Đang có một vị trí lý tưởng tại D.E.Shaw $ Co., Jeff Bezos quyết định từ bỏ tất cả để theo đuổi một ý tưởng mà khi đó bị coi là điên rồ: xây dựng dịch vụ bán sách trên mạng. Và những điều xảy ra tiếp theo trở thành một trong những huyền thoại gây dựng nền móng của Internet...
Bị kích thích bởi niềm tin vững chắc của Shaw về sự quan trọng của Internet, Bezos bắt đầu nghiên cứu sự phát triển của nó.
Tác giả đồng thời là chủ bút, John Quarterman ở Texas gần đây bắt đầu xuất bản tờ Matrix News – bản tin định kỳ hàng tháng ca ngợi và thảo luận những hướng phát triển thương mại của Internet. Số đặc biệt xuất bản tháng Hai năm 1994 thực sự cung cấp những thông tin gây ngạc nhiên.
Lần đầu tiên, Quarterman đã phân tích sự phát triển của web và chỉ ra rằng web có giao diện đơn giản, thân thiện, phù hợp hơn với đa số người dùng so với những công nghệ Internet khác. Trong một biểu đồ, ông chỉ ra rằng một số lượng byte truyền đi trên web đã tăng tới con số 2.057 lần từ tháng Một năm 1993 đến tháng Một năm 1994.
Một biểu đồ khác cho thấy số lượng gói dữ liệu - đơn vị dữ liệu - được gửi qua web tăng lên con số 2.650 lần trong cùng khoảng thời gian.
 |
| Jeff Bezos đã nhìn thấy trước tương lai của Internet và lựa chọn đó là hướng phát triển của mình. |
Bezos phân tích những thông tin trên và cho rằng hoạt động trên web nhìn chung đã tăng vọt lên so với năm trước khoảng 2.300 – 230.000% tăng trưởng. “Mọi thứ không nhanh đến thế đâu,” Bezos sau đó phát biểu. “Nó hoàn toàn bất thường và khiến tôi bắt đầu suy nghĩ. Dự án kinh doanh nào thực sự khả thi trong tình hình tăng trưởng như thế này?”
Bezos cũng thích đề cập về mức tăng trưởng thường niên của web là 2.300%, đây cũng chính là tỉ lệ lôi ông ra khỏi sự tự mãn trong các phát biểu hồi Amazon mới được thành lập. Điều đó đã tạo nên một chi tiết thú vị về lịch sử khởi đầu của công ty: Amazon đa khởi đầu bằng một phép toán sai.
Bezos kết luận rằng cửa hàng thực sự có mọi thứ sẽ là phi thực tế – ít nhất là vào thời gian đầu. Ông lập danh sách 20 danh mục sản phẩm khả thi bao gồm: phần mềm vi tính, đồ dùng văn phòng, sản phẩm may mặc và âm nhạc. Cuối cùng, sách là lựa chọn tốt nhất.
Sách là hàng hóa thuần túy; một cuốn sách trong cửa hàng này cũng giống hệt cuốn sách được mua ở nơi khác, vì thế người mua hàng luôn biết rằng họ đang mua cái gì. Vào thời điểm đó, trên thị trường có hai nhà phân phối sách chính là Ingram và Baker & Taylor. Vì vậy, nhà bán lẻ mới gia nhập thị trường sẽ không phải tiếp cận từng nhà xuất bản riêng lẻ.
Điều quan trọng nhất là có ba triệu cuốn sách được in trên toàn thế giới. Số lượng sách nhiều hơn nhiều lượng sách mà cửa hàng của Barnes & Noble hay của Borders có thể chứa.
Nếu không thể thành lập cửa hàng triệu đô ngay lập tức, ông vẫn có thể nắm bắt thứ cốt yếu – cung cấp lựa chọn không giới hạn – ít nhất trong một danh mục sản phẩm quan trọng. “Với sự đa dạng khổng lồ đó của các sản phẩm, nên bạn chỉ có thể lựa chọn xây dựng cửa hàng trực tuyến,” Bezos nói. “Bạn có thể xây dựng cửa hàng rất lớn với vô vàn lựa chọn và khách hàng có thể đánh giá sản phẩm họ chọn.”
Trong văn phòng ở tầng 40 tại số 120 trên đường West Forty-Fifth, Bezos khó có thể nén lại nhiệt huyết của mình. Giám đốc phụ trách tuyển dụng của DESCO, Charles Ardai đã nghiên cứu trang web của vài mô hình cửa hàng trực tuyến ra đời trước như Book Stacks Unlimited, trụ sở tại Cleveland, bang Ohio và WordsWorth ở Cambridge, Massachusetts.
Ardai vẫn còn giữ những bản lưu giao dịch họ thực hiện trong khi đánh giá những trang web đó. Ông mua cuốn Isaac Asimov’s Cyberdreams từ trang web cửa hàng Future Fantasy ở Palo Alto, bang California. Giá sách là 6,4 USD. Cuốn sách được gửi đến hai tuần sau đó.
