|
|
Hộp đen máy bay: Ảnh: Reddit |
Theo Aerospace, hộp đen là cụm từ để chỉ bộ thiết bị ghi âm dữ liệu chuyến bay. Hộp đen gồm hai loại phổ biến là thiết bị ghi âm dữ liệu chuyến bay (FDR) và thiết bị ghi âm buồng lái (CVR). Người ta có thể thiết kế riêng hoặc kết hợp cả hai vào một thiết bị duy nhất.
Hộp đen máy bay quân sự và dân sự có chức năng giống nhau, đều được sử dụng để ghi lại toàn bộ hoạt động của máy bay.
Mặc dù có tên gọi là hộp đen nhưng nó thường được sơn màu đỏ hoặc màu da cam để dễ dàng tìm thấy. Vỏ hộp đen có ghi dòng chữ màu đen khá lớn “FLIGHT RECORDER DO NOT OPEN” (Ghi âm chuyến bay, không được mở) . Nó có cấu tạo hình tròn hoặc hình trụ nhằm làm giảm tối đa thiệt hại khi máy bay gặp nạn.
Hộp đen hiện đại chế tạo theo tiêu chuẩn quốc tế EUROCAE ED-112 của châu Âu dành cho các thiết bị hàng không dân dụng. Theo tiêu chuẩn này, hộp đen phải có khả năng chịu đựng gia tốc trọng trường lên đến 3.400 G khi máy bay rơi ở bất kỳ độ cao nào mà không bị biến dạng.
Ngoài ra, hộp đen phải có khả năng an toàn khi ở trong lửa liên tục 30 phút. Nó phải chịu điều kiện ngâm trong nước biển với áp lực ở độ sâu tới 6 km. Để đáp ứng điều kiện khắc nghiệt này, người ta chế tạo hộp đen bằng titan cùng các thiết bị chống rung xóc, va đập đặc biệt.
Hộp đen cung cấp thông tin gì
Hộp đen chứa thiết bị ghi âm trực tiếp. Các hộp đen hiện đại bao gồm một loạt các chíp điện tử và một bộ nhớ flash cùng một bộ điều khiển cơ bản. Các hộp đen thế hệ cũ sử dụng các cuốn băng ghi âm từ tính để ghi lại dữ liệu trên máy bay.
 |
| Hộp đen chuyến bay số hiệu 447 của Air France nằm dưới đáy đại dương. Ảnh: Washington Post |
Hệ thống ghi âm dữ liệu chuyến bay FDR sẽ ghi tại tất cả hướng dẫn gửi đến và gửi đi từ hệ thống điện tử của máy bay. FDR ghi lại một cách đầy đủ nhất các thông số hoạt động của máy bay trong suốt hành trình.
Khi máy bay gặp nạn, các chuyên gia hàng không sẽ phân tích quá trình hoạt động của hệ thống điện tử để phát hiện các lỗi nếu có. Các lỗi này có thể xảy ra do thao tác của phi công hoặc do lỗi thiết bị từ nhà sản xuất. Ví dụ, trong quá trình điều tra tai nạn vào năm 2009 của chuyến bay số hiệu 447 thuộc hãngAir France, các chuyên gia đã phát hiện ra hệ thống chống đóng băng trên ống Pitot (cảm biến đo tốc độ) của chiếc Airbus 330 không hoạt động. Điều này đã góp phần gây ra thảm kịch làm 228 người thiệt mạng.
Thiết bị ghi âm buồng lái CVR ghi lại các cuộc trò chuyện của phi công trong buồng lái, thông tin liên lạc vô tuyến giữa phi công và những người khác trên máy bay, bao gồm cả các cuộc trò chuyện với nhân viên kiểm soát không lưu cũng như âm thanh môi trường trong và xung quanh máy bay.
Tìm hộp đen bằng cách nào?
 |
| Các nhân viên an ninh quân đội Indonesia niêm phong hộp đen chuyến bay QZ8501 bị nạn cuối năm 2014 để mang đi phân tích. Ảnh: Reuters |
Có hai cách để tìm thấy hộp đen máy bay. Đối với các tai nạn trên mặt đất tại khu vực máy bay rơi và xung quanh đó, người ta có thể dùng mắt thường và các thiết bị chuyên dụng. Đối với các máy bay rơi trên biển, người ta sử dụng hệ thống định vị thủy âm để dò tìm vị trí của nó.
Mỗi FDR hay CVR có một hệ thống định vị âm thanh dưới nước (ULB). Chiếc ULB này có nguyên tắc hoạt động rất đặc biệt. Nó chỉ hoạt động khi bị ngâm dưới nước. Người ta trang bị cho ULB một pin lithium có tuổi thọ khoảng vài năm. Khi ngâm nước, bộ chuyển đổi sẽ kích hoạt dòng điện của pin. Nó sẽ phát tín hiệu siêu âm ở tần số khoảng 37,5 kHz. Pin này có thể cung cấp năng lượng để phát tín hiệu siêu âm trong vòng 1 tháng hoặc lâu hơn.
Khi máy bay rơi trên biển, người ta sẽ sử dụng các hệ thống định vị thủy âm (sonar) lắp trên các tàu ngầm, tàu cứu hộ hoặc các tàu khác để dò tìm. Hộp đen phát ra tiếng “ping” đặc trưng. Các sonar có thể nghe tín hiệu của ULB ở khoảng cách từ 1-22 km tùy thuộc vào độ ồn của tín hiệu siêu âm và điều kiện thời tiết trên biển.
