệu USD. Sau đó, các nhà giao dịch chuẩn bị xử lý thì Sarao hủy đơn. Sự lừa dối này đẩy thị trường lên cao hoặc thấp hơn, từ đó người này thu về lợi nhuận.
Cứ như vậy, “chó săn Hounslow” kiếm lời khổng lồ nhờ quan sát những dao động, điểm mù của thị trường tài chính.
Bị Sở giao dịch Chicago Mercantile "sờ gáy", Sarao vẫn thản nhiên tiếp tục hành vi dối trá.
Sau đó, ngày 6/5/2010, Sarao đăng nhập từ phòng ngủ của mình và bắt đầu giao dịch điên cuồng, cố gắng tận dụng biến động của thị trường sau cuộc khủng hoảng năm 2008.
Trong 2 giờ giao dịch cuối cùng, tính đến 19h40 (theo giờ London), Sarao mua và bán 62.077 hợp đồng, với tổng giá trị 3,4 tỷ USD.
Một phút sau, thị trường sụp đổ với “tốc độ và cường độ chưa từng thấy”, Vaughan viết.
Điều này nhanh chóng lan ra thị trường tài chính Mỹ và toàn thế giới. Chỉ số S&P giảm 5% giá trị chỉ sau 4 phút. Procter & Gamble, General Electric và các bluechip khác giảm ít nhất 10%.
Chỉ số Dow mất 9% sau tích tắc. Hầu hết chỉ số khác chạm đáy lịch sử chỉ trong vài phút. 30 phút sau, thị trường khôi phục bình thường nhưng Sarao đã có hơn 70 triệu USD.
Sarao sau đó bị bắt và dẫn độ về Mỹ. Chính phủ Mỹ yêu cầu người này phải chịu trách nhiệm một phần trong tổn thất bạc tỷ. Sarao đã nhận tội và bị kết án một năm quản thúc tại nhà.