Ardai xé hộp các-tông và đưa cho Bezos xem. Trông nó thật tồi tệ và rách nát trong quá trình vận chuyển. Chẳng ai đưa ra được giải pháp bán sách trực tuyến tốt nhất. Như Bezos nhận định trước đó, đây là cơ hội lớn chưa được khai thác.
Bezos biết rằng ông sẽ không bao giờ có công ty của riêng mình nếu theo đuổi dự án của D. E. Shaw. Quả thực, công ty sở hữu toàn bộ Juno và Farsigh và Shaw làm chủ tịch của cả hai. Nếu Bezos muốn trở thành chủ sở hữu thực sự hay nhà khởi nghiệp nắm giữ cổ phần chính và đạt được thành công về tiền bạc như ông trùm pizza, Frank Meeks thì ông phải rời bỏ “ngôi nhà” thoải mái và đang sinh lợi trên phố Wall.
Những điều xảy ra tiếp theo trở thành một trong những huyền thoại gây dựng nền móng của Internet. Mùa xuân năm đó, Bezos nói với David Shaw rằng ông chuẩn bị rời khỏi công ty để thành lập cửa hàng sách trực tuyến. Shaw đề nghị họ đi dạo cùng nhau và đã thảo luận về dự án cũng như những động lực thúc đẩy kinh doanh riêng của Bezos.
Shaw nói rằng ông hiểu và thông cảm những gì Bezos đang trải qua – như lúc ông rời Morgan Stanley. Ông cũng nhấn mạnh rằng D. E. Shaw đang phát triển nhanh chóng và Bezos đang có công việc tuyệt vời. Ông nói rằng công ty mới của Bezos cuối cùng có thể cạnh tranh với công ty con của ông. Cả hai đồng ý rằng Bezos sẽ dành vài ngày suy nghĩ về điều đó.
Trong thời gian Bezos suy nghĩ phải làm gì tiếp theo, ông đọc gần hết cuốn tiểu thuyết Tàn dư ngày ấy (Remains of the Day) của Kazuo Ishiguro. Cuốn sách nói về một người quản gia buồn bã kể lại những quyết định về cuộc sống cá nhân và công việc trong những năm tháng phục vụ ở nước Anh. Trong lúc hồi tưởng về những sự kiện quan trọng trong cuộc đời, Bezos chợt nảy ra suy nghĩ về điều mà ông gọi là “tối thiểu hóa sự hối tiếc” để quyết định thực hiện những bước tiếp theo trong sự nghiệp cá nhân.
 |
| Jeff Bezos với chiếc Kindle đời đầu trên tay. |
“Khi đứng trước quá nhiều thứ, bạn có thể bị xáo trộn bởi những thứ nhỏ nhất,” Bezos phát biểu vài năm sau đó. “Tôi biết khi 80 tuổi, tôi sẽ không bao giờ nghĩ về việc tại sao tôi lại rời phố Wall vào thời điểm nhận tiền thưởng giữa năm 1994. Khi bạn 80 tuổi, bạn sẽ chẳng lo lắng về những điều tương tự như vậy. Cùng thời điểm đó, tôi chỉ biết rằng có thể sẽ cực kỳ hối tiếc vì không chọn Internet mà tôi cho rằng sẽ trở thành cuộc cách mạng. Khi tôi nghĩ theo hướng này thì tôi dễ dàng đưa ra quyết định.”
Cha mẹ Bezos, Mike và Jackie, nhận điện thoại của Bezos vào thời điểm họ đã sống gần ba năm tại Bogota, Colombia, nơi Mike làm kỹ sư dầu khí cho Tập đoàn Exxon. Theo như lời Mike Bezos kể lại, phản ứng đầu tiên của họ là: “Ý con là gì, con định bán sách qua Internet ư?”
Họ đã từng sử dụng dịch vụ trực tuyến Prodigy để trao đổi thông tin với các thành viên trong gia đình và tổ chức tiệc đính hôn cho Jeff và MacKenzie. Vì vậy, họ không quá ngù ngờ về công nghệ mới này. Thay vào đó, họ lo lắng về việc đứa con trai thành đạt rời bỏ công việc có thu nhập tốt tại phố Wall để theo đuổi ý tưởng hoàn toàn điên rồ.
Bà Jackie Bezos góp ý rằng Bezos nên điều hành công ty vào buổi tối hoặc cuối tuần. “Không, mọi thứ đang thay đổi chóng mặt mẹ à,” Bezos trả lời. “Con cần phải nhanh hơn.”
Và Jeff Bezos đã bắt đầu kế hoạch cho cuộc hành trình của mình. Ông tổ chức một bữa tiệc nhỏ tại căn hộ Upper West Side để xem tập cuối phim Du hành giữa các vì sao – Thế hệ mới (Star Trek – The next generation). Sau đó, ông bay tới Santa Cruz, bang California để gặp hai lập trình viên dày dạn kinh nghiệm do Peter Laventhol, nhân viên đầu tiên của David Shaw, giới thiệu và cùng tìm kiếm mặt bằng văn phòng ở Santa Cruz.
Nhưng sau đó Bezos biết đến quyết định của Tòa án Tối cao Hoa Kỳ năm 1992 về việc giữ nguyên điều luật trước đó, cụ thể các công ty không phải thu thuế tiêu thụ của khách hàng ở những bang họ không có trụ sở kinh doanh. Ngành kinh doanh đặt hàng qua thư dĩ nhiên tránh những bang đông dân cư như California và New York, và Bezos cũng sẽ như vậy.
Trở về New York, ông thông báo cho đồng nghiệp rằng sẽ rời khỏi D. E. Shaw. Bezos và Jeff Holden, người vừa tốt nghiệp Đại học Illinois tại Urbana – Champaign, đang làm việc cho Bezos trong dự án thị trường phi tập trung, đi uống với nhau.
Hai người rất thân thiết. Holden đến từ Rochester Hills, bang Michigan. Khi còn niên thiếu, dưới bí danh Nova, ông khá lão luyện trong việc phá mã bảo vệ bản quyền trên phần mềm. Là người có nhiều khát vọng và nói nhanh, ông nói liên tục đến nỗi Bezos thích đùa với Holden: “Dạy tôi làm sao nghe nhanh hơn với.”
Giờ đây, họ đang ngồi đối diện nhau tại Virgil, quán thịt nướng nằm trên đường Forty-Fourth. Ban đầu Bezos quyết định đặt tên công ty là Cadabra nhưng chưa chắc chắn về cái tên đó. Holden viết kín hai mặt tờ giấy những cái tên khác nhau. Trong danh sách đó, Bezos thích nhất MakeItSo.com, khẩu lệnh thường dùng của thuyền trưởng Picard trong phim Du hành giữa các vì sao (Star Trek).
Sau khi uống bia, Holden nói muốn sát cánh cùng Bezos. Nhưng Bezos khá lo lắng vì hợp đồng với D. E. Shaw quy định rằng nếu rời khỏi công ty, ông không được phép tuyển dụng bất cứ nhân viên nào của DESCO ít nhất trong hai năm. David Shaw không phải là người mà ông muốn vượt mặt. “Cậu vừa tốt nghiệp, giờ vẫn mắc nợ. Và điều này thật mạo hiểm,” Bezos nói. “Ở đây đi. Hãy tích lũy tài sản và tôi sẽ giữ liên lạc với cậu.”
 |
| Jeff Bezos đã chọn sách là mặt hàng kinh doanh trên Internet. |
Cuối tháng đó, Bezos và MacKenzie đóng gói đồ đạc trong nhà và nói với bên vận chuyển bắt đầu chở đồ đạc đi dọc đất nước – họ nói sẽ gọi điện thông báo điểm đến cụ thể vào ngày hôm sau.
Đầu tiên, họ bay tới Fort Worth, bang Texas, và mượn chiếc Chevy Blazer 1988 của cha Bezos. Sau đó, họ lái xe về phía tây bắc, Bezos ngồi ghế phía sau, ước tính doanh thu bằng Excel – những con số hoàn toàn khác xa con số thực tế sau này.
Họ thu xếp nghỉ lại tại khách sạn Motel 6 tại Shamrock, bang Texas nhưng đã kín phòng. Vì thế họ nghỉ ở nhà nghỉ bên đường Rambler. Ngày hôm sau, họ dừng chân tại Grand Canyon và cùng ngắm mặt trời mọc. Bezos lúc đó mới 31 tuổi và MacKenzie chỉ mới 24. Họ cùng nhau viết lên câu chuyện khởi nghiệp mà hàng triệu người sử dụng Internet và các nhà khởi nghiệp ghi nhớ sâu đậm.
Đã hơn một năm trôi qua trước khi Jeff Holden nghe tin về người bạn. Bezos đã định cư ở Seattle và gửi email cho Holden một đương dẫn đến trang web. Giờ họ gọi nó là Amazon.com.
Trang web còn khá sơ sài, hầu như chỉ có chữ và vài thứ khác chẳng mấy ấn tượng. Holden mua một vài cuốn sách trên trang web và để lại ý kiến phản hồi. Một năm nữa trôi qua, và cuối cùng khi cam kết giữa Bezos và David Shaw về việc không xâm phạm sau nghỉ việc ở D. E. Shaw hết hạn được vài tháng, điện thoại của Holden vang lên.
Đó là Bezos. “Đến lúc rồi,” ông nói. “Nó bắt đầu đi vào hoạt động rồi”.
